Σεβαστοί μου πατέρες, αγαπητοί μου αδελφοί!
Συγκεντρωθήκαμε σήμερα στον περικαλλή αυτό Ιερό Ναό για να εορτάσουμε πνευματικά δυο γεγονότα τα οποία είναι συνυφασμένα με το ιερό πρόσωπο του αγίου Εθνοιερομάρτυρος Κοσμά του Αιτωλού.
Το πρώτο γεγονός είναι η 238η επέτειος από τη μαρτυρική σφαγή του από άπιστα χέρια. Το δεύτερο γεγονός, είναι η επέτειος των 40 ετών από την κατάθεση του θεμελίου λίθου αυτού του Ιερού τεμένους προς τιμήν του Αγίου Πατροκοσμά. Επέτειος 40 ετών λειτουργίας και πνευματικής διακονίας και μαρτυρίας αυτού του Ναού, από του αειμνήστους αλλά και τους νυν διακονούντες σε αυτό αδελφούς Πρεσβυτέρους. 40 χρόνια πορείας εις οδούς σωτηρίας, συνυφασμένα με το σεπτό πρόσωπο του προεξάρχοντος της ευχαριστηριακής συνάξεως, του πολιού μητροπολίτου κυρίου Κωνσταντίνου, με το πρόσωπο και τη χάρη του οποίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η ιστορία αυτής της Ενορίας από την πρώτη στιγμή της υποστάσεως της. Μια πορείας πνευματική που μεταλαμπαδεύτηκε στο πρόσωπο του σεβαστού και αγαπητού σας ποιμενάρχου κυρίου Γαβριήλ, τη συνεργεία του Πανοσιολογιοτάτου Πρωτοσυγκέλλου π. Επιφανίου και των αδελφών πρεσβυτέρων, ευχαίς των οποίων επικαλούμαι για τη σημερινή παραχώρηση της περί του αγίου μας εορτίου ομιλίας.
300 περίπου χρόνια πέρασαν από την ημέρα που στη χώρα του Πνεύματος έλαβε σάρκα και οστά ο Κώνστας, όπως ήταν το βαπτιστικό όνομα του αγίου. 260 περίπου χρόνια πέρασαν από την ημέρα που ο άγιος εκάρη μοναχός στη Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους και έλαβε το όνομα Κοσμάς. 240 περίπου χρόνια τέλος, συμπληρώνοται, από την ημέρα εκείνη, που ανόμοις χερσί, το στόμα του Πατροκοσμά εσίγησε για πάντα, για τους ίδιους λόγους που δυο χιλιετίες περίπου πριν, εσίγησε και το στόμα του Ιερού Προδρόμου…
Ο πατροκοσμάς γεννήθηκε όπως ξέρουμε από ευλαβείς γονείς, σπούδασε την εγκύκλιο παιδεία, αλλά και μαθήματα φιλοσοφίας με ξακουστούς δασκάλους. Και όπως προαναφέραμε, εκάρη μοναχός στο άγιον Όρος και χειροτονήθηκε Ιερέας.
Ανήσυχο και μορφωμένο πνεύμα καθώς ήταν, με προτροπή του Πατριάρχου Σοφρωνίου, ξεκίνησε ένα μεγάλο ιεραποστολικό έργο σε 4 περιοδείες, διασχίζοντας τις περιοχές από την Κωνσταντινούπολη ως την Πελοπόννησο και από τα νησιά του Αιγαίου ως την Αλβανία.
Ως νέος απόστολος Παύλος, ξεκινά μια μεγάλη περιοδεία, σε δύσκολες εποχές που η πίστη του Χριστού μας διώκεται και πάλι, μα και το Γένος μας είναι υπόδουλο και υποφέρει κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό.
Σκοπός του ήταν να προσφέρει τον εαυτό του τον ίδιο, για να ωφελήσει τους συμπατριώτες του ένα προς ένα και έτσι όλο το Έθνος μαζί.
Τι ήταν λοιπόν αδελφοί μου ο άγιος Κοσμάς; Ένας παπάς, ένας καλόγερος, ένας μορφωμένος νέος, που σύμφωνα με το πνεύμα της σημερινής εποχής, χαράμισε τα νιάτα και τη μόρφωση του μέσα σε ένα ράσο. Όμως, για τους ανθρώπους της εποχής του αλλά και την κοινωνία στην υπόδουλη τότε Πατρίδα μας, η γνώμη γι αυτό το ένα και μοναδικό ράσο με το οποίο έντυνε ο Πατροκοσμάς το ασκητικό εμφανισιακά αλλά αδαμάντινο ηθικά και διανοητικά σώμα, δεν ήταν η ίδια.
Ο ίδιος θα πει για την απόφαση του αυτή: «Άφησα την Ιδικήν μου προκοπήν, το ιδικόν μου καλόν, και εβγήκα να περιπατώ από τόπον είς τόπον και διδάσκω τους αδελφούς μου (και αλλού λέει) Επειδή το Γένος μας έπεσεν εις αμάθειαν, είπα: Ας χάση ο Χριστός εμένα, ένα πρόβατον, και ας κερδίση τα άλλα. Ίσως η ευσπλαγχνία του Θεού και η ευχή σας σώσει και εμένα».
Έτσι, η κηρυκτική δράση του αγίου Κοσμά, στηρίχτηκε σε 3 κυρίως άξονες:
1. Την ενίσχυση της Χριστιανικής πίστης. Με λόγους του για την αγία Τριάδα, τα δόγματα της πίστεως, την προτροπή για συμμετοχή στα Ιερά Μυστήρια και κυρίως στην Ιερά Εξομολόγηση και τη Θεία Λειτουργία, το Μυστήριο και την Τιμή της Ιερωσύνης, αλλά και τη μέλλουσα κρίση και την αιώνια ζωή.
2. Την παιδεία του Έθνους. Συνδυάζοντας την παιδεία με το φωτισμό του ανθρώπου, θεωρούσε αμάρτημα την έλλειψη παιδείας, αποβλέποντας στην αναγέννηση του Έθνους. Το σχολειό θα έπρεπε να συντελέσει «εις την διαφύλαξιν της πίστεως και ελευθερίαν της πατρίδος», γι αυτό το λόγο με τις προτροπές και την ενίσχυση του ιδρύθηκαν 10 Ελληνικά σχολεία και 200 Δημοτικά σχολεία στις 30 επαρχίες που επισκέφτηκε. Στα σχολεία εδιδάσκετο ότι ανταποκρινόταν στις άμεσες ανάγκες του δούλου Γένους, που σαφώς δεν ήταν όσα προσέταζε η δυτική παιδεία και τα «άθεα γράμματα» μερικών Διαφωτιστών.
3. Την Χριστιανική κοινωνικότητα. Ιδιαίτερα ασχολήθηκε ο άγιος με θέματα της Κοινωνίας. Οι κοινωνικές αδικίες, η κοινωνική ισότητα, η ισότητα των 2 φύλων, η ιερότητα του Γάμου, η κοινωνική σύμπραξη και η ομόνοια ήταν θερμές προτροπές και συστάσεις του αγίου στους ακροατές της εποχής του.
ΟΜΩΣ, ο λόγος του αγίου Κοσμά, όσο διαχρονικός κι αν είναι, τόσο άγνωστος παραμένει στους ανθρώπους και καλό θα είναι να τον μελετήσουμε οι χριστιανοί και σήμερα, αφού δυστυχώς, μόνα γνωστά από τα λόγια του είναι κάποιες προφητείες του παραφρασμένες ή παρερμηνευμένες, ή ακόμα λόγια που τοποθετήθηκαν στα χείλη του ως Προφητείες, χωρίς ποτέ να τις εκστομίσει.
Για τη φύση και τη ζωή μας θα μας πεί στις Α διδαχές του: . « Τι μας εχρεώστει (για όσα ο Θεός δημιούργησε); Τίποτε. Όλα χάρισμα. Μας έκαμεν ανθρώπους, δεν μας έκαμεν ζώα . Μας έκαμεν ευσεβείς ορθόδοξους χριστιανούς, και όχι ασεβείς αιρετικούς. Αν και αμαρτάνομεν χιλιάδες φορές την ώραν, μας ευσπλαχνίζεται ωσάν πατέρας και δεν μας θανατώνει να μας βάλη εις την κόλασιν, αλλά περιμένει την μετάνοιάν μας με τας αγκάλας ανοικτάς, πότε να μετανοήσωμεν να παύσωμεν από τα κακά, και να κάμομεν τα καλά, να εξομολογηθώμεν, να διορθωθώμεν, να μας εναγκαλισθεί, να μας βάλη εις τον παράδεισο να χαιρόμεθα πάντοτε».
Τούτο το σώμα οπού βλέπετε, αδελφοί μου, είναι το φόρεμα της ψυχής. Η ψυχή είναι άνθρωπος. Η ψυχή είναι οπού βλέπει, ακούει, ομιλεί, περιπατεί, μανθάνει επιστήμας, δίδει ζωήν εις το σώμα, και δεν το αφήνει να βρωμήση. Και άμα έβγη η ψυχή, τότε βρωμά, σκουληκίαζει το σώμα. Το κορμί έχει τα όμματα, μα δεν βλέπει. Έχει τα ώτα, μα δεν ακούει. Ομοίως και αι λοιπαί αισθήσεις του σώματος, αλλά όλα ενεργούνται δια της ψυχής.
Ο Θεός χρειάζεται στρώμα διά να καθήση . Ποίον δε είναι; Η αγάπη. Ας έχωμεν λοιπόν και ημείς την αγάπη εις τον Θεόν και εις τους αδελφούς μας και τότε έρχεται ο Θεός μας και μας χαροποιεί, και μας φυτεύει εις την καρδίαν μας την ζωήν την αιώνιον, και περνούμεν και εδώ καλά και πηγαίνουμεν και εις τον παράδεισον να ευφραινώμεθα πάντοτε».
Σχετικά, στις Β Διδαχές του θα συνεχίσει:. «Θέλων ο Κύριος να μας φυλάξη από την κατάκρισιν μας εχάρισεν ένα λόγον, τον οποίον αν φυλάξωμεν θα σωθώμεν. Ποιος είναι ο λόγος ούτος; «Ο συ μισείς, ετέρω μη ποιήσης», δηλαδή: Εκείνο, το οποίον δεν θέλεις να σου κάμη άλλος, μη το κάμνεις και συ εις άλλον». Και θα γίνει πιο αναλυτικός στις Ε διδαχές του: . «Μας έκαμεν ο πανάγαθος Θεός, αδελφοί μου, ανθρώπους και δεν μας έκαμε ζώα • μας έκαμε τιμιωτέρους από όλον τον κόσμον • μας έδωκεν ο πανάγαθος Θεός, αδελφοί μου, τα μάτια, να βλέπωμεν τον ουρανόν, τον ήλιον, την σελήνην και τα άστρα... Μας έδωσεν, αδελφοί μου, τον νουν εις την κεφαλήν μας, και είναι ο νους μας ωσάν μέσα εις ένα πιάτο, να βάνωμεν όλα τα νοήματα του Ευαγγελίου και όχι να βάνωμεν μύθους και φλυαρίσματα της τέχνης του διαβόλου. Μας έδωκε τα αυτιά, να ακούωμεν την θείαν Λειτουργίαν οπού ιερουργεί ο ιερεύς μέσα εις την εκκλησίαν. Μας έδωκε το στόμα, να δοξάζωμεν τον Κύριόν μας, να λέγωμεν το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ και Λόγε του Θεού του ζώντος, διά της Θεοτόκου και πάντων των Αγίων ελέησόν μας και συγχώρησόν μας τους αμαρτωλούς και αναξίους δούλους σου», και να εξομολογούμεθα με πίστιν καθαράν, και να μεταλαμβάνωμεν τα Άχραντα Μυστήρια με πίστιν καθαράν και φόβον και τρόμον. Έτσι μας θέλει, αδελφοί μου, ο Θεός και όχι να βλασφημούμεν, όχι να προδίδωμεν ο ένας τον άλλον, όχι να κάμνω-μεν όρκους και να λέγωμεν ψεύματα, όχι να κλέπτη ο ένας τον άλλον, να παίρνη το πράγμα του άλλου, όχι να ομνύωμεν το όνομα του Θεού διά το παραμικρόν».
Για την κοινωνική ζωή θα μας διδάξει στις Γ διδαχές του: «Οι προεστοί οπού είσθε εις τα χωρία, αν θέλετε να σωθείτε, πρέπει να αγαπάτε όλους τους χριστιανούς καθώς και τα παιδιά σας, και να ρίχνετε τα χρέη κατά δύναμιν εκάστου, και να μη κάμνετε φιλοπροσωπείαν. Ομοίως και σεις οι κατώτεροι να τιμάτε τους μεγαλυτέρους σας. Οι άνδρες ν’ αγαπάτε τας γυναίκας σας • και αν η γυναίκα σου είναι κακή και την υπομένης και την συμβουλεύης, έχεις μισθόν από τον Θεόν. Ομοίως και αι γυναίκες να αγαπάτε και να υποτάσεσθε εις τους άνδρας σας, διότι με την υπομονήν και την υπακοήν εις το καλόν έχετε μισθόν εις την ψυχή σας. Και αν έχη και κανένα σφάλμα, να το παραβλέπετε, διότι ο άνδρας έχει περισσότερας φραντίδας από την γυναίκα. Λοιπόν πρέπει αμφότεροι ν’ αγαπάτε αλλήλους. Ομοίως και τα τέκνα να τιμάτε και να σέβεσθε τους γονείς σας, διότι όστις δεν τιμά και δεν υπακούει τους γονείς του εις το καλόν, κολάζεται
Για τα έσχατα τέλος, θα μας συμβουλεύσει στις Δ διδαχές του: «Αμή τι καρτερούμεν; Λυπηρόν είναι να σας το ειπώ! Σήμερον, αύριον καρτερούμεν δίψας, πείνας μεγάλας, οπού να δίνωμεν χιλιάδας φλωρία και να μη ευρίσκωμεν ολίγον ψωμί ή νερό. Σήμερον, αύριον περιμένωμεν θανατικάς ασθενείας μεγάλας, οπού να μη προφθάσωμεν οι ζωντανοί να θάπτομεν τους αποθαμένους. Σεισμός παγκόσμιος θα γίνει, όλος ο κόσμος θα γίνη ένας κάμπος θα πέσουν όλα τα βουνά όλα τα σπίτια. Η θάλασσα θα σηκωθή ψηλά δεκαπέντε πήχεις από τα υψηλότερα βουνά. Τα άστρα θα πέσουν από τον ουρανόν• ο ήλιος και η σελήνη θα σκοτισθούν• ο ουρανός οπού φαίνεται, η γη και τα πάντα και όλος ο κόσμος θα χαλάση. Πότε θα γίνουν αυτά; Ο Χριστός μας λέγει: επλησίασε τώρα κοντά. Έγγιξε το μαχαίρι εις το κόκκαλον. Έξαφνα θα γίνουν• ημπορούν να γίνουν και απόψε. Τάχα να μη είναι και τώρα η αρχή; Δεν βλέπετε πως εχάθησαν τα γεννήματά σας και τα σπαρτά σας; Εστέρεψαν αι βρύσες, τα ποτάμια• σήμερον μας υστερεί το ένα, αύριον το άλλον, και από λίγον μας δίδει ο Θεός, και ημείς ως αναίσθητοι δεν τα στοχαζόμεθα.
Τούτο σας λέγω και σας παραγγέλω• (λέει ο άγιος) καν ο ουρανός να κατεβή κάτω, καν η γη να ανεβή επάνω, καν όλος ο κόσμος να χαλάση, καθώς μέλλει να χαλάση, σήμερον, αύριον, να μη σας μέλη τι έχει να κάμη ο Θεός. Το κορμί σας ας το καύσουν, ας το τηγανίσουν• τα πράγματά σας ας σας τα πάρουν• μη σας μέλλει• δώσε τά τα• δεν είναι ιδικά σας. Ψυχή και Χριστός σας χρειάζονται. Αυτά τα δύο όλος ο κόσμος να πέση, δεν ημπορή να τα πάρη, εκτός και τα δώσετε με το θέλημά σας. Αυτά τα δύο να τα φυλάγετε, να μη τα χάσετε».
Αυτός ο μεγάλος διδάσκαλος, ο ιερός εθνεγέρτης, ο μάρτυρας της Πίστεως και της Πατρίδος εορτάζεται σήμερα.
Ένας άγιος της αγάπης, που δυστυχώς δεν τιμάται από τους χριστιανούς όσο θα έπρεπε, αφού οι Εκκλησιές στη μνήμη του θα έπρεπε να είναι γεμάτες και η γιορτή του να γιορτάζεται σαν Εθνική γιορτή, αλλά βλέπετε και στις Εθνικές γιορτές οι Εκκλησιές είναι άδειες κι ο κόσμος δεν προσέρχεται να πει ένα «ευχαριστώ» την υπέρμαχο στρατηγό για την ιερά της σκέπη προς ο Έθνος μας.
Ένας υπουργός της παιδείας της εποχής του τιμάται σήμερα, ο οποίος ποτέ δεν αναγνωρίστηκε από το Έθνος και από τους ανθρώπους της παιδείας για την ουσιαστική πνευματική συνδρομή του στη μορφωτική άνοδο του επιπέδου των παιδιών της εποχής του. Φυσικό και αυτό, εδώ και αρκετές δεκαετίες, αφού δεν παρέχεται παιδεία στους νέους, ίσως γιατί έπρεπε να είμαστε σήμερα αστήρικτοι από τις ωφέλιμες γνώσεις που θα μας κρατούσαν όρθιους και λέφτερους.
Αυτός ο περιπλανώμενος καλόγερος που σήμερα γιορτάζει (σύμφωνα με τους ζημιωτές του Έθνους μας), αυτός ο Εθνοιερομάρτυρας που ευλαβικά τιμούμε σήμερα σ αυτό τον εορτάζοντα Ιερό Ναό, εύχομαι να φωτίσει τις καρδιές των αρχόντων πρωτίστως για όσα τους αναλογούν, μα και της καθεμίας και του καθενός από εμάς αγαπητοί μου αδελφοί.
Σήμερα και στο δύσκολο αύριο, τώρα που διευθύνουν τον κόσμο τα άλαλα και τα μπάλαλα, τώρα που βγαίνουν από τα σχολεία πράγματα που ο νους σας δεν φαντάζεται, τώρα που οι άνθρωποι μένουν πτωχοί γιατί είναι τεμπέληδες, τώρα που ήρθε καιρός που οι Ρωμιοί τρώγονται αναμεταξύ τους, (όπως μας έλεγε ο άγιος εκείνη την εποχή και ισχύουν και σήμερα), εμείς, ας παραμείνουμε με οχυρά την πίστη στον Τριαδικό Θεο, με τη θέρμη της Πατρίδας μας στις καρδιές μας, να γίνουμε εμείς οι πανηγυριστές του Αγίου Κοσμά παράδειγμα προς τον κόσμο γύρω μας. Πώς; Χωρίς να μοιρολατρούμε και να γογγύζουμε για τα όποια δεινά βιώνουμε ή θα βιώσουμε, με τη Χάρη του Θεού και τις πρεσβείες του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, ας ζήσουμε με μια προτροπή για εμάς τους κληρικούς να τη διακονούμε και για όλους εσάς αδελφοί μου να τη ζείτε στην καθημερινότητα σας: «Ότι σας ζητούν, να δίνετε• ψυχές μόνον να γλιτώνετε». Αμήν.
Αρχιμ. Φιλόθεος Ορφανουδάκης Ιερός Ναός Αγίου Κοσμά Αιτωλού Ν.Φιλαδελφείας 24 Αυγούστου 2017
