Ομιλία στους Μάρτυρες Βουρλιώτες 100 χρόνια μετά την τραγωδία

 

Αγαπητοί Πατέρες και Αδελφοί. μεταφέρω πρωτίστως τις ευχές και ευλογίες του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Γαβριήλ, που θα ήθελε πολύ να είναι κοντά μας την ιερή τούτη στιγμή αλλά βρίσκεται σε εκκλησιαστική αποστολή στο εξωτερικό και τον οποίο έχω την τιμή να εκπροσωπώ στην ιερή τούτη τελετή μνήμης του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Χρέος ιερό και παλαιό μας συγκέντρωσε σήμερα εις τον Ιερό τούτο Ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, τον ανεγερθέντα κόποις και μόχθοις υπό των πρώτων Μικρασιατών προσφύγων κατοίκων της Πόλεώς μας προκειμένου να στεγαστούν σε αυτόν τα ιερά κειμήλια και σεβάσματα τους, όπως η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας μας της Βουρλιωτίσσης και τα ιερά λείψανα των Αγίων Βασιλείου του Μεγάλου και Νεκταρίου του εκ Βρυούλων,  που τα μετέφεραν με πόνο, δάκρυα και αίμα από τις πατρογονικές τους εστίες και μας τα προσέφεραν παρακαταθήκη ιερή. Τον Ναό τον καθηγιασμένο δια των τιμίων ευχών του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου  του εκ Μαδύτου που μαζί με τον αείμνηστο Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντίνο ΣΤ  αποτελούν τα καύχημα των προσφύγων της Νέας Φιλαδέλφειας. Είναι εθνική επιταγή και υποχρέωση η σημερινή ανάμνηση του μικρασιατικού ξεριζωμού και της καταστροφής των Βουρλών της καρδιάς μας γιατί έχουν χρέος οι Λαοί να θυμούνται τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας τους. Όχι μόνο τα χαρμόσυνα αλλά και τα θλιβερά. Για να εμπνέονται από τα πρώτα και να διδάσκονται από τα δεύτερα κι έτσι να χτίζουν το μέλλον τους . «Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί» γράφει ο πρώτος μας νομπελίστας ποιητής ο Γιώργος Σεφέρης μιλώντας για την Σκάλα των Βουρλών και συμπληρώνει «Γυρεύω το παλιό μου σπίτι με τα ψηλά τα παραθύρια». Αυτό το σπίτι στη Σκάλα αποτελεί την «ενσαρκωμένη πατρίδα» του. Μια χαμένη όμως πατρίδα. Αυτή η απώλεια τον βαραίνει και του δημιουργεί βαθιά θλίψη και την αμηχανία του την διατυπώνει με τούτα τα λόγια: «Μετακινώντας τσακισμένες πέτρες …μέσα σε μια πατρίδα που δεν είναι πια δική μας…δεν ήξερα πού να κοιτάξω μήτε κι εγώ, χωρίς πατρίδα, Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν.» Από την άλλη τα συγκλονιστικά λόγια της αξέχαστης γιαγιάς Φιλιώς Χαιδεμένου ,επίκαιρα όσο ποτέ ξυπνούν μνήμες, ταράζουν όνειρα και προσδοκίες,  «Ο νους μου φεύγει ξανά και πηγαίνει σε μέρη πού με πονάνε,σε μέρη που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Ο πόνος θα σταματήσει μόνο όταν πεθάνω. Το σώμα μου βρίσκεται εδώ, στο τώρα, αλλά το μυαλό μου συνεχίζει στο τότε,στην αγαπημένη πατρίδα που δεν ξέχασα ούτε στιγμή…». Τούτη η νοσταλγική αναπόληση της γιαγιάς Φιλιώς, γίνεται εντονότερη σήμερα που τιμούμε ευλαβικά την θλιβερή επέτειο της συμπληρώσεως 100 χρόνων από την τραγωδία της πυρπόλησης και της καταστροφής των Βουρλών και μάλιστα εδώ στην Νέα Φιλαδέλφεια, όπου μεταφυτεύτηκαν  οι ξεριζωμένοι  από τα πατρογονικά τους χώματα πατέρες μας. Εδώ στην πόλη των υπερήφανων και τιμημένων προσφύγων που ήλθαν «γυμνοί και πένητες» διωγμένοι από τις αλησμόνητες πατρίδες  της Ιωνίας και χαμένοι μέσα στη λαίλαπα της καταστροφής, μεταφέροντας στα χέρια τους τα ιερά λείψανα και τις σεπτές εικόνες των αγίων, τα κειμήλια ,τα ήθη ,τις παραδόσεις τους  και στις καρδιές τους την ορθόδοξη πίστη, την πολιτιστική τους κληρονομιά, την αγάπη για τη ζωή . Ήρθαν εδώ με ένα μπόγο στα χέρια, φτωχοί και κατατρεγμένοι σε ένα τόπο άγνωστο και τότε έρημο. Κι όμως ρίζωσαν. Κι ύστερα εκάρπησαν και με τον ιδρώτα τους μεγαλούργησαν, μετατρέποντας τον έρημο τόπο σε μια από τις ομορφότερες Πόλεις της Ελλάδος. Δούλεψαν σκληρά γιατί ήθελαν να προκόψουν, να δημιουργήσουν να αποδείξουν πως η Ρωμιοσύνη αντέχει. «Το μαρτύριο έχει αξία όταν αντέχει» έχει πει ένας σύγχρονος Ιεράρχης του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο μακαριστός  Χαλκηδόνος Μελίτων. Και τι θα πει αντέχω στα χείλη του Ρωμιού, διερωτάται ένας άλλος λόγιος Φαναριώτης Ιεράρχης ο Πέργης Ευάγγελος, και απαντά:  Θα πει «κρατώ σφιχτά κάτι δυνατό αλλά και κρατιέμαι σφιχτά από κάτι». Και τι ήταν αυτό που κρατούσαν σφιχτά οι ξεριζωμένοι προγονοί μας; Τι ήταν αυτό που τους ενέπνεε που τους έδινε δύναμη και ζωή; Όλα μιλούν και δείχνουν πως η κυριότερη συνιστώσα του προσφυγικού δυναμισμού ήταν η ορθόδοξη πίστη όχι ως ιδεολογία, αλλά ως βίωμα και πρακτική ζωή, ως ήθος και βιοθεωρία, ως έθιμο και συνήθειες κοινωνικές. Όπως ακριβώς κατά την μαύρη της τουρκοκρατίας περίοδο ο έλληνας ραγιάς άντεξε κρατώντας σφικτά την ορθόδοξη πίστη, την γλώσσα και τα έθιμα του, έτσι και ο Μικρασιάτης, ο Πόντιος, ο Καππαδόκης , και ο Θρακιώτης πρόσφυγας άντεξαν γιατί κρατούσαν βακτηρία δυνατή την πίστη και την παράδοση που διατήρησαν επί αιώνες αδούλωτη την ψυχή του Γένους. Από το φουστάνι της Παναγίας της Βουρλιώτισσας πιάστηκαν οι Βουρλιώτες πρόσφυγες σε Αυτήν κατάφυγαν κι Εκείνη σαν Μάνα στοργική τους οδήγησε εδώ στη νέα τους πατρίδα. Είναι γνωστό πως αμέσως μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Οθωμανούς ,τον αγώνα για την διατήρηση της Εθνικής ταυτότητας του Γένους και την  Παλιγγενεσία επωμίσθηκε η Εθναρχούσα Ορθόδοξος Εκκλησία, υπό τον Εθνάρχη - Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Με πολλές θυσίες ,δάκρυα και αίμα η Μητέρα Εκκλησία περιέθαλψε στην αγκαλιά Της το δουλωμένο Γένος και κατάφερε να κρατήσει αδούλωτο το φρόνημά του, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η μανία του κατακτητή ξεσπούσε στο πρόσωπο του Πατριάρχη – Εθνάρχη εμπλουτίζοντας το εθνικό Μαρτυρολόγιο με αγιασμένα Πατριαρχικά Ονόματα. 100 χρόνια μετά την μεγάλη Μικρασιατική  τραγωδία, το ελληνικό Έθνος, η ελληνική ορθόδοξος Εκκλησία ,τα Μικρασιατικά Σωματεία , ανάβουν την φλόγα της ιστορικής μνήμης και καλούν όλους τους σύγχρονους έλληνες, κάθε ιδεολογικής αποκλίσεως και πολιτικής τοποθετήσεως, άνδρες και γυναίκες, ώριμους και νέους, να στρέψουν την σκέψη και την προσευχή τους στις αλησμόνητες πατρίδες της Ανατολής. Προς τις πατρίδες της Ιωνίας, της  Αιολίδος, της Ανατολικής Θράκης , του Πόντου, της Καππαδοκίας. Να θυμηθούν τους πυρπολημένους Ναούς, τα γκρεμισμένα εκπαιδευτήρια, τα  λεηλατημένα  ιδρύματα, τους ανασκαμμένους προγονικούς τάφους . Με δύο λέξεις. Την βεβήλωση των ιερών και οσίων του Γένους. Να θυμηθούν ευλαβικά τους επώνυμους και ανώνυμους Μάρτυρες των σκλαβωμένων Πατρίδων. Να γονατίσουν με σεβασμό και δέος μπροστά στις ηρωικές και αγιασμένες μορφές των Ποιμένων που αντί για ωμοφόριο ευλόγησαν και πέρασαν στον λαιμό τους το σχοινί του δημίου κι αντί να λειτουργήσουν στην Αγία Τράπεζα το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου λειτούργησαν το δικό τους σώμα και πρόσφεραν το δικό τους αίμα. Επισφράγισαν έτσι την Αρχιερατική τους διακονία κι έκαμαν ,όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, "την τελευτήν τελευταίον μυστήριον".Το "μυστήριο" της Ρωμιοσύνης που άντεξε, έζησε και θα συνεχίσει να ζει. .«Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε μπήκαμε μέσ' στα όλα και περάσαμε Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα!» φωνάζει ο δεύτερος νομπελίστας ποιητής μας ο Οδυσσέας Ελύτης στο Τρλοβάπορο που λέγεται Ελλάδα.  Αυτός είναι ο Έλληνας, αυτόν ακριβώς τον Έλληνα προσπαθούν σήμερα να εξοντώσουν και να εξαφανίσουν και αυτό μπορεί να το πετύχουν μόνο με τον διχασμό, την λήθη του παρελθόντος και την νόθευση της ιστορίας. Η ανάμνηση του Μικρασιατικού ξεριζωμού θυμίζει στους σημερινούς έλληνες την ανάγκη εθνικής ενότητας και ομοψυχίας. Την ανάγκη φιλοτιμίας, αλληλεγγύης, αυτοθυσίας, αλλά και την ανάγκη αντιστάσεως στην ηθική παρακμή που μας απειλεί. 100 χρόνια μετά τον σπαραγμό φωτεινά ελπιδοφόρα μηνύματα αναπτερώνουν την ελπίδα, ποιος αλήθεια περίμενε πως 100 χρόνια μετά θα λειτουργούν και πάλι Ορθόδοξοι Αρχιερείς και Ιερείς στη Σμύρνη και στα Βουρλά; 100 χρόνια μετά ζωντανεύει και πάλι ο «άγγελος» της Σμύρνης στο πρόσωπο του πρώτου μετά την καταστροφή Μητροπολίτου Σμύρνης Βαρθολομαίου, χτυπούν και πάλι οι καμπάνες της νέας Αγίας Φωτεινής και του  αγίου Βουκόλου ανάβει η λυχνία του αγίου Πολυκάρπου. ιοο χρόνια μετά ο «Άγγελος» της εκκλησίας των Βρυούλων Μητροπολίτης Παντελεήμων ανασταίνει στα περήφανα Βουρλά την Παναγία τη Βουρλιώτισσα και τους Βουρλιώτες Νεομάρτυρες Νεκτάριο και Μιχαήλ ανάβει το καντήλι τους μαζί με το μελισοκέρι της καρδιάς του υπέρ υγείας πάντων των ξεριζομένων παιδιών του και υπέρ αναπαύσεως πάντων των  βιαίως και βαναύσως αναιρεθέντων κατά την φρικτή καταστροφή Πατέρων και Αδελφών. «Ανέκφραστη η συγκίνηση μου, γιατί η Παναγία με αξίωσε μετά από εκατό χρόνια να λειτουργήσω σε Ναό αφιερωμένο στο όνομά Της, στα ιστορικά Βουρλά και ένδακρυς με τους συνοδούς μου ευλαβεστάτους ιερείς, να ψάλω την παράκληση ενώπιον της θαυματουργού Εικόνος της, μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας», δηλώνει ο Μητροπολίτης Βρυούλων  και ραγίζει καρδιές. Ενώ συγκλονιστικά είναι τα λόγια του Πατριάρχη του Γένους προς τον νέο Μητροπολίτη Σμύρνης κατά της είς Επίσκοπον χειροτονία του στο μαρτυρικό Φανάρι «Καθώς θα περιπατής εις της Πούντας το φανάρι, εις το Κορντόν, το ξακουστό “Και” της Σμύρνης με τας τραγικάς αναμνήσεις και τα αιματοβαμμένα νερά τής προκυμαίας, της παραλίας της σφαγής και του πόνου και όχι ασφαλώς τού συνωστισμού - άπαγε τής βλασφημίας - και θα ακούς τους θρήνους της απελπισίας και την απόγνωσιν εκείνων των πατέρων και αδελφών μας με τον μπόγο εις το χέρι, μεταξύ ζωής και θανάτου, οι οποίοι τώρα, περιβεβλημένοι στολάς λευκάς, ευρίσκονται όλοι εις τον Παράδεισον από τον επίγειον παράδεισον της Σμύρνης εις τον επουράνιον. Παραφράζοντες τον Καβάφην, θα ελέγομεν ότι εις αυτούς, και όχι εις τους θεούς, αναφέρεται το ποίημα του το «Ιωνικόν», όπου λέγει:  «ω γη της Ιωνίας… σαν ξημερώνει πάνω σου πρωί αυγουστιάτικο την ατμοσφαίρα σου περνά σφρίγος απ την ζωήν των». Ναι σφρίγος δια τα προ της φοβεράς τραγωδίας και ρίγος τρόμου και φόβου δια τα μετ αυτήν. Αυτά θα ενθυμείσαι και θα αναπολείς ως προς το παρελθόν, αλλά εμπρός θα κοιτάζεις τώρα τα αναμμένα σου κεριά κατά τον Αλεξανδρινόν». Αγαπητοί Πατέρες και Αδελφοί, αυτό ακριβώς το μήνυμα θα πρέπει να ερμηνεύσουμε σήμερα που πολλοί βάλουν εναντίον μας, σαν Θεϊκό πρόσταγμα στην «ακατάλυτη ψυχή της Ρωμιοσύνης». Ο Θεός παρά τα λάθη μας συνεχίζει να μας αγαπά και να μας προστατεύει, και μας θέλει να προχωρούμε μπροστά κοιτάζοντας τα «αναμμένα μας κεριά».

 Είμαστε  Έλληνες, λαός με ιστορία ένδοξη και τιμημένη, απόγονοι σπουδαίων ηρώων και ηρωίδων, δεν γονατίσαμε στα 400 μαύρα χρόνια της σκλαβιάς, δεν μας αφάνισε η συμφορά της προσφυγιάς, η άρνηση των «φίλων», η προδοσία των «συμμάχων», τίποτα δεν μπορεί κανένας να μας πάρει εκτός αν τα δώσουμε μόνοι μας όπως έλεγε ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, Ψηλά λοιπόν το κεφάλι και τα μνημόσυνα τούτα γιορτή μεγάλη γιατί δεν έχουν να κάνουν με νεκρούς αλλά με αθανάτους. Μέσα από τα μνημεία και τους τάφους ο Ελληνισμός πάντοτε ανασταινόταν και δημιουργούσε γιατί είχε βαθειά πίστη και ακατάβλητη την ελπίδα. Τιμή και δόξα στους ηρωικούς προγόνους μας, στους Βουρλιώτες μάρτυρες στους Μικρασιάτες Ομολογητές. 

Αρχιμανδρίτης Τιμόθεος Ηλιάκης, Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος Ι. Μητροπόλεως Ν. Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος

Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Ν. Φιλαδελφείας 4 Σεπτεμβρίου 2022