Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός
Ο ρόλος της θρησκευτικής Πίστης στη δημιουργία ενός κόσμου βιώσιμου με κοινωνική συνοχή, η αξία του διαλόγου ως του βασικού μέσου προς την κατεύθυνση αυτή, καθώς και η καταδίκη κάθε μορφής βίας και θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, αποτέλεσαν τους πυλώνες της κεντρικής ομιλίας του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, που πραγματοποίησε σήμερα, Τετάρτη, 22 Ιανουαρίου 2020, το απόγευμα, στο 50ο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ που διεξάγεται στο Νταβός της Ελβετίας. Ο Παναγιώτατος, που συμμετέχει κατόπιν προσκλήσεως των διοργανωτών, βρίσκεται στο Νταβός από τις 20 Ιανουαρίου και ήδη, εκτός από την σημερινή ομιλία του, έχει λάβει μέρος σε διάφορες Επιτροπές του Φόρουμ αλλά και σε παράλληλες εκδηλώσεις που γίνονται με αφορμή την φετεινή επετειακή συνάντηση στο Νταβός.
Η σημερινή ομιλία στην Ολομέλεια
“Η πίστη μπορεί να επιτύχει την αποστολή της και να εκπληρώσει το ρόλο της συνοχής και της βιωσιμότητας μέσω του διαλόγου και της μαρτυρίας στον κόσμο”, σημείωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, στην ομιλία που πραγματοποίησε στην αγγλική γλώσσα, και πρόσθεσε: “Κατά τη διάρκεια της σχεδόν τριακονταετούς Πατριαρχικής διακονίας μας, έχουμε αγωνιστεί για την προώθηση του διαλόγου, τον οποίο θεωρούμε ως το πιο αποτελεσματικό μέσο αντιμετώπισης προβλημάτων. Ο διάλογος είναι μια χειρονομία και πηγή αλληλεγγύης, οδηγεί στην υπέρβαση των προκαταλήψεων και της δυσπιστίας, προωθεί την αμοιβαία εξοικείωση και εκτίμηση, και χτίζει το σεβασμό για την ετερότητα”.
Ο Παναγιώτατος χαρακτήρισε τραγικό το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι τείνουν σήμερα να ταυτίζουν τη θρησκεία με την τρομοκρατία, τον πόλεμο και τη μισαλλοδοξία. “Σχεδόν κάθε μέρα ακούμε για βία στο όνομα της θρησκείας. Αυτή η τάση να προσδιορίζεται η θρησκεία με τις αρνητικές πτυχές της δυστυχώς ενισχύεται σήμερα μέσω των παρερμηνειών της θρησκείας, οι οποίες κυκλοφορούν ιδιαιτέρως μεταξύ των προοδευτικών διανοουμένων. Η άγνοια, η μισαλλοδοξία και η βία είναι η αποτυχία και όχι η ουσία της θρησκείας. Είναι τα σημάδια του φονταμενταλισμού και του εξτρεμισμού, τα οποία θεωρούν τη δική τους ιδεολογία και συμφέροντα ως αλήθεια που πρέπει να επιβληθούν στους άλλους. Ωστόσο, η πεποίθησή μας -όπως έχουμε διακηρύξει επανειλημμένα καθ 'όλη τη διάρκεια της Πατριαρχείας μας είναι ότι κάθε έγκλημα που υποτίθεται ότι διαπράττεται στο όνομα του Θεού είναι στην πραγματικότητα ένα έγκλημα κατά του Θεού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εργαζόμαστε για την καταπολέμηση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού "αυτής της έκφρασης της νοσηρής θρησκευτικότητας", όπως αναφέρεται στην εγκύκλιο της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη, Ιούνιος 2016, § 17)”. Σε άλλο σημείο της ομιλίας του, την οποία παρακολούθησαν προσωπικότητες από όλο τον κόσμο, ο Παναγιώτατος υπογράμμισε ότι η ειρήνη και η δικαιοσύνη στον κόσμο δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς την συμβολή και την συνεργασία των θρησκειών.
