Αρχονταρίκι : Ο Σταυρός του μαρτυρίου (Χρυσόστομος Σμύρνης)

Ο Σταυρός του μαρτυρίου (Χρυσόστομος Σμύρνης)
Αρχιμ. Δωρόθεος Πάπαρης νυν Μητροπολίτης Δράμας

Ο ΑΓΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΣΜΥΡΝΗΣ
Ι.ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΑΙΤΩΛΟΥ Ν.ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ

Πώς υπομένει κάποιος το μαρτύριο της ίδιας του της ζωής; Μόνον αν μιμηθεί τον πρωτομάρτυρα του Γολγοθά Κύριό μας Ιησού Χριστό.
Θυμόμαστε αυτές τις μέρες τη θλιβερή επέτειο της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922) και τους μάρτυρες που σφαγιάστηκαν στη γη της Μικράς Ασίας. Εξέχουσα θέση έχει ανάμεσά τους ο εθνομάρτυρας Χρυσόστομος, μητροπολίτης Σμύρνης, αναγνωρισμένος πλέον Άγιος της Εκκλησίας μας.
Η πιο αυθεντική μαρτυρία για το θάνατο του Χρυσοστόμου είναι αυτή που κατέθεσε, στην ομιλία του κατά την έκτακτη συνεδρίαση της Ακαδημίας Αθηνών, στις 14.12.1982 ο Ακαδημαϊκός Γεώργιος Μυλωνάς, καταγόμενος από τη Σμύρνη. Ας την προσέξουμε:

«Θα μου επιτρέψετε να τελειώσω την ομιλία μου με μια προσωπική μαρτυρία, που για πρώτη φορά εξομολογούμαι.
Κατά τις τελευταίες ημέρες του Σεπτεμβρίου 1922 μια ομάδα φοιτητών του International College της Σμύρνης και εγώ βρεθήκαμε φυλακισμένοι σε απαίσιο υπόγειο, σ’ ένα από τα μπουντρούμια του Διοικητηρίου της Σμύρνης. Σ’ αυτό ήταν ασφυκτικά στριμωγμένοι Έλληνες Χριστιανοί αιχμάλωτοι, μάλλον άνθρωποι προορισμένοι για θάνατο.
Τις βραδινές ώρες φύλακες μ’ επικεφαλής Τουρκοκρητικό παραλάμβαναν θύματα και τα τουφέκιζαν. Στις 5 το απόγευμα της τελευταίας ημέρας του θλιβερού Σεπτεμβρίου, ο Τουρκοκρητικός εκείνος με διέταξε να τον ακολουθήσω στην αυλή.
«Είσαι δάσκαλος;» με ρωτά. «Αυτήν την τιμή είχα» του απαντώ. «Και οι άλλοι που είναι μαζί σου είναι φοιτητές;». «Ναι» του λέγω. «Γρήγορα, μάζεψέ τους και φέρε τους εδώ». «Ελάτε μαζί μου έξω» λέγω στους συντρόφους μου. «Φαίνεται ότι ήρθε η ώρα μας. Εμπρός με θάρρος».
Ποιά ήταν η έκπληξή μας όταν ακούσαμε τον Τουρκοκρητικό να λέει: «Δεν θα σας σκοτώσω, θα σας σώσω. Απόψε θα θανατωθούν όλοι όσοι είναι μέσα στο μπουντρούμι, γιατί έφεραν και άλλους που δεν έχουμε χώρο να τους στοιβάξουμε. Θα σας σώσω σήμερα, γιατί ελπίζω αυτό να με βοηθήσει να λησμονήσω μια τρομερή σκηνή που αντίκρισαν τα μάτια μου, σκηνή στην οποία έλαβα μέρος».
Και συνέχισε: «Παρακολούθησα το χάλασμα του Δεσπότη σας. Ήμουν μ’ εκείνους που τον τύφλωσαν, που του βγάζαν τα μάτια και αιμόφυρτο τον έσυραν από τα γένεια και τα μαλλιά στα σοκάκια του Τουρκομαχαλά, τον ξυλοκοπούσαν, τον έβριζαν και τον πετσόκοβαν. Βαθειά εντύπωση μου έκανε και αξέχαστη παραμένει η στάση του. Στα μαρτύρια που τον υπέβαλαν δεν απαντούσε με φωνές, με παρακλήσεις, με κατάρες.
Το πρόσωπό του το κατάχλωμο, σκεπασμένο με το αίμα των ματιών του, το είχε στραμμένο προς τον Ουρανό και διαρκώς κάτι ψιθύριζε που δεν ακουγόταν καλά. «Ξέρεις εσύ, δάσκαλε, τι έλεγε;». «Ναι, ξέρω» του απάντησα. «Έλεγε, Πάτερ Άγιε, συγχώρεσέ τους, δεν γνωρίζουν τι κάνουν».
«Δεν σε καταλαβαίνω, δάσκαλε, μα δεν πειράζει. Από καιρό σε καιρό, όταν μπορούσε, ύψωνε κάπως το δεξί του χέρι και ευλογούσε τους διώκτες του. Κάποιος πατριώτης μου αναγνωρίζει την χειρονομία της ευλογίας, μανιάζει, και με το τρομερό μαχαίρι του κόβει και τα δυο χέρια του Δεσπότη. Εκείνος σωριάστηκε στη ματωμένη γη με στεναγμό. Τόσο τον λυπήθηκα που με δυο σφαίρες στο κεφάλι τον αποτέλειωσα».
«Αυτή είναι η ιστορία μου. Τώρα που σας την είπα ελπίζω πως θα ησυχάσω. Γι’ αυτό σας χάρισα τη ζωή». «Και που τον έθαψαν;» ρώτησα με αγωνία. «Κανείς δεν ξέρει που έριξαν το κομματιασμένο του κορμί».
Από τη στιγμή που ακούσαμε την ομολογία του φύλακα, συνεχίζει ο Γεώργιος Μυλωνάς, εγώ και η συντροφιά μου νοιώσαμε τη σκιά του Δεσπότη να μας καλύπτει και να μας προστατεύει στην σκλαβιά μας, στην εξορία μας στα βάθη της Μικράς Ασίας μέχρι τον γυρισμό στην Πατρίδα. Όλοι –εγώ και οι σπουδαστές του Κολλεγίου– γυρίσαμε ασφαλείς στην Πατρίδα χάρη στην ευλογία του.
Τρία σχόλια: Ο σταυρικός τρόπος ζωής φαίνεται ξεκάθαρα στη στάση του Χρυσοστόμου απέναντι στους διώκτες του. Δεν τους καταριέται αλλά τους ευλογεί.
Το αποτέλεσμα του σταυρικού τρόπου ζωής. Τη στιγμή της θυσίας φαινόταν ότι ο Χρυσόστομος ήταν ανόητος που δεν έφυγε από τη Σμύρνη να γλυτώσει το θάνατο. Εκ των υστέρων κρίνοντας, ο Χρυσόστομος μένει στην αιωνιότητα και οι διώκτες του χάθηκαν.
Εύκολα κατακρίνουμε τους ιερείς και επισκόπους. Η ιστορία έχει δείξει, όμως, ότι στις δύσκολες στιγμές είναι δίπλα στο ποίμνιό τους. Δεν το εγκαταλείπουν.