Νέα Φιλαδέλφεια, Νέα Χαλκηδόνα, Νέα Ιωνία, Νέα Σμύρνη, Νέα Μουδανιά, Νέα Αλικαρνασσός, όπου και να γυρίσεις σε όλη την Ελλάδα, βρίσκονται οι τόποι που προσέφυγαν οι ξεριζωμένοι της Μικρασίας και τους έδωσαν τα ονόματα των χαμένων τους οριστικά πατρίδων.
Περισσότερο από κάθε άλλη γειτονιά της Αθήνας, στο Δήμο μας βρίσκονται ατόφια τα βήματα των προσφύγων. Ο προσφυγικός μας οικισμός, μια πόλη μαγική μέσα στην καρδιά του αστικού κήτους, μοναδικός για την πολεοδομική του σχεδίαση με τις χαρακτηριστικές ελλείψεις, μοναδικός για την έκταση και την διάσωση της παραδοσιακής του μορφής, μας περιβάλλει με τις μνήμες, μας σηματοδοτεί και μας χαρακτηρίζει. Δεν χρειαζόμαστε μετάγγιση μνήμης όσοι κατοικούμε σε αυτό το Δήμο, είτε είμαστε απόγονοι προσφύγων είτε όχι. Μεγαλώνουμε και ζούμε μέσα σ’ αυτήν.
94 χρόνια μετράμε από την καταστροφή της Σμύρνης και το ξερίζωμα των Ελλήνων από τις περιοχές της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Θράκης, περιοχές στις οποίες είχαν κατοικήσει για πάνω από 2500 χρόνια. 600.000 – 1εκατ. νεκροί και πάνω από 1.500.000 πρόσφυγες, θύματα του νεοτουρκικού εθνικισμού αλλά και μιας επεκτατικής πολιτικής που υποδαυλίστηκε από τις μεγάλες και υποτίθεται σύμμαχες δυνάμεις της εποχής, οι οποίες εύκολα εγκατέλειψαν τον ελληνισμό στον όλεθρο όταν άλλαξαν σχέδια. Και χρειάστηκε να περάσουν τόσα χρόνια για να θυμηθούμε ότι μερικές χιλιάδες μικρασιάτες πρόσφυγες, (17.000 υπολογίζονται), βρήκαν καταφύγιο στο μαρτυρικό σήμερα Χαλέπι της Συρίας. Σύμφωνα με δημοσίευμα της Καθημερνής, λίγο μετά τo 1922, δημοσιεύτηκε σε αθηναϊκό έντυπο ένα σκίτσο όπου η Ιωνία και η Συρία συνομιλούν, ενσαρκωμένες σε δύο γυναικείες μορφές. Η Συρία όρθια, καλοντυμένη και υπερόπτης λέει στην καθισμένη, λυπημένη και κατακουρελιασμένη Ιωνία: «Ο δικός μου φίλος είναι μεγάλος και μου ορκίζεται πώς δεν θα με αφήσει ποτέ». Και η Ιωνία της απαντά: «Κ’ οι δικοί μου φίλοι ήταν μεγάλοι κ’ έκαναν χίλιες φορές τον ίδιο όρκο και μ’ άφησαν στους πέντε δρόμους». Έχει ο καιρός γυρίσματα, αλλά η ιστορία όπως ξέρουμε επαναλαμβάνεται, χωρίς οι κοινωνίες μας να γίνονται σοφότερες.
Γιατί θα ήμασταν σοφότεροι αν θυμόμασταν ότι οι πρόσφυγες ήταν ανεπιθύμητοι στην Ελλάδα του 1922 και αντιμετωπίσθηκαν για πολλά χρόνια με ρατσισμό και μισαλλοδοξία παρότι μιλούσαν την ίδια γλώσσα και παρότι οι ελληνικές κυβερνήσεις είχαν προκαλέσει και αυτές την καταστροφή και την προσφυγιά.
Θα ήμασταν σοφότεροι αν θυμόμασταν ότι παρά την τεράστια δυσκολία που είχε μια χώρα νικημένη και διαλυμένη να υποστηρίξει ένα αριθμό προσφύγων σχεδόν ίσο με τον πληθυσμό της, τελικά οι πρόσφυγες αποτέλεσαν καθοριστικό μοχλό κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής αναζωογόνησης της χώρας.
Θα ήμασταν σοφότεροι αν παραδεχόμασταν ότι και η δική μας η χώρα ζει σήμερα ένα μεγάλο κύμα εξόδου από νέους που γίνονται οικονομικοί μετανάστες και που κινδυνεύουν να είναι θύματα ξενοφοβίας και ρατσισμού στις πλουσιότερες χώρες στις οποίες μεταναστεύουν.
Και θα ήμασταν τέλος σοφότεροι αν συνειδητοποιούσαμε ότι αν πρέπει να φοβάται κανείς κάποιους, αυτοί δεν είναι οι πρόσφυγες, αλλά εκείνοι που τους έκαναν πρόσφυγες.
Οι πρόσφυγες της Μικρασίας χτίσανε μια νέα πατρίδα που σήμερα τους χρωστάει πολλά. Όλοι εμείς, οι απόγονοι τους, ξέρουμε τι σημαίνει προσφυγιά και καταλαβαίνουμε τον εφιάλτη που ζούνε οι σύγχρονοι πρόσφυγες του πολέμου και της πείνας που γεννά η ανθρώπινη απληστία.
Αυτοί που χάνουν τα πάντα, που βλέπουν τα σπίτια και τις ζωές τους να γκρεμίζονται, που πνίγονται στις ίδιες θάλασσες που χιλιάδες μικρασιάτες έχασαν τη ζωή τους, στις ίδιες θάλασσες που οι δικοί μας κατάφεραν να διασχίσουν και να φτάσουν εδώ ξεριζωμένοι.
Γιαυτό στεκόμαστε αλληλέγγυοι στους σημερινούς πρόσφυγες, για να μη ζήσουν όσα οι παππούδες μας. Είναι χρέος τιμής στους δικούς μας πρόσφυγες προγόνους, να θυμόμαστε πως η προσφυγιά δεν είναι επιλογή είναι αγώνας για επιβίωση. Και πως τον ίδιο πόνο, τους ίδιους φόβους, τις ίδιες ελπίδες, αλλά και τον ίδιο πλούτο κουβαλάνε ως αποσκευή, με τα απολύτως απαραίτητα όσοι προσπαθούν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους από το μηδέν, με μόνο στήριγμα τους ανθρώπους του τόπου που βρέθηκαν. Αυτός είναι ο δικός μας πλούτος, ο δικός μας πολιτισμός, η δική μας σοφία, η δική μας κληρονομιά. Εμείς οι απόγονοι των προσφύγων αποτείουμε σήμερα φόρο τιμής στους μικρασιάτες προγόνους μας και γι' αυτό είμαστε πάντα και παντού μαζί με αυτούς που ξεριζώνονται.
ΑΡΗΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Δήμαρχος Ν.Φιλαδέλφειας