“Είναι υπερβολικά ουτοπικό να αναμένουμε ότι η αλληλεγγύη και η κοινωνική συνοχή μπορούν να επιτευχθούν μέσω της παγκοσμιοποίησης, της οικονομικής προόδου, του βελτιωμένου βιοτικού επιπέδου, της επιστήμης και της τεχνολογίας, της ψηφιακής επικοινωνίας και του Διαδικτύου. Ένας κόσμος ειρήνης και δικαιοσύνης δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη συμβολή των μεγάλων πνευματικών δυνάμεων της ανθρωπότητας - δηλαδή των θρησκειών και της συνάντησης και της συνεργασίας τους. Επίσης, υπογραμμίσαμε επιμόνως ότι η κατανόηση των πεποιθήσεων και των αξιών των άλλων ανθρώπων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον διάλογο και την ειρηνική συνύπαρξη. Η πίστη ενισχύει τη δέσμευση της ανθρώπινης δράσης και διευρύνει τη μαρτυρία μας για ελευθερία και δικαιοσύνη, παρέχοντας υποστήριξη στις προσπάθειές μας όταν φαίνεται να βρίσκονται σε αδιέξοδο”. Ο Παναγιώτατος σημείωσε ότι στο πλαίσιο αυτό το Οικουμενικό Πατριαρχείο πρωτοστάτησε σε οικουμενικές οργανώσεις, όπως το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, και υποστήριξε και προώθησε διμερείς διαλόγους με μη Ορθόδοξους Χριστιανούς, καθώς και με Μουσουλμάνους και Εβραίους στη Μέση Ανατολή και διεθνώς. “Αυτός ο διάλογος δεν συνεπάγεται την εγκατάλειψη ή την προδοσία της πίστης ή της παράδοσής του συμμετέχοντος, αλλά αντιθέτως τον ενθαρρύνει να μάθει να ζει σε αλληλεγγύη με όλους τους ανθρώπους, με τους οποίους μοιραζόμαστε αυτόν τον κόσμο. Πιστεύουμε ότι η κατάλληλη απάντηση στην παρούσα πολύπλευρη κρίση είναι η ανάπτυξη και η εδραίωση μιας κουλτούρας αλληλεγγύης. Η πεποίθησή μας πηγάζει από την ίδια την ουσία του Ευαγγελίου”. Υπενθύμισε μάλιστα ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με αφορμή και την οικονομική κρίση, είχε κηρύξει το 2013 σαν «Έτος παγκόσμιας αλληλεγγύης», δίνοντας έμφαση στην ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών που να διασφαλίζουν το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να απολαμβάνει τα βασικά αγαθά της ζωής. Ο Πατριάρχης, στη συνέχεια, τόνισε ότι ο δρόμος προς το μέλλον είναι ένα κοινό ταξίδι για όλους μας.
“Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον, χρειαζόμαστε κοινούς στόχους, χρειαζόμαστε συνεργατικές προσπάθειες. Καλούμαστε να χτίσουμε γέφυρες με βάση την αγάπη και την κατανόηση και να μην οικοδομήσουμε τείχη διαίρεσης και αποκλεισμού που βασίζονται στον φόβο και την άγνοια. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο σας προσκαλεί να συμμετάσχετε σε αυτές τις προσπάθειες”. Σε άλλο σημείο ο Παναγιώτατος εξέφρασε την επιφύλαξή του όσον αφορά τον χαρακτηρισμό της σύγχρονης Ευρώπης ως «μεταχριστιανικής». “Το κοσμικό παρόν της Ευρώπης δεν μπορεί να διαχωριστεί από το παρελθόν της, το οποίο εμπνέεται και διαμορφώνεται από μια πολιτιστική κληρονομιά που επικεντρώνεται στον Χριστιανισμό. Πρέπει να δεχτούμε ότι η υποχώρηση αυτής της χριστιανικής συνείδησης στην Ευρώπη έχει τελικά αρνητικό αντίκτυπο στην ταυτότητα και την αυτογνωσία της Ευρώπης”. Αναφερόμενος στο τέλος της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, το 1989, και στη δημιουργία ενός πολυκεντρικού κόσμου, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος επεσήμανε:“Σήμερα οι θρησκείες καλούνται να αναπτύξουν και να δώσουν προτεραιότητα στην ειρηνευτική τους δύναμη και τις ανθρωπιστικές τους αρχές, στην πολύτιμη πνευματική και ηθική τους κληρονομιά, καθώς και στη βαθιά ανθρωπολογική τους γνώση, που όλες ενισχύουν τη δέσμευση και τον αγώνα μας για την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Πίστη και θρησκεία μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση και στην προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας μεταξύ των ανθρώπων για τις σύγχρονες παγκόσμιες προκλήσεις.
