Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Αρχιεπίσκοπος στα εγκαίνια του Κειμηλιοφυλακίου του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών
Σταθμό στην ιστορία του μητροπολιτικού ναού Αθηνών χαρακτήρισε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος την δημιουργία του κειμηλιοφυλακίου του ναού.
Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 19 Ιανουαρίου στον ιερό μητροπολιτικό ναό από τον Αρχιεπίσκοπο παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκοπίου Παυλοπούλου. Τα εγκαίνια τίμησαν με την παρουσία τους, η εκπρόσωπος του Πρωθυπουργού, Υπουργός Παιδείας κα. Νίκη Κεραμέως, η Υπ. Πολιτισμού κα. Λίνα Μενδώνη, ο εκπρόσωπος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης κ. Τρύφωνας Αλεξιάδης, η Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών κα Άννα Ψαρούδα - Μπενάκη, ο αναπληρωτής Υπουργός Προστασίας του Πολίτη κ. Γεώργιος Κουμουτσάκος, ο Κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Στέλιος Πέτσας, ο Περιφεριάρχης Αττικής κ. Πατούλης, ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Μπακογιάννης και Ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Ο Προϊστάμενος του Ναού π. Θωμάς Συνοδινός αναφέρθηκε στην ιστορία του Κειμηλειαρχίου, καθώς και στην ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος χάριν στην οποία συντηρήθηκαν όλα τα σκεύη.
Επίσης εκ μέρους του Μητροπολιτικού συμβουλίου ευχαρίστησε τους συνέφημεριούς του, τα μέλη του εκκλησιαστικού συμβουλίου, τον Σεβ. Μητροπολίτη Πειραιώς κ. Σεραφείμ, τους τέως Πρωτοσυγκέλλους της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Νέας Ιωνίας κ. Γαβριήλ, Ιωαννίνων κ. Μάξιμο, Φθιώτιδος κ. Συμεών, τον Σεβ. Μητροπολίτη Μάνης κ. Χρυσόστομο, τον Μητροπολίτη Λαοδικείας κ. Θεοδώρητο, τον Επίσκοπο Θαυμακού κ. Ιάκωβο και όλους όσους συνέβαλλαν με οποιοδήποτε τρόπο.
Ιδιαιτέρως ευχαρίστησε στον Μακαριωτάτου Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο για την συμβολή του καθώς και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλο.
Μετά την ακολουθία του αγιασμού των εγκαινίων ο Αρχιεπίσκοπος τόνισε πως «δεν πρόκειται απλώς για έναν χώρο που έχει αντικείμενα, τα οποία επέζησαν μέσα από διάφορες περιπέτειες, αλλά ένας χώρος που περικλείει μνήμες, προσευχές, ώρες αγωνίας των ανθρώπων» και χαρακτήρισε την αποψινή εκδήλωση σταθμό όχι μόνο στην ιστορία του ναού, αλλά και στην ιστορία αυτού του τόπου.
