Ο ΑΓΙΟΣ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε ΄ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

 

    

ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΚΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΛΕΙΣΤΗ ΠΥΛΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ε

      

Ό άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε το 1745 στήν Δημητσάνα. Οί γονείς του, Ιωάννης Αγγελόπουλος και Ασημίνα, ήσαν πτωχοί. Στο άγιο Βάπτισμα έλαβε το όνομα Γεώργιοςς, έμαθε τά πρώτα του γράμματα από τον θείο του ιερομόναχο Μελέτιο και κατόπιν έφυγε και εγκαταστάθηκε μαζί του στήν Σμύρνη.

Το σπίτι του Πατριάρχη αγίου Γρηγορίου Ε΄στη Δημητσάνα

 Έκάρη μοναχός σε μονή στήν νήσο των Στροφάδων και ολοκλήρωσε τήν θεολογική μόρφωση του στήν Πατμιάδα Σχολή. Επιστρέφοντας στήν Σμύρνη, ο μητροπολίτης Προκόπιος, ο όποιος έτρεφε γιά τον Γρηγόριο πατρική αγάπη, τον χειροτόνησε άρχιδιάκονο και κατόπιν πρεσβύτερο και οταν ανήλθε στον οικουμενικό θρόνο (1788) τον χειροτόνησε διάδοχο του στήν Μητρόπολη Σμύρνης.

Η ΜΟΝΗ ΣΤΡΟΦΑΔΩΝ

Επί δώδεκα έτη, ο όσιος ιεράρχης διακυβέρνησε μέ σύνεση και αποστολικό ζήλο την μεγάλη και πλούσια πόλη τής Σμύρνης, μητρόπολης του μικρασιατικού Ελληνισμού. Αναστήλωσε διάφορους ναούς, ίδρυσε σχολεία και διοργάνωσε σύστημα προνοίας για τους πτωχούς και δεινοπαθούντες. Το 1797, εξελέγη οικουμενικός πατριάρχης. Πάραυτα ανέλαβε να ανυψώσει την τιμή του Πατριαρχείου, αναστηλώνοντας το πατριαρχικό μέγαρο στο Φανάρι. “Ιδρυσε επίσης τυπογραφείο πού εξέδιδε βιβλία στήν δημοτική γλώσσα, τα όποΤα συνέβαλαν τά μέγιστα, στήν πολιτιστική και πνευματική αφύπνιση του ελληνικού λαού. ο άγιος ιεράρχης επαγρυπνούσε για τήν πιστή τήρηση των εκκλησιαστικών Κανόνων και για τήν ηθική ακεραιότητα του κλήρου. Τήν εποχή εκείνη των μεγάλων ζυμώσεων, όταν οι Έλληνες, μετά από σχεδόν τέσσερεις αιώνες υποδούλωσης στους Τούρκους, είχαν αρχίσει να προετοιμάζουν τήν εξέγερση τους, ο πατριάρχης, έχοντας πλήρη συνείδηση τής ποιμαντικής του ευθύνης, προσπαθούσε νά μετριάσει τα οξύθυμα πνεύματα, στερεώνοντας κρυφίως το εθνικό φρόνημα.

Μετά μόλις ενάμιση χρόνο, τον κατήγγειλαν στον σουλτάνο κάποιοι επίσκοποι, τους οποίους είχε τιμωρήσει γιά τήν διαγωγή τους, και εξορίστηκε στήν Χαλκηδόνα και κατόπιν στήν Μονή Ιβήρων στο Αγιον Όρος. Κατά τήν διάρκεια τής εξορίας του στον ΄Αθω, ο άγιος ιεράρχης επισκέφθηκε όλες τις μονές, κήρυττε τον λόγο του Θεού και ήταν γιά όλους υπόδειγμα μοναχικής βιοτής. Έδωσε τήν ευλογία του στον άγιο Ευθύμιο νά ομολογήσει τον Χριστό διά του μαρτυρίου κα’ι εξέφρασε χαρά και καύχηση μαθαίνοντας το μαρτύριο του αγίου Αγαθαγγέλου, καταδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο ότι θεωρουσε τον θάνατο γιά τήν αγάπη του Χρίστου ώς τον υπέρτατο στόχο και τήν κορωνίδα τής χριστιανικής ζωής.

Ανακλήθηκε στο Πατριαρχείο το 1806 όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τους χριστιανούς τής Πόλης και ανέλαβε έκ νέου το εργο τής διαποίμανσης και τής ανόρθωσης του εκκλησιαστικού ήθους. Το 1808, όμως, ένα πραξικόπημα έφερε στήν εξουσία τον σουλτάνο Μαχμούτ Β’, οπότε ο Γρηγόριος υποχρεώθηκε νά παραιτηθεί και νά άποσυρθει στήν Πρίγκιπο και μετά έκ νέου στο Αγιον Όρος. Εκεί εξακολούθησε νά μελετά τους αγίους Πατέρες, συνέχισε τους ασκητικούς αγώνες και ενημερωνόταν αδιάκοπα για τήν κατάσταση τής Εκκλησίας και του λαού.

Τό 1818, τον πλησίασαν μέλη τής Φιλικής Εταιρείας, πού προετοίμαζαν τήν Επανάσταση προσπαθώντας νά συγκεντρώσουν και νά συντονίσουν τις διάσπαρτες δυνάμεις του Ελληνισμού. ο Γρηγόριος με ενθουσιασμό υποστήριξε τήν υπόθεση τής ελευθερίας, αλλά κρίνοντας ότι ο καιρός δεν ήταν ακόμη ώριμος, τους συμβούλευσε νά κάνουν υπομονή. Λίγο αργότερα, ανακλήθηκε γιά τρίτη φορά στον πατριαρχικό θρόνο και δραστηριοποιήθηκε έκ νέου, ενθαρρύνοντας τήν ίδρυση σχολείων όπου τά παιδιά μπορούσαν νά λάβουν ελληνική παιδεία. Διοργάνωσε επίσης ενα φιλόπτωχο ταμείο, το οποίο μέ χρήματα πλουσίων Ελλήνων βοηθουσε τους δεινοπαθούντες χριστιανούς.  

  

Όταν ξέσπασε, πλήρως απροετοίμαστη, ή εξέγερση των Ελλήνων στις παραδουνάβιες ηγεμονίες (10η Φεβρουαρίου 1821), ακολούθησαν αμέσως φρικτά και αιματηρά αντίποινα στήν Κωνσταντινούπολη και σε όλες τις μεγάλες πόλεις τής Όθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έσφαξαν όλους τους Έλληνες προύχοντες πού είχαν δεσμούς με τις ηγεμονίες και συνέλαβαν τέσσερεις επισκόπους. Ο σουλτάνος διέταξε νά συγκεντρωθούν στο Φανάρι όλες οι διαπρεπείς ελληνικές οικογένειες τής Πόλης και ο πατριάρχης, γιά νά αποφευχθεί ή σφαγή, εγγυήθηκε στήν Υψηλή Πύλη τήν αφοσίωση τους. Ή εγγύηση αυτή δεν ικανοποίησε τον σουλτάνο, ο όποιος υποχρέωσε τον άγιο Γρηγόριο νά υπογράψει τον αφορισμό του πρωτεργάτη τής εξέγερσης Αλέξανδρου Υψηλάντη και των συντρόφων του.

Στις 31 Μαρτίου, μαθεύτηκε ή γενική εξέγερση στήν Πελοπόννησο, και τρεις μέρες αργότερα, τήν Μεγάλη Δευτέρα, αποκεφαλίστηκε ο Μέγας Διερμηνέας Κωνσταντίνος Μουρούζης, πού εκπροσωπούσε τήν ελληνική κοινότητα στήν Υψηλή Πύλη, μαζι μέ άλλους επιφανείς Έλληνες. Προβλέποντας ποια θά ήταν ή μοίρα του και αρνούμενος τις προτάσεις πού του έκαναν νά διαφύγει γιά νά σωθεί, ο πατριάρχης έλεγε: «Πώς νά εγκαταλείψω το ποίμνιο μου; Είμαι πατριάρχης γιά νά σώσω τον λαό μου και όχι γιά νά τον παραδώσω στά ξίφη των γενίτσαρων. Ο θάνατος μου θά ωφελήσει περισσότερο από τήν ζωή μου, γιατί θά κάνει τους Έλληνες νά αγωνιστούν μέ τήν απελπισία εκείνη πού συχνά φέρνει τήν νίκη. Όχι, Οχι, δεν θά γίνω περίγελως του κόσμου βάζοντας το στά πόδια, ώστε νά μέ δείχνουν με το δάχτυλο και νά λένε: Νά, ο φονιάς πατριάρχης!» 

  

Τήν Κυριακή του Πάσχα, 10 Απριλίου, ο άγιος Γρηγόριος τέλεσε με γαλήνη και μεγαλοπρέπεια τήν Αναστάσιμη Λειτουργία, που τήν διέκοπταν μόνον οι λυγμοί του. Στο τέλος της Λειτουργίας, του επιβεβαίωσαν τήν είδηση της επανάστασης στήν Πελοπόννησο. Απάντησε τότε: «Νυν και αεί γενηθήτω το θέλημα Κυρίου!» Λίγες ώρες αργότερα, εκπρόσωποι του σουλτάνου του ανήγγειλαν τήν έκπτωση του και αμέσως γενίτσαροι τον έσυραν βάναυσα στήν φυλακή. Υπεβλήθη σε ανάκριση και φρικτά βασανιστήρια στήν διάρκεια τών οποίων παρέμεινε μεγαλοπρεπώς σιωπηλός. Διέκοψε τήν σιωπή του μόνο όταν του πρότειναν να αρνηθεί τήν πίστη του, λέγοντας: «Ό πατριάρχης τών χριστιανών χριστιανός αποθνήσκει!» Λίγο αργότερα, μόλις εξελέγη από τήν ιερά Συνοδό ο διάδοχος του, τον άπαγχόνισαν στήν πύλη του Πατριαρχείου, ή οποία έκτοτε παραμένει κλειστή εις μνήμην του φρικτού αύτου άνοσιουργηματος.   

      

 Τήν ύστατη στιγμή, ο άγιος Γρηγόριος ύψωσε τά χέρια στον ουρανό, ευλόγησε τους χριστιανούς και είπε: «Κύριε Ίησού Χριστέ, δέξαι το πνεύμα μου!» Και ενώ Τούρκοι και Εβραίοι λιθοβολούσαν το πτώμα του πατριάρχη, ο πασάς πού ανέλαβε τήν εκτέλεση καθόταν μπροστά στήν σορό και κάπνιζε άρειμανίως.

Τρεις ημέρες έμεινε το τίμιο σκήνωμα κρεμασμένο εκεί με μιά πινακίδα γύρω άπό τον λαιμό πού έγραφε το κατηγορητήριο. Τέλος οι Εβραίοι το αγόρασαν γιά 800 γρόσια, το έσυραν ανά τις όδούς με γιουχαίσματα και θριαμβικές κραυγές και κατόπιν το έριξαν στον Βόσπορο. Παρά τήν βαρειά πέτρα πού του έδεσαν, το σώμα επέπλεε καί το περισυνέλεξε ένα ελληνικό πλοίο υπό ρωσική σημαία και το μετέφερε στήν ‘Οδησσό. Επί πολλές ημέρες, πλήθος κόσμου προσκυνούσε το τίμιο λείψανο, το όποιο δεν εμφάνισε κανένα σημείο φθοράς.

Τό 1871, στήν πεντηκοστή επέτειο της ελληνικής Επανάστασης, το τίμιο λείψανο του αγίου πατριάρχη μεταφέρθηκε,με την μέριμνα της βασίλισσας Όλγας και της ελληνικής Κυβερνήσεως, στήν Αθήνα και κατετέθη με μεγάλες τιμές στον μητροπολιτικό ναό. 

Οι τέως Βασιλείς της Ελλάδος Κωνσταντίνος και Άννα-Μαρία προσκυνούν τα λείψανα και το κενοτάφιο του αγίου Γρηγορίου Ε΄στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών

   

Η Μονή Παναγίας Ντομάτας στη Κεφαλλονιά όπου φυλάσσεται το φέρετρο του απαγχονισμένου Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε^ της Κωνσταντινουπόλεως, Ο Κεφαλλονίτης καπετάνιος Νικόλαος Σκλάβος βρήκε το ιερό λείψανο του Αγίου Ιερομάρτυρα και το μετέφερε στην Οδησσό για ενταφιασμό. Εκεί του δόθηκε ως ευλογία το φέρετρο αυτού, το οποίο εν συνεχεία το απέθεσε με τιμές στο ναό της Παναγίας όπου και υπάρχει μέχρι σήμερα 

Εικόνα του αγίου Γρηγορίου Ε΄στο τέμπλο του Ι.Ναού αγίου Κοσμά Αιτωλού Ν.Φιλαδελφείας 

  Ἀπολυτίκιον Αγίου Γρηγορίου
 Ποίημα Μοναχού Γερασίμου Μικραγιαννανίτου 
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Δημητσάνης τὸν γόνον βυζαντίου τὸν πρόεδρον, καὶ τῆς Ἐκκλησίας ἁπάσης, γέρας θεῖον καὶ καύχημα. Γρηγόριον τιμήσωμεν πιστοί, ὡς Μάρτυρα Χριστοῦ πανευκλεῆ, ἶνα λάβωμεν πταισμάτων τὸν ἱλασμόν, παρὰ Θεοῦ κραυγάζοντες. Δόξα τῷ δεδωκότι σου ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐν εὐκλείᾳ οὐρανῶν, δοξασαντᾶ σε Ἅγιε. 

Πατριαρχικά άμφια του αγίου Γρηγορίου Ε΄στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Ορους  

Κοντάκιον

Ἦχος δ'. Ἐπεφάνης σήμερον.

Ἀθροισθέντες ἅπαντες, γνήσιοι παῖδες, τῆς Ἑλλάδος σήμερον, ἐπὶ τὴν πόλιν Ἀθηνῶν, τὸν Πατριάρχην Γρηγόριον, ἄσμασι θείοις, λαμπρῶς ἑορτάσωμεν. 

Ο Ναός του αγίου Γρηγορίου Ε στο Αγιο Ορος κάθισμα Προφήτου Ηλιού πλησίον της Μονής Ιβήρων

Μεγαλυνάριον

Τῆς Πελοποννήσου θείος βλαστὸς, καὶ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλήσιας ὁ θησαυρὸς, καῖ τοῦ Πανελληνίου, τὸ καύχημα τὸ μέγα, Πατριαρχῶν τὸ κλέος, νέε Γρηγόριε.

Το εσωτερικό του Ναού του αγίου Γρηγορίου Ε στο Αγιο Ορος 

Ἕτερον Μεγαλυνάριον

Δεῦτε εὐφημήσωμεν οἱ λαοὶ, τὸν θεῖον Ποιμένα, καὶ ὑπέρμαχον τῶν πιστῶν, τὸν ὑπὲρ τοῦ Ἔθνους, καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐν ξύλῳ ἠρτηθέντα, ὡς ὁ Δεσπότης Χριστὸς. 