Και ποιος είναι ο τόπος και ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας εν όψει της τρέχουσας κρίσης; Σε πολλά γεωπολιτικά πλαίσια παγκοσμίως, η Ορθοδοξία ήταν, είναι και θα συνεχίσει να είναι θρησκευτική μειονότητα με ένα παγκόσμιο μήνυμα και την κληρονομιά μιας μακράς ιστορικής παρουσίας. Σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή, η Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, η Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη έχει διαμορφώσει το θρησκευτικό τοπίο για αιώνες ή και χιλιετίες. Οι προκλήσεις στο πλαίσιο αυτό είναι πραγματικές και επείγουσες. Ειδικά στη Μέση Ανατολή, η επιβίωση του Χριστιανισμού κρέμεται στην ισορροπία. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Συρία και της εξέγερσης του λεγόμενου «Ισλαμικού Κράτους», ειδησεογραφικές αναφορές και άρθρα μας υπενθύμιζαν τακτικά την πραγματικότητα των χριστιανών στη Μέση Ανατολή και τον συνεχή αγώνα τους να επιβιώσουν στην ίδια την περιοχή όπου γεννήθηκε ο Χριστιανισμός. Είναι σημαντικό για εμάς εδώ να καταλάβουμε ότι αυτοί οι Χριστιανοί είναι κάτι περισσότερο από έναν ιστορικό κρίκο με τον κόσμο του Ευαγγελίου. Είναι οι κληρονόμοι μιας μοναδικής πνευματικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και συμβόλου για την αξία και τον σεβασμό της θρησκευτικής πολυμορφίας παγκοσμίως”.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κατέληξε λέγοντας, μεταξύ άλλων, ότι ενώπιον της συγχρόνου διεθνούς κρίσεως, όλες οι θρησκευτικές κοινότητες πρέπει να ανανεώσουν το μήνυμά τους και να λειτουργήσουν ως θετική πρόκληση για τα άτομα και τους λαούς και να προσφέρουν ένα εναλλακτικό μοντέλο ζωής μέσα σε μια παγκοσμιο-ποιημένη κουλτούρα, “η οποία προσέφερε στην ανθρωπότητα πολύτιμα δώρα, αλλά
την ίδια στιγμή μοιάζει να ωθεί τους ανθρώπους να ζουν για τον εαυτό τους, αγνοώντας τους άλλους, με τους οποίους πρέπει να μοιραστούν τον κόσμο”.
[επισυνάπτεται το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο της ομιλίας του Οικουμενικού Πατριάρχου]
Προηγουμένως ο Παναγιώτατος είχε κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Πρόεδρο του World Economic Forum Borge Brende, στον οποίο προσέφερε έναν αναμνηστικό ασημένιο δίσκο και εκδόσεις για το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο κ.Brende είναι πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος και αργότερα Εξωτερικών της Νορβηγίας.
Ομιλία στο “Interfaith Alliance”
Νωρίτερα, ο Παναγιώτατος συμμετείχε σε κοινή συνέντευξη τύπου με άλλους θρησκευτικούς ηγέτες, ενώ το μεσημέρι απηύθυνε ομιλία που οργάνωσε ο διεθνής Ορ-γανισμός “Interfaith Alliance”, μέλος του οποίου είναι ο Σεβ. Μητροπολίτης Γαλλίας Εμμανουήλ. Στην ομιλία του ο Παναγιώτατος, που πραγματοποιήθηκε στην αγγλική, αναφέρθηκε σε ορισμένες αρνητικές πτυχές της τεχνολογικής προόδου και τις συνέπειες που αυτές έχουν στην ζωή των ανθρώπων. Επανέλαβε δε τον σημαντικό ρόλο της Πίστης, η οποία, όπως είπε, ενισχύει τη δέσμευσή μας για ανθρώπινη δράση και διευρύνει τη μαρτυρία μας για ελευθερία, δικαιοσύνη και ειρήνη.
“Φυσικά, η κριτική κατά της θεοποίησης της τεχνολογίας δεν σημαίνει απαραίτητα την απαξίωση των ωφέλιμων έργων επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου. Γιατί μια τέτοια απόρριψη θα ισοδυναμούσε για εμάς με την άρνηση της ίδιας της πράξης της αναπνοής. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν ανθρώπινη διάσταση και συμβάλλουν στη λύση των προβλημάτων της ανθρωπότητας σήμερα. Εντούτοις, τίποτα δεν ενισχύει την αλαζονεία του σύγχρονου ανθρώπου όσο η πίστη στην παντοδύναμη επιστήμη και τεχνολογία. Το μέλλον, όμως, δεν φαίνεται να ανήκει στον αυτοχειροτονημένο «άνθρωποθεό», ο οποίος ως νέος «Προμηθέας» αγνοεί ή και καταργεί όρια και μέτρα, καθώς καταστρέφει τις συνθήκες ζωής στη γη . Η πραγματική πρόοδος δεν υπάρχει όταν υπονομεύεται ο άνθρωπος και η ελευθερία του και ο κόσμος του καταστρέφεται.
Απορρίπτουμε την κυνική φράση «Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση». Απορρίπτουμε τον ισχυρισμό ότι η μη συμμόρφωση με τις εντολές της παγκοσμιοποίησης και την «αυτονομία της οικονομίας» οδηγεί αναπόφευκτα στην επέκταση της φτώχειας και στις ανεξέλεγκτες κοινωνικές εξελίξεις και συγκρούσεις. Από τη σκοπιά μας, δίνουμε έμφαση στις λέξεις «αλληλεγγύη» και «συνεργασία». Δεν υπάρχει κανένα δίλημμα ούτε αμφιβολία οποιουδήποτε είδους όσον αφορά την ανάγκη κοινής δράσης μεταξύ τεχνολογίας, πολιτικής, οικονομίας και θρησκείας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην αυτόνομη λειτουργία τους - αποκλειστικά βάσει των δικών τους αρχών και κριτηρίων. Όσο οι δυνάμεις αυτές συνεχίζουν να αγνοούν η μία την άλλη, δεν μπορούν ποτέ πραγματικά να ωφελήσουν την ανθρωπότητα. Όλοι πρέπει να υπηρετήσουν τον άνθρωπο και τον κόσμο του.
Στην πραγματικότητα, ενώ οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι σημαντικά στοιχεία, δεν είναι η ουσία ενός πολιτισμού. Ένας πολιτισμός κρίνεται από το αν
το τελευταίο του σημείο αναφοράς είναι το ανθρώπινο πρόσωπο, σε σχέση με το αληθινό του προορισμό και την προστασία του κόσμου του”.
[επισυνάπτεται το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο της ομιλίας του Οικουμενικού Πατριάρχου]
Το απόγευμα ο Παναγιώτατος επισκέφθηκε εθιμοτυπικώς το Περίπτερο του Τουρκικού Ταμείου Αξιοποίησης Δημόσιας Περιουσίας (Türkiye Varlık Fonu), όπου τον υποδέχθηκε με θέρμη ο Πρόεδρος του, Zafer Sönmez, στελέχη του οργανισμού και Επιχειρηματίες.
Την Τρίτη, 21 Ιανουαρίου, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος συμμετείχε σε τράπεζα διαλόγου για την κλιματική αλλαγή όπου αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, κατά τα τελευταία 30 χρόνια, για την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας για την ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της διαφύλαξης της Δημιουργίας του Θεού. Ο Παναγιώτατος , μεταξύ άλλων, επεσήμανε ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα και το χρονικό περιθώριο μετάθεσης των ευθυνών, δεν υπάρχει η δικαιολογία καμίας καθυστέρησης και προέτρεψε όλους να αλλάξουν στάση και να κατανοήσουν τον επείγοντα χαρακτήρα του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής αλλά και τον αντίκτυπο των ενεργειών μας στη Δημιουργία αλλά και σε άλλους ανθρώπους.
Την ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχου παρακολούθησε η κυρία Μαρέβα Γκραμπόβσκι-Μητσοτάκη, σύζυγος του Πρωθυπουργού της Ελλάδος Κυριάκου Μητσοτάκη, και η Πρέσβης της Ελλάδος στην Ελβετία Χαρά Σκολαρίκου.
Το βράδυ της ίδιας ημέρας, ο Παναγιώτατος, πραγματοποίησε ομιλία σε δείπνο στο οποίο παρακάθησαν θρησκευτικοί ηγέτες που παρακολουθούν τις εργασίες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.
The Role of Faith for a Cohesive and Sustainable World
His-All Holiness, Ecumenical Patriarch Bartholomew
(Davos, January 22, 2020)
Distinguished participants,
Honorable guests,
Ladies and Gentlemen,
It is an honor to address this important event organized by the World Economic Forum with a special emphasis on the role of faith for a cohesive and sustainable world. We are pleased today to be able to share insights on the mission faith from the experience and wisdom of the Orthodox Church and participate in this crucial conversation for the future of humanity and the world. Faith is a main chapter in the history of culture; culture cannot be understood without taking into account the impact that faith has on it.
Faith can achieve its mission and fulfill its role of cohesion and sustainability through dialogue and witness to the world. Throughout our almost three decades of Patriarchal ministry, we have striven for the promotion of dialogue, which we consider to be the most effective means for addressing problems. Dialogue is a gesture and source of solidarity; it leads to the overcoming of prejudices and mistrust; it promotes mutual familiarization and appreciation; and it builds respect for otherness.
It is tragic that many people tend today to identify religion with terror, war, and intolerance. Almost every day we learn of violence in the name of religion. This tendency to identify religion with its negative aspects is unfortunately reinforced today through the
misinterpretations of religion, which circulate especially among progressive intellectuals. Ignorance, intolerance and violence are the failure and not the essence of religion. They are the marks of fundamentalism and extremism, which regard their own ideology and interests as truth that must be imposed upon others. Yet, our conviction – as we have repeatedly declared throughout our tenure – is that any crime supposedly committed in the name of God is actually a crime against God. This is why we work to combat religious fundamentalism – “this expression of morbid religiosity,” as was stated in the Encyclical of the Holy and Great Council of the Orthodox Church (Crete, June 2016, § 17).
In our times, word is made of “the return of God,” expressed as the presence of religion in public space and the definitive annulation of the theory on the impending “post-religious age” and of the total secularization of culture. The famous German philosopher and sociologist Jürgen Habermas, who first characterized contemporary western societies as “post-secular,”1 stated that political decisions in these societies should not offend the core values and convictions of religious communities, which on their behalf are obliged to respect civil law and human rights, as well as to cultivate interreligious understanding and dialogue.
It is overly utopic to expect that solidarity and social cohesion can be established through globalization, economic progress, improved living standards, science and technology, digital communication and the Internet. A world of peace and justice cannot exist without the contribution of the great spiritual powers of humanity – that is, of religions and their encounter and
cooperation. We have also persistently underlined that understanding other people’s beliefs and values is an indispensable precondition of establishing dialogue and coexisting peacefully. Faith strengthens the commitment of human action, and it enlarges our witness for freedom and justice, even providing support to our efforts when they appear to be at an impasse.
This is why, the Ecumenical Patriarchate has pioneered ecumenical organizations, such as the World Council of Churches, and has advocated and advanced bilateral dialogues with non-Orthodox Christians, Muslims and Jews in the Middle East and internationally. Such dialogue does not imply abandoning or betraying one’s belief or tradition, but instead encourages learning to live in solidarity with all people, with whom we share this world. We believe that the appropriate response to our present multifaceted crisis is the development and establishment of a culture of solidarity. Our conviction is nourished by the very essence of the Gospel.
The term “solidarity” points, on the one hand, to the history of struggles for social justice, freedom and dignity, while dynamically expressing the social and political dimension of the term “fraternity” formulated in the triptych of the French Revolution “Liberté – Égalité – Fraternité.” However, it also promotes the idea of law, of social justice and of the social content of freedom as co-freedom, as cooperation for the common good, as co-responsibility for the common home (“οἶκος”). On the other hand, solidarity points to the Biblical fraternity, to the unconditional love and help toward our fellow human beings, promoting the social dimension and expression of true freedom. In this way, the term “solidarity” contains the two unshakeable pillars of humanism: justice and love.
In a culture of solidarity, human rights can function as universal humanistic principles for peaceful coexistence and social justice, representing the “culture of humanity,” while ensuring the “right to difference” on the basis of respect for these universal values, as well as the orientation of social and economic life toward the dignity of the human person. They will serve as humanistic criteria for a more just globalization and as answers to the challenges or new threats to freedom and justice. The culture of solidarity signifies a life, where the “law of the fittest” is not predominant, but instead the strength of law and justice prevails.
In this sense, the Ecumenical Patriarchate declared 2013 as “the year of universal solidarity.” In our Patriarchal Encyclical we articulated the conviction that the ongoing worldwide economic and social crisis ultimately expresses a lack of solidarity. Our aim was to sensitize individuals and peoples to poverty and the great inequalities that exist. We underscored the necessity for initiatives to ensure the right that every human being enjoys the essential goods of life. For us, this immense crisis is a result of a broader spiritual crisis. Humanity needs a renewed culture of solidarity, that transforms our society of “having” into a society of “being.”
Our future is common, and the way to this future is a common journey for us all. No single leader and no single state, no single nation and no single religion, indeed no single science and no single institution can face contemporary challenges alone. We need one another; we need common goals; we need collaborative efforts. We are called to build bridges based on love and understanding, and not to construct walls of division and exclusion based on fear and ignorance. The Ecumenical Patriarchate invites all of you to join in these endeavors.
Unfortunately, the Orthodox Church is often accused of neglecting the world for the sake of its spiritual life; of being centered on worship and liturgy while ignoring social problems; of turning solely toward the future, to the Kingdom of God that is to come, while disregarding contemporary and current challenges. Yet, the exact opposite is the case. For Orthodox believers, faith presupposes and leads to a proper approach to the earthly reality. Faith definitely cannot be confined to the private sphere.
Distinguished audience,
As it has been said, the democratic society “lives from powers, which cannot be created by itself.” According to His Eminence Walter Cardinal Kasper, “every society needs institutions of transcendence,” which represent publicly the “dimension of the Divine.”2 We believe that all of humanity needs such a grounding as in Plato’s statement that “God is the measure of all things” (Laws, 716 c), formulated against the “homo-mensura” maxim of Protagoras that “man is the measure of all things.” The future does not belong to the self-ordained “man-god,” a new Prometheus, who ignores or abolishes limits and undeniable measures. All attempts to found a just society need some reference to an “Absolutum.” For us, such a central power is Christianity, in which the Biblical tradition, the ancient Greek idea of freedom and political humanism and the Roman culture of justice have found a creative synthesis.
In this spirit, we are very sceptical about the characterization of contemporary Europe as a “post-Christian Europe.” Europe’s secularized present cannot be separated from its past, which is
inspired and formed by a cultural heritage centered around Christianity. We must accept that the retreat of this Christian consciousness in Europe ultimately has a negative impact on Europe’s identity and self-understanding.
The year 1989 marked worldwide the end of the period of the Cold War. However, it was not the “end of history,” in the sense of the already certain and stable global dominion of the “market economy,” or of the prevalence of freedom and prosperity according to the model of Western democracies, characterized by philosopher Karl Popper as the best politico-social systems, which mankind has ever experienced in its historical trajectory.3 The old rivalries were replaced by the rise of a polycentric world, marked by the emphatic consciousness of cultural diversity and the potential clashes among civilizations, within the environment of globalization.
What was the public role of religion during these thirty years after the great change? It is a fact that religion was a factor, which influenced developments, both local and global, in an ambivalent way. Today religions are called to develop and give prominence to their peace-making power and humanistic principles, their precious spiritual and moral heritage, as well as their deep anthropological knowledge, all of which strengthen our engagement with and struggle for the protection of human dignity. Faith and religion can play a vital role in raising awareness, advancing dialogue and fostering collaboration among people on contemporary global challenges.
And what is the place and role of the Orthodox Church in face of the current crisis? In many geopolitical contexts worldwide, Orthodoxy was, is, and will continue to be a minority religion with a universal message and a legacy of a long-standing historic presence. In regions such as the Middle East, South-Eastern Europe, and the Balkans, the Orthodox Christian faith has shaped the religious landscape for centuries, or even millennia. The challenges in this context are real and urgent. In the Middle East in particular, the survival of Christianity hangs in the balance. During the war in Syria and the uprising of the so-called “Islamic State,” news reports and articles regularly reminded us of the reality of Christians in the Middle East and their continuous struggle to survive in the very region where Christianity was born. It is important for us here to understand that these Christians are more than just a historical link to the world of the Gospel. They are the heirs to a unique spiritual and cultural legacy and symbol for the value and respect of religious diversity worldwide.
Faced with the contemporary international and globalized crisis, all faith communities must renew their message, functioning as a positive challenge to individuals and peoples, and offering an alternative model of life within a globalized culture, which bestowed humanity with precious gifts, but at the same time seems to push people to live for themselves, ignoring the others, with whom they have to share the world. In this sense, the faithful can become more humanist than humanist themselves, because the struggle for social cohesion and the protection of the integrity of creation is not just a moral imperative, but a commandment of God.
Thank you for your kind attention!
