Yπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
"ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν."
(Μάρκ. 16, 6)
Ἦτο εὐλογία Θεοῦ νὰ συνοδεύσω τὴν Α.Θ.Π. τὸν Πατριάρχην μας Βαρθολομαῖον εἰς τὰ ἐγκαίνια τοῦ Ἱεροῦ Κουβουκλίου καὶ τὸν εὐχαριστῶ θερμῶς δι' αὐτό. Τοῦ ἔργου δηλονότι τῆς συντηρήσεως, ἀναστηλώσεως καὶ ἀποκαταστάσεως τοῦ ἱερωτέρου τούτου Μνημείου σύμπαντος τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Ἡ ἰδέα καὶ ὑλοποίησις τοῦ σπουδαίου τούτου καὶ ἀπαραιτήτου ἐγχειρήματος, λόγῳ τῶν ὑπαρχουσῶν φθορῶν, ὀφείλεται εἰς τὴν δεξιὰν πρωτοβουλίαν τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Θεοφίλου Γ΄, ὁ ὁποῖος ἐκάλεσε ἐπισήμως τὴν Α.Θ.Π., καὶ ἐπέτυχε κατόπιν μεγάλων, ὡς συνήθως,δυσχερειῶν συμφωνίαν μετὰ τῶν Φραγκισκανῶν καὶ τῶν Ἀρμενίων, οὕτως ὥστε νὰ διατηρηθεῖ ἡ ἑλληνικότης τῶν ἐπεμβάσεων κατὰ τὰ ἀπαράγραπτα δικαιώματα καὶ προνόμια τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων εἰς τὸ καθεστὼς τῶν Ἁγίων Τόπων. Τὸ γεγονὸς τοῦτο ἀφ' ἑνὸς ἐδήλου τὴν ἐφικτὴν συνεργασίαν τῶν τριῶν Χριστιανικῶν Κοινοτήτων, ἀφ΄ ἑτέρου δὲ τὴν διακριτικὴν συμβολὴν τοῦ Κράτους τοῦ Ἰσραὴλ εἰς τὸν τομέα τῆς εἰρήνης καὶ συναλληλίας μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ἀνεξαρτήτως φυλῆς καὶ θρησκεύματος.
Αἱ γενόμεναι ἐργασίαι διήρκεσαν οὐχὶ ἐπὶ μακρόν, ἀλλὰ ἐπὶ ὀκτὼ περίπου μήνας (Μάρτιος 2015) κατόπιν συστηματικῆς προετοιμασίας ὑπὸ τοῦ Ἐθνικοῦ Μετσοβίου Πολυτεχνείου, ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τῆς καθηγ. Ἀ. Μοροπούλου καὶ τῶν καθηγητῶν εἰδικῶν γνωστικῶν ἀντικειμένων Ε. Κορρέ, Α. Γεωργοπούλου, Σ. Συράκου, Χ. Μουζάκη καὶ κλιμακίου ἐκ 50 συνεργατῶν, εἰς διάφορα στάδια. Ἡ τελευταία συντήρησις τοῦ Μνημείου ἐγένετο μετὰ τὴν τῆς τῶν Σταυροφόρων (1099-1187), ὑπὸ τοῦ κάλφα Μονομάχου, οὕτινος ἀπεκαλύφθη καὶ ἡ ἐπιγραφή.
Τὸ ὅλον ἔργον ἐκόστισε περὶ τὰ 3,5 ἑκατομμύρια δολαρίων, τὰ ὁποῖα ἐξησφαλίσθησαν ὑπὸ δωρητῶν πρωτίστως δὲ τῆς Ἰωάννας Μαρίας (Mica) Ertegün, ρουμανικῆς καταγωγῆς χαριέσσης "φυσικῆς ἀριστοκρατίσσης" καὶ προστάτιδος τῶν ἀνθρωπιστικῶν σπουδῶν καὶ ἱδρυμάτων, συζύγου τοῦ Ahmet Ertegün (+2006), διαπρεποῦς ἐπιχειρηματίου ἐν Η.Π.Α. εἰς τὸν τομέα κυρίως τῆς μουσικῆς, ἡ ὁποία προσέφερεν τὸ ποσὸν τῶν 1.153.900 δολαρίων, τῆς Ἐντίμου Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, τῆς Α.Θ.Π. καὶ τῶν περίπου τεσσαράκοντα ἑτέρων δωρητῶν (Μητροπολιτῶν, Ἱ. Μονῶν, κληρικῶν, λαϊκῶν, Τραπεζῶν, Ἐταιρειῶν κλπ.).
Ἡ τελετὴ τῶν Ἐγκαινίων ἐγένετο τὴν πρωΐαν τῆς Τετάρτης (22.3) καθ' ἣν ἑόρταζε καὶ ὁ Μακαριώτατος, ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ καταρτισθέντος προγράμματος, παρόντος καὶ τοῦ Ἐξοχ. Πρωθυπουργοῦ τῆς Ἑλλάδος κ. Ἀ. Τσίπρα. Διεξήχθη δὲ πρὸ τοῦ Ἱ. Κουβουκλίου, ἐν μέσῳ τῶν θρησκευτικῶν και κρατικῶν Ἀρχῶν καὶ μεγάλου πλήθους. Κατ' αὐτὴν ὡμίλησεν ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος, ὁ Φύλαξ τῶν Ἁγίων Τόπων, ὁ Ἀρμένιος Πατριάρχης, ὁ Νούντσιος καὶ ἡ Α.Θ.Π. Μεταξὺ δὲ τῶν ὁμιλιῶν παρεμβάλλοντο ὕμνοι χορωδιῶν τῶν Ὀρθοδόξων, τῶν Φραγκισκανῶν καὶ τῶν Ἀρμενίων. Ἐπηκολούθησεν εἰς τὴν Αἴθουσαν τοῦ Θρόνου ἐνημέρωσις (briefing) τῆς Ἀ. Μοροπούλου μετὰ διαφανειῶν ἐπὶ τῆς γενομένης κατόπιν πολλῶν μελετῶν πολυσχιδοῦς ἐργασίας, τῆς ὁποίας τὸ κείμενον καταγραφῶν ἀνέρχεται περὶ τὰς 1.000 σελίδας. Εἶτα ὡμίλησεν ὁ Ἐξοχ. Πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος κ. Ἀ. Τσίπρας λίαν εὐστόχως καὶ ἐπηκολούθησεν δεξίωσις.
Τὴν ἑπομένην ἡ Α.Θ.Π. μετὰ τῆς Συνοδείας αὐτῆς, μετέβη διὰ νὰ προσκυνήσει εἰς τὸν Πανάγιον Τάφον. Ἦτο δὲ συγκλονιστικὸν νὰ βλέπει τις τὸν Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην γονυπετῆ ἐπὶ τοῦ Τάφου τοῦ Χριστοῦ νὰ προσεύχεται ἐπὶ ἡμίσιαν ὥραν ὑπὲρ τοῦ σύμπαντος κόσμου, μετὰ δὲ εἰς τὸν Λίθον, ὅπου ἐναπετέθη τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου μετὰ τὴν Σταύρωσιν καὶ τέλος εἰς τὸν Κρανίου Τόπον τὸν Φρικτὸν Γολγοθᾶ. Ἐκεῖ ὁ Παναγιώτατος εἰσῆλθεν εἰς τὴν στενοτάτην κρύπτην διὰ νὰ προσκυνήσει. Εἶτα δὲ μετὰ τῆς Συνοδείας του ἐπεσκέφθη, παρελθόντων ἔνδεκα ἐτῶν, τὸν πρ. Πατριάρχην Εἰρηναῖον, γενόμενος δεκτὸς μετὰ μεγάλης χαρᾶς καὶ συγκινήσεως εἰς τὸ κατάλυμα τοῦ "ἐγκλείστου αὐτοῦ μάρτυρος τῆς ὀρθοδόξου πίστεως". Τὸ ἑσπέρας δὲ παρετέθη εἰς τὸ Ξενοδοχεῖον τῶν Ρ/Καθολικῶν ὑπὸ τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων, ἐπίσημον δεῖπνον.