Μανδύας του αγίου Γρηγορίου Ε΄στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Σάμου

 Οι τιμές της Ρωσίας και της Ελλάδος προς το λείψανο του πατριάρχου 

  

Μετά τον απαγχονισμό επί τρεις ημέρες έμεινε το άγιο σκήνωμα του εθνομάρτυρος στα χέρια του αγρίου όχλου και των Εβραίων, μέχρις ότου στις 13 Απριλίου το έρριξαν στη θάλασσα του Κερατίου κόλπου. Το Σάββατο του Θωμά, 16 Απριλίου, ανέλπιστα προσκολλήθηκε στο πλοίο του εκ Κεφαλληνίας Νικ. Σκλάβου και μέσα στη γενική του πληρώματος συγκίνηση μεταφέρθηκε στην Οδησσό. Από τη στιγμή εκείνη αρχίζει η θαυμαστή ιστορία της αποδόσεως πρωτοφανών στο λείψανο του πατριάρχου τιμών. Ο Γρηγόριος ξεφεύγει πλέον από τα πλαίσια των ανθρωπίνων νόμων, της ανθρωπίνης εκτιμήσεως, και εισάγεται από την πρόνοια του Θεού στα άγια των αγίων του Γένους. Αντί των χλευασμών και της καταφρόνιας που εδοκίμασε ζων, απολαμβάνει τώρα νεκρός τις τιμές που του άξιζαν.

Συνεγείρεται η Οδησσός στο άκουσμα ότι έρχεται το λείψανο του πατριάρχου. Η αυτοκρατορική Ορθόδοξη Ρωσία σε συμφωνία με το λαϊκό αίσθημα οργάνωσε την υποδοχή και ετίμησε το λείψανο, όπως ταίριαζε στον οικουμενικό της Ορθοδοξίας πατριάρχη. Στην Οδησσό εξεφώνησε δύο θαυμασίους προς τον πατριάρχη λόγους, επικήδειο και μετά ένα χρόνο επιμνημόσυνο, ο μεγάλος ρήτωρ και διδάσκαλος του Γένους Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων⁹. Ο πρώτος αρχίζει ως εξής:

" Έμελλες άρα, Παναγιώτατε Πατριάρχα Γρηγόριε, αφ’ ου μοι έδωκας πολλάς πολλών λόγων υποθέσεις και αφορμάς, έμελλες τέλος να κινήσης την ασθενή μου γλώσσαν και εις επιτάφιον λόγον σου ".

Πενήντα χρόνια αργότερα, το ελεύθερο πλέον ελληνικό κράτος ενέκρινε με απόφαση της Βουλής αίτημα του μητροπολίτου Αθηνών Θεοφίλου, το 1871, να μεταφερθούν από τη Ρωσία τα λείψανα του πατριάρχου στην ελεύθερη πατρίδα, διότι, όπως εγράφετο, «η εθνική ευγνωμοσύνη επιβάλλει ημίν το ιερόν καθήκον να εκπληρώσωμεν ήδη τον αγνόν και φυσικόν τούτον πόθον της αγίας εκείνης ψυχής».

Πολυμελής αντιπροσωπεία επιβιβασθείσα στο πλοίο «Βυζάντιον» έφθασε στην Οδησσό, όπου επί τη αναχωρήσει του λειψάνου επανελήφθησαν οι λαμπρές τελετές, που έλαβαν χώρα κατά την άφιξή του. Στην Αθήνα ήταν συγκινητική στο έπακρο και πάνδημη η υποδοχή. Είχαν φθάσει στον Πειραιά στις 14 Απριλίου του 1871. Οι βασιλείς, η ιερά σύνοδος, η κυβέρνηση, και πλήθη παραληρούντος λαού απέδωσαν τιμές και υποδέχθηκαν σε ελεύθερο έδαφος τον πρωτομάρτυρα της ελευθερίας, όπως προφητικά και πάλι είχε προβλέψει. Το λείψανο τοποθετήθηκε στον μητροπολιτικό ναό Αθηνών, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα, το επόμενο δε έτος επανελήφθησαν οι τιμητικές εκδηλώσεις, όταν έγινε η αποκάλυψη του ανδριάντος στα προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών, οπότε απήγγειλε, το συγκλονιστικό του ποίημα ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Έτσι όπως παρατηρεί στην εξαίρετη για τον πατριάρχη μονογραφία του ο Τάκης Κανδηλώρος:  