Ο προϊστάμενος του μητροπολιτικού ναού π. Θωμάς Συνοδινός ανέφερε ότι «συχνά, η Εκκλησία δοκιμάζεται από το οξύ ερώτημα, που επεκράτησε από τον καιρό που άρχισαν να δημεύονται ιερά κειμήλια, κυρίως από διαλυθείσες ιερές μονές κατά την διάρκεια της Βαυαροκρατίας αλλά και μετέπειτα: αν η τοποθέτηση ιερών σκευών σε κρατικά μουσεία συνιστά ανεπιθύμητη εκκοσμίκευση, όπως με οξυδέρκεια καυτηρίασε το φαινόμενο στα τέλη του 19ου αι. ο Μέγας Σκιαθίτης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ή πως δικαιολογείται η προστασία τους σε εκκλησιαστικά σκευοφυλάκια εκ μέρους της ποιμαινούσης εκκλησίας;», ενώ επεσήμανε ότι «Η λέξη σκευοφυλάκιον, γνωστή από τον 3ο π.Χ. αι. χρησιμοποιείται ήδη κατά την παλαιοχριστιανική και πρωτοβυζαντινή περίοδο, για να δηλώσει χώρο του ναού όπου φυλάσσονται σκεύη, εννοείται ιερά. Προέκυψε όμως η ανάγκη, παλαιότερα λειτουργικά σκεύη να μη πεταχθούν, αφού πρόκειται για ηγιασμένα αντικείμενα, αλλά να περισυλλεγούν σε κατάλληλο χώρο. Βαθμιαία αυτός ο χώρος ήταν το Διακονικόν. Εάν ο αριθμός των σκευών αυτών ήταν μεγάλος, προέκυψαν ιδαίτερα διαμερίσματα, συνήθως προσηρτημένα στο ναό ή κοντά σε αυτόν. Θέλω με τούτα τα πασίγνωστα να τονίσω, ότι ουδέποτε χάθηκε στα εκκλησιαστικά καθιδρύματα η έννοια του ιερού σκεύους, στα οποία απονέμεται ο προσήκων σεβασμός εκ μέρους των πιστών». Σημείωσε, ακόμη, ότι « καταβάλαμε κάθε δυνατή προσπάθεια, όχι μόνο να διερευνήσουμε τις ιστορικές συντεταγμένες κάθε κειμηλίου που έχει εκτεθεί εδώ, αλλά και να διαφυλαχθεί η ιεροπρέπεια που του χαρίζει η χρήση του» και ανέφερε κάποια από τα σημαντικότερα εκθέματα του κειμηλιοφυλακίου.
Στην συνέχεια, ο εκπρόσωπος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος μίλησε για την αξία των εκθεμάτων, ενώ η υπουργός πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη σημείωσε ότι με τα εγκαίνια τέτοιων έργων όλοι γινόμαστε κοινωνοί της ιστορίας μας και του παρελθόντος, και, αν δεν γίνουμε κοινωνοί, δε μπορούμε να πορευθούμε στο μέλλον. Παράλληλα, η υπ. Παιδείας επεσήμανε ότι η έκθεση των κειμηλίων στο κοινό θα τα καταστήσει κτήμα όλων μας.
Ο ΠτΔ στον χαιρετισμό του τόνισε μεταξύ άλλων, ότι «το Κειμηλιοφυλάκιο του Ιερού Καθεδρικού και Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών, με τα ανεκτίμητης αξίας αντικείμενα που διαθέτει αλλά και θ’ αποκτήσει στο μέλλον, συνιστά ένα εμβληματικό Πνευματικό Μουσείο. Ένα Μουσείο με δύο όψεις, οι οποίες όμως συνδέονται αρρήκτως μεταξύ τους. Η πρώτη όψη του Μουσείου τούτου το αναδεικνύει σε στιβαρό Μουσείο της Πίστης μας. Της Ορθόδοξης Χριστιανικής Πίστης μας. Αυτό συνάγεται αναντιρρήτως από το ότι κάθε αντικείμενό του, από το πιο απλό ως το πιο προβεβλημένο, είναι μια σημαντική μαρτυρία για το περιεχόμενο και, ιδίως, για τον ανεξάντλητο πνευματικό πλούτο της Πίστης μας. Η δε δεύτερη όψη του ως άνω Μουσείου το αναδεικνύει σε άκρως αντιπροσωπευτικό Μουσείο αυτού τούτου του Πολιτισμού μας. Και αναφέρομαι τόσο στον δικό μας, τον Ελληνικό Πολιτισμό όσο και στον κοινό μας Ευρωπαϊκό Πολιτισμό. Πραγματικά, ουδείς μπορεί ν’ αμφισβητήσει ότι το Κειμηλιοφυλάκιο του Ιερού Καθεδρικού και Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών έρχεται ν’ αναδείξει το γεγονός ότι η Χριστιανική Διδασκαλία -κατ’ εξοχήν δε υπό την Ορθόδοξη εκδοχή της- όπως την διαμόρφωσε και την διέσωσε ο Βυζαντινός Πολιτισμός, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του δικού μας, του Ελληνικού Πολιτισμού αλλά και τον τρίτο πυλώνα του κοινού μας Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Υπό τα δεδομένα αυτά το Κειμηλιοφυλάκιο του Ιερού Καθεδρικού και Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών είναι μια πηγή διαρκούς έμπνευσης για τον κάθε επισκέπτη του, ιδίως δε για εκείνον, ο οποίος προσέρχεται ως συνειδητοποιημένος προσκυνητής».
Το κειμηλιοφυλάκιο βρίσκεται στον υπόγειο χώρο του ναού και φυλλάσονται έργα εξαιρετικής τέχνης και ιστορικής σημασίας όπως:
Οι παλαιότερες λάρνακες των σεπτών λειψάνων των Αγίων Γρηγορίου του Ε΄ και της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας. Εκκλησιαστικὰ κεντήματα ως και ο πρώτος Επιτάφιος του ναού, εκ Βιέννης, δωρεά του Κόμητος Αλεξίου Πλακίδη του 1847. Εκκλησιαστικά χειρόγραφα και παλαίτυπα βιβλία, ιδιαίτερης σημασίας. Χρυσά και αργυρά σκεύη, δώρα Βασιλέων. Εκκλησιαστικά άμφια των Αρχιεπισκόπων Αθηνών και πάσης Ελλάδος από του Χρυσοστόμου του Παπαδοπούλου έως του σημερινού Αρχιεπισκόπου και άλλα πολλά .
Ο προϊστάμενος του μητροπολιτικού ναού π. Θωμάς Συνοδινός ανέφερε ότι «συχνά, η Εκκλησία δοκιμάζεται από το οξύ ερώτημα, που επεκράτησε από τον καιρό που άρχισαν να δημεύονται ιερά κειμήλια, κυρίως από διαλυθείσες ιερές μονές κατά την διάρκεια της Βαυαροκρατίας αλλά και μετέπειτα: αν η τοποθέτηση ιερών σκευών σε κρατικά μουσεία συνιστά ανεπιθύμητη εκκοσμίκευση, όπως με οξυδέρκεια καυτηρίασε το φαινόμενο στα τέλη του 19ου αι. ο Μέγας Σκιαθίτης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ή πως δικαιολογείται η προστασία τους σε εκκλησιαστικά σκευοφυλάκια εκ μέρους της ποιμαινούσης εκκλησίας;», ενώ επεσήμανε ότι «Η λέξη σκευοφυλάκιον, γνωστή από τον 3ο π.Χ. αι. χρησιμοποιείται ήδη κατά την παλαιοχριστιανική και πρωτοβυζαντινή περίοδο, για να δηλώσει χώρο του ναού όπου φυλάσσονται σκεύη, εννοείται ιερά. Προέκυψε όμως η ανάγκη, παλαιότερα λειτουργικά σκεύη να μη πεταχθούν, αφού πρόκειται για ηγιασμένα αντικείμενα, αλλά να περισυλλεγούν σε κατάλληλο χώρο. Βαθμιαία αυτός ο χώρος ήταν το Διακονικόν. Εάν ο αριθμός των σκευών αυτών ήταν μεγάλος, προέκυψαν ιδαίτερα διαμερίσματα, συνήθως προσηρτημένα στο ναό ή κοντά σε αυτόν. Θέλω με τούτα τα πασίγνωστα να τονίσω, ότι ουδέποτε χάθηκε στα εκκλησιαστικά καθιδρύματα η έννοια του ιερού σκεύους, στα οποία απονέμεται ο προσήκων σεβασμός εκ μέρους των πιστών». Σημείωσε, ακόμη, ότι « καταβάλαμε κάθε δυνατή προσπάθεια, όχι μόνο να διερευνήσουμε τις ιστορικές συντεταγμένες κάθε κειμηλίου που έχει εκτεθεί εδώ, αλλά και να διαφυλαχθεί η ιεροπρέπεια που του χαρίζει η χρήση του» και ανέφερε κάποια από τα σημαντικότερα εκθέματα του κειμηλιοφυλακίου.
Στην συνέχεια, ο εκπρόσωπος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος μίλησε για την αξία των εκθεμάτων, ενώ η υπουργός πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη σημείωσε ότι με τα εγκαίνια τέτοιων έργων όλοι γινόμαστε κοινωνοί της ιστορίας μας και του παρελθόντος, και, αν δεν γίνουμε κοινωνοί, δε μπορούμε να πορευθούμε στο μέλλον. Παράλληλα, η υπ. Παιδείας επεσήμανε ότι η έκθεση των κειμηλίων στο κοινό θα τα καταστήσει κτήμα όλων μας.
Ο ΠτΔ στον χαιρετισμό του τόνισε μεταξύ άλλων, ότι «το Κειμηλιοφυλάκιο του Ιερού Καθεδρικού και Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών, με τα ανεκτίμητης αξίας αντικείμενα που διαθέτει αλλά και θ’ αποκτήσει στο μέλλον, συνιστά ένα εμβληματικό Πνευματικό Μουσείο. Ένα Μουσείο με δύο όψεις, οι οποίες όμως συνδέονται αρρήκτως μεταξύ τους. Η πρώτη όψη του Μουσείου τούτου το αναδεικνύει σε στιβαρό Μουσείο της Πίστης μας. Της Ορθόδοξης Χριστιανικής Πίστης μας. Αυτό συνάγεται αναντιρρήτως από το ότι κάθε αντικείμενό του, από το πιο απλό ως το πιο προβεβλημένο, είναι μια σημαντική μαρτυρία για το περιεχόμενο και, ιδίως, για τον ανεξάντλητο πνευματικό πλούτο της Πίστης μας. Η δε δεύτερη όψη του ως άνω Μουσείου το αναδεικνύει σε άκρως αντιπροσωπευτικό Μουσείο αυτού τούτου του Πολιτισμού μας. Και αναφέρομαι τόσο στον δικό μας, τον Ελληνικό Πολιτισμό όσο και στον κοινό μας Ευρωπαϊκό Πολιτισμό. Πραγματικά, ουδείς μπορεί ν’ αμφισβητήσει ότι το Κειμηλιοφυλάκιο του Ιερού Καθεδρικού και Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών έρχεται ν’ αναδείξει το γεγονός ότι η Χριστιανική Διδασκαλία -κατ’ εξοχήν δε υπό την Ορθόδοξη εκδοχή της- όπως την διαμόρφωσε και την διέσωσε ο Βυζαντινός Πολιτισμός, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του δικού μας, του Ελληνικού Πολιτισμού αλλά και τον τρίτο πυλώνα του κοινού μας Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Υπό τα δεδομένα αυτά το Κειμηλιοφυλάκιο του Ιερού Καθεδρικού και Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών είναι μια πηγή διαρκούς έμπνευσης για τον κάθε επισκέπτη του, ιδίως δε για εκείνον, ο οποίος προσέρχεται ως συνειδητοποιημένος προσκυνητής».
Το κειμηλιοφυλάκιο βρίσκεται στον υπόγειο χώρο του ναού και φυλλάσονται έργα εξαιρετικής τέχνης και ιστορικής σημασίας όπως:
Οι παλαιότερες λάρνακες των σεπτών λειψάνων των Αγίων Γρηγορίου του Ε΄ και της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας. Εκκλησιαστικὰ κεντήματα ως και ο πρώτος Επιτάφιος του ναού, εκ Βιέννης, δωρεά του Κόμητος Αλεξίου Πλακίδη του 1847. Εκκλησιαστικά χειρόγραφα και παλαίτυπα βιβλία, ιδιαίτερης σημασίας. Χρυσά και αργυρά σκεύη, δώρα Βασιλέων. Εκκλησιαστικά άμφια των Αρχιεπισκόπων Αθηνών και πάσης Ελλάδος από του Χρυσοστόμου του Παπαδοπούλου έως του σημερινού Αρχιεπισκόπου και άλλα πολλά .
Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στον εμπνευστή του έργου Πρωτοπρεσβύτερο Θωμά Συνοδινό τον Αμοργιανό, Προϊστάμενο του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών και τέως Πρωτοσύγκελλο της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών που με μεράκι και ζήλο κατέγραψε τα ιερά κειμήλια που αποτελούν σπουδαίο μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού του Γένους και φρόντισε να τα θέσει στην διάθεση του ευσεβούς Ελληνικού Λαού.
Φωτογραφίες: Χρήστος Μπόνης