Ἡ γενομένη ἐργασία ἐπὶ τοῦ Ἱ. Κουβουκλίου, ἀπεκάλυψεν τοιχογραφίας (fresco) εἰς τὴν ὀροφὴν του, ἠμαυρωμένας, ὡς συνήθως, ἐκ τῶν κηρῶν καὶ τοῦ θυμιάματος, ἠνοίχθη καὶ πάλιν! -Κύριε ἐλέησον- ἡ πλάξ τοῦ Τάφου τοῦ Σωτῆρος, ὅτε εὑρέθη ἑτέρα τῶν Σταυροφόρων, ἐνῶ κάτωθεν αὐτῆς ὑπῆρχον μπάζα! Κάτωθεν τέλος αὐτῶν ὑπῆρχε ὁ βράχος κατερχόμενος ἐκ δεξιῶν, ὅπου ἐναπετέθη τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου. Τότε δέ, κατὰ τὴν μαρτυρίαν τῶν ἐπιστημόνων, "ἐσταμάτησεν ἡ περαιτέρω λειτουργία τῶν εἰδικῶν των μηχανημάτων". Στιγμαὶ ἱστορικαί, συνταρακτικαί, ἀνεπανάληπτοι. Ἐπίσης εὑρέθησαν σημαντικαὶ ἐπιγραφαί καθαρισθεῖσαι καὶ ἀποκατασταθεῖσαι1. Ἀντικατεστάθησαν σεσαθρωμένα τμήματα τοίχων, κιόνων, ὀρθομαρμαρώσεων, opus sectile, συνετηρήθησαν τοιχογραφίαι καὶ ἀνάγλυφοι παραστάσεις μαρμαρίνων πλακῶν κ.ἄ.
Βεβαίως ἀπομένουν εἰσέτι πολλὰ καὶ σοβαρότατα προβλήματα περὶ τὰ θεμέλια τοῦ Ἱ. Κουβουκλίου, πρωτίστως δὲ ἡ στεγανοποίησις αὐτῶν ἀπὸ τῆς ὑγρασίας καὶ τῶν ὑδάτων διὰ τῆς κατασκευῆς drenaj, πρᾶγμα διὰ τὸ ὁποῖον ἡ ἁρμοδία ἐπὶ τῶν ἀρχαιοτήτων ὑπηρεσία τοῦ Κράτους ἀσφαλῶς δὲν θὰ παράσχει εὐκόλως τὰ ἀπαιτουμένας πρὸς τοῦτο ἀδείας, λόγῳ καὶ τῶν προγενεστέρων πλημμελῶν ἀνασκαφῶν, τὰ ὁποῖα ὅμως ἀποτελοῦν μέγαν κίνδυνον διὰ τὴν στατικὴν τοῦ Ἱ. Κουβουκλίου. Διὰ τοῦτο ἄλλωστε φαίνεται, ὅτι ἡ ἀναστήλωσις ἤρχισεν ἐκ τῶν ἄνω καὶ οὐχὶ ἐκ τῶν κάτω, πρᾶγμα ἀρκούντως προβληματικόν.
Ἡ τελετὴ τῶν ἐγκαινίων, ὡς ἦτο φυσικόν, ἐκαλύφθη πάραυτα ὑπὸ τῶν ΜΜΕ.
Πάντως ὀφείλονται συγχαρητήρια εἰς τὸν Μακαριώτατον καὶ τὴν Ἁγιοταφικὴν Ἀδελφότητα, διὰ τὸ μέγα τοῦτο ἐγχείρημα, τὸ ὁποῖον συνιστᾶ ἱστορικὴν τομὴν εἰς τὴν πολύπλαγκτον ἱστορίαν τοῦ Παναγίου, Θεοδέγμωνος καὶ Ζωοποιοῦ Τάφου καὶ γενικότερον τοῦ Χριστιανισμοῦ.
______________________________________________
1- National Technical University of Athens, Presentation of the Completion of the Rehabilitation of the Holy Aedicule, Ἱεροσόλυμα, 22 Μαρτίου 2017. D. K. Eisenbud, Thousands visit restored site of Jesus's tomb in Old City church, The Jerusalem Post ἀρ. 25735, 23.3.(2017) 4.
Πηγή http://fanarion.blogspot.gr/2017/03/blog-post_28.html?spref=fb
"ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν."
(Μάρκ. 16, 6)
Ἦτο εὐλογία Θεοῦ νὰ συνοδεύσω τὴν Α.Θ.Π. τὸν Πατριάρχην μας Βαρθολομαῖον εἰς τὰ ἐγκαίνια τοῦ Ἱεροῦ Κουβουκλίου καὶ τὸν εὐχαριστῶ θερμῶς δι' αὐτό. Τοῦ ἔργου δηλονότι τῆς συντηρήσεως, ἀναστηλώσεως καὶ ἀποκαταστάσεως τοῦ ἱερωτέρου τούτου Μνημείου σύμπαντος τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Ἡ ἰδέα καὶ ὑλοποίησις τοῦ σπουδαίου τούτου καὶ ἀπαραιτήτου ἐγχειρήματος, λόγῳ τῶν ὑπαρχουσῶν φθορῶν, ὀφείλεται εἰς τὴν δεξιὰν πρωτοβουλίαν τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Θεοφίλου Γ΄, ὁ ὁποῖος ἐκάλεσε ἐπισήμως τὴν Α.Θ.Π., καὶ ἐπέτυχε κατόπιν μεγάλων, ὡς συνήθως,δυσχερειῶν συμφωνίαν μετὰ τῶν Φραγκισκανῶν καὶ τῶν Ἀρμενίων, οὕτως ὥστε νὰ διατηρηθεῖ ἡ ἑλληνικότης τῶν ἐπεμβάσεων κατὰ τὰ ἀπαράγραπτα δικαιώματα καὶ προνόμια τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων εἰς τὸ καθεστὼς τῶν Ἁγίων Τόπων. Τὸ γεγονὸς τοῦτο ἀφ' ἑνὸς ἐδήλου τὴν ἐφικτὴν συνεργασίαν τῶν τριῶν Χριστιανικῶν Κοινοτήτων, ἀφ΄ ἑτέρου δὲ τὴν διακριτικὴν συμβολὴν τοῦ Κράτους τοῦ Ἰσραὴλ εἰς τὸν τομέα τῆς εἰρήνης καὶ συναλληλίας μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ἀνεξαρτήτως φυλῆς καὶ θρησκεύματος.
Αἱ γενόμεναι ἐργασίαι διήρκεσαν οὐχὶ ἐπὶ μακρόν, ἀλλὰ ἐπὶ ὀκτὼ περίπου μήνας (Μάρτιος 2015) κατόπιν συστηματικῆς προετοιμασίας ὑπὸ τοῦ Ἐθνικοῦ Μετσοβίου Πολυτεχνείου, ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τῆς καθηγ. Ἀ. Μοροπούλου καὶ τῶν καθηγητῶν εἰδικῶν γνωστικῶν ἀντικειμένων Ε. Κορρέ, Α. Γεωργοπούλου, Σ. Συράκου, Χ. Μουζάκη καὶ κλιμακίου ἐκ 50 συνεργατῶν, εἰς διάφορα στάδια. Ἡ τελευταία συντήρησις τοῦ Μνημείου ἐγένετο μετὰ τὴν τῆς τῶν Σταυροφόρων (1099-1187), ὑπὸ τοῦ κάλφα Μονομάχου, οὕτινος ἀπεκαλύφθη καὶ ἡ ἐπιγραφή.
Τὸ ὅλον ἔργον ἐκόστισε περὶ τὰ 3,5 ἑκατομμύρια δολαρίων, τὰ ὁποῖα ἐξησφαλίσθησαν ὑπὸ δωρητῶν πρωτίστως δὲ τῆς Ἰωάννας Μαρίας (Mica) Ertegün, ρουμανικῆς καταγωγῆς χαριέσσης "φυσικῆς ἀριστοκρατίσσης" καὶ προστάτιδος τῶν ἀνθρωπιστικῶν σπουδῶν καὶ ἱδρυμάτων, συζύγου τοῦ Ahmet Ertegün (+2006), διαπρεποῦς ἐπιχειρηματίου ἐν Η.Π.Α. εἰς τὸν τομέα κυρίως τῆς μουσικῆς, ἡ ὁποία προσέφερεν τὸ ποσὸν τῶν 1.153.900 δολαρίων, τῆς Ἐντίμου Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, τῆς Α.Θ.Π. καὶ τῶν περίπου τεσσαράκοντα ἑτέρων δωρητῶν (Μητροπολιτῶν, Ἱ. Μονῶν, κληρικῶν, λαϊκῶν, Τραπεζῶν, Ἐταιρειῶν κλπ.).
Ἡ τελετὴ τῶν Ἐγκαινίων ἐγένετο τὴν πρωΐαν τῆς Τετάρτης (22.3) καθ' ἣν ἑόρταζε καὶ ὁ Μακαριώτατος, ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ καταρτισθέντος προγράμματος, παρόντος καὶ τοῦ Ἐξοχ. Πρωθυπουργοῦ τῆς Ἑλλάδος κ. Ἀ. Τσίπρα. Διεξήχθη δὲ πρὸ τοῦ Ἱ. Κουβουκλίου, ἐν μέσῳ τῶν θρησκευτικῶν και κρατικῶν Ἀρχῶν καὶ μεγάλου πλήθους. Κατ' αὐτὴν ὡμίλησεν ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος, ὁ Φύλαξ τῶν Ἁγίων Τόπων, ὁ Ἀρμένιος Πατριάρχης, ὁ Νούντσιος καὶ ἡ Α.Θ.Π. Μεταξὺ δὲ τῶν ὁμιλιῶν παρεμβάλλοντο ὕμνοι χορωδιῶν τῶν Ὀρθοδόξων, τῶν Φραγκισκανῶν καὶ τῶν Ἀρμενίων. Ἐπηκολούθησεν εἰς τὴν Αἴθουσαν τοῦ Θρόνου ἐνημέρωσις (briefing) τῆς Ἀ. Μοροπούλου μετὰ διαφανειῶν ἐπὶ τῆς γενομένης κατόπιν πολλῶν μελετῶν πολυσχιδοῦς ἐργασίας, τῆς ὁποίας τὸ κείμενον καταγραφῶν ἀνέρχεται περὶ τὰς 1.000 σελίδας. Εἶτα ὡμίλησεν ὁ Ἐξοχ. Πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος κ. Ἀ. Τσίπρας λίαν εὐστόχως καὶ ἐπηκολούθησεν δεξίωσις.
Τὴν ἑπομένην ἡ Α.Θ.Π. μετὰ τῆς Συνοδείας αὐτῆς, μετέβη διὰ νὰ προσκυνήσει εἰς τὸν Πανάγιον Τάφον. Ἦτο δὲ συγκλονιστικὸν νὰ βλέπει τις τὸν Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην γονυπετῆ ἐπὶ τοῦ Τάφου τοῦ Χριστοῦ νὰ προσεύχεται ἐπὶ ἡμίσιαν ὥραν ὑπὲρ τοῦ σύμπαντος κόσμου, μετὰ δὲ εἰς τὸν Λίθον, ὅπου ἐναπετέθη τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου μετὰ τὴν Σταύρωσιν καὶ τέλος εἰς τὸν Κρανίου Τόπον τὸν Φρικτὸν Γολγοθᾶ. Ἐκεῖ ὁ Παναγιώτατος εἰσῆλθεν εἰς τὴν στενοτάτην κρύπτην διὰ νὰ προσκυνήσει. Εἶτα δὲ μετὰ τῆς Συνοδείας του ἐπεσκέφθη, παρελθόντων ἔνδεκα ἐτῶν, τὸν πρ. Πατριάρχην Εἰρηναῖον, γενόμενος δεκτὸς μετὰ μεγάλης χαρᾶς καὶ συγκινήσεως εἰς τὸ κατάλυμα τοῦ "ἐγκλείστου αὐτοῦ μάρτυρος τῆς ὀρθοδόξου πίστεως". Τὸ ἑσπέρας δὲ παρετέθη εἰς τὸ Ξενοδοχεῖον τῶν Ρ/Καθολικῶν ὑπὸ τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων, ἐπίσημον δεῖπνον.
Ἡ γενομένη ἐργασία ἐπὶ τοῦ Ἱ. Κουβουκλίου, ἀπεκάλυψεν τοιχογραφίας (fresco) εἰς τὴν ὀροφὴν του, ἠμαυρωμένας, ὡς συνήθως, ἐκ τῶν κηρῶν καὶ τοῦ θυμιάματος, ἠνοίχθη καὶ πάλιν! -Κύριε ἐλέησον- ἡ πλάξ τοῦ Τάφου τοῦ Σωτῆρος, ὅτε εὑρέθη ἑτέρα τῶν Σταυροφόρων, ἐνῶ κάτωθεν αὐτῆς ὑπῆρχον μπάζα! Κάτωθεν τέλος αὐτῶν ὑπῆρχε ὁ βράχος κατερχόμενος ἐκ δεξιῶν, ὅπου ἐναπετέθη τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου. Τότε δέ, κατὰ τὴν μαρτυρίαν τῶν ἐπιστημόνων, "ἐσταμάτησεν ἡ περαιτέρω λειτουργία τῶν εἰδικῶν των μηχανημάτων". Στιγμαὶ ἱστορικαί, συνταρακτικαί, ἀνεπανάληπτοι. Ἐπίσης εὑρέθησαν σημαντικαὶ ἐπιγραφαί καθαρισθεῖσαι καὶ ἀποκατασταθεῖσαι1. Ἀντικατεστάθησαν σεσαθρωμένα τμήματα τοίχων, κιόνων, ὀρθομαρμαρώσεων, opus sectile, συνετηρήθησαν τοιχογραφίαι καὶ ἀνάγλυφοι παραστάσεις μαρμαρίνων πλακῶν κ.ἄ.
Βεβαίως ἀπομένουν εἰσέτι πολλὰ καὶ σοβαρότατα προβλήματα περὶ τὰ θεμέλια τοῦ Ἱ. Κουβουκλίου, πρωτίστως δὲ ἡ στεγανοποίησις αὐτῶν ἀπὸ τῆς ὑγρασίας καὶ τῶν ὑδάτων διὰ τῆς κατασκευῆς drenaj, πρᾶγμα διὰ τὸ ὁποῖον ἡ ἁρμοδία ἐπὶ τῶν ἀρχαιοτήτων ὑπηρεσία τοῦ Κράτους ἀσφαλῶς δὲν θὰ παράσχει εὐκόλως τὰ ἀπαιτουμένας πρὸς τοῦτο ἀδείας, λόγῳ καὶ τῶν προγενεστέρων πλημμελῶν ἀνασκαφῶν, τὰ ὁποῖα ὅμως ἀποτελοῦν μέγαν κίνδυνον διὰ τὴν στατικὴν τοῦ Ἱ. Κουβουκλίου. Διὰ τοῦτο ἄλλωστε φαίνεται, ὅτι ἡ ἀναστήλωσις ἤρχισεν ἐκ τῶν ἄνω καὶ οὐχὶ ἐκ τῶν κάτω, πρᾶγμα ἀρκούντως προβληματικόν.
Ἡ τελετὴ τῶν ἐγκαινίων, ὡς ἦτο φυσικόν, ἐκαλύφθη πάραυτα ὑπὸ τῶν ΜΜΕ.
Πάντως ὀφείλονται συγχαρητήρια εἰς τὸν Μακαριώτατον καὶ τὴν Ἁγιοταφικὴν Ἀδελφότητα, διὰ τὸ μέγα τοῦτο ἐγχείρημα, τὸ ὁποῖον συνιστᾶ ἱστορικὴν τομὴν εἰς τὴν πολύπλαγκτον ἱστορίαν τοῦ Παναγίου, Θεοδέγμωνος καὶ Ζωοποιοῦ Τάφου καὶ γενικότερον τοῦ Χριστιανισμοῦ.
______________________________________________
1- National Technical University of Athens, Presentation of the Completion of the Rehabilitation of the Holy Aedicule, Ἱεροσόλυμα, 22 Μαρτίου 2017. D. K. Eisenbud, Thousands visit restored site of Jesus's tomb in Old City church, The Jerusalem Post ἀρ. 25735, 23.3.(2017) 4.
Πηγή http://fanarion.blogspot.gr/2017/03/blog-post_28.html?spref=fb