  

"Τον πατριάρχην εστέγασε νεκρόν η αγάπη συμπάσης της Ορθοδοξίας^. τους εμπτυσμούς του σεπτού προσώπου του εκάθηρε το αίμα τόσων χιλιάδων Τούρκων, πεσόντων εν τω ελληνικώ αγώνι. Η πανελλήνιος Μούσα τω έψαλλε τόσα θούρια, μία μεγάλη αυτοκρατορία τω απένειμεν υπερόχους επι­κηδείους τιμάς, το δε ελεύθερον Ελληνικόν Κράτος τον υπεδέχθη και τον ενεθρόνισε εσαεί εις το άφθιτον Πάνθεον των ελληνικών καρδιών.

Επιστέγασμα δε αυτής της τιμής ήταν η απόφαση της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία συνελθούσα στις 8 Απριλίου του 1921 εις έκτακτον συνεδρίαν αποφάσισε την ένταξη του Γρηγορίου εις το αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας με αφορμή τη συμπλήρωση εκατονταετίας από του μαρτυρικού του θανάτου, ενώ το ίδιο έτος ο σοφός καθηγητής Χρ. Ανδρούτσος εξεφώνησε θαυμάσιο πανηγυρικό που τον δημοσιεύσαμε στο ανθολόγιο του σχετικού με τον πατριάρχη έργου μας. Η πράξη της ιεράς συνόδου μεταξύ άλλων λέγει:

Ορθώς έγνω συνευδοκούντος και του συμπαρισταμένου κατ’ αυτήν πατριάρχου Αλεξανδρείας Φωτίου καθιερωθήναι από του νυν και επισήμως την έως τούδε αυθορμήτως αναφερομένην τιμήν τω αοιδίμω Αρχιεπισκόπω Κωνσταντινουπόλεως και Οικουμενικώ Πατριάρχη Γρηγορίω τω δι’ αγχόνης υπέρ Χριστού και του ποιμνίου μεμαρτυρηκότι τη ι’ Απριλίου του σωτηρίου έτους ,αωκα’ και συντετάχθαι του λοιπού το ιερόν αυτού όνομα εν ταις μνήμαις των κηρύκων, ευαγγελιστών, μαρτύρων, ομολογητών, εγκρατευτών, ιερομαρτύρων, ως αγίου εορταζομένου εν πάσι τοις ιεροίς ναοίς της ανά την Ελλάδα πάσαν Εκκλησίας αυτή δε τη ημέρα του μαρτυρίου, τη δεκάτη δήλον ότι Απριλίου παντός έτους, εις αιώνα τον άπαντα εις δόξαν του αγιάσαντος αυτόν ουρανίου της Εκκλησίας Νυμφίου, μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. " 
   

"Χτυπάτε, πολεμάρχοι.. 

Πως μας θωρείς ακίνητος; που τρέχει ο λογισμός σου, τα φτερωτά σου τα όνειρα;

Γιατί στο μέτωπό σου να μη φυτρώνουν, γέροντα, τόσες χρυσές αχτίδες,

όσες μας διδ' η όψη σου παρηγοριές κ' ελπίδες;

Γιατί στα ουράνια χείλη σου να μη γλυκοχαράζει, πατέρα, ένα χαμόγελο;

Γιατί να μη σπαράζει μέσα στα στήθη σου η καρδιά,

και πως στο βλέφαρό σου ούτ' ένα δάκρυ επρόβαλε, ούτ' έλαμψε το φως σου;

Ολόγυρά σου τα βουνά κ' οι λόγγοι στολισμένοι το λυτρωτή τους χαιρετούν.

Η θάλασσ' αγριωμένη από μακρά σ' εγνώρισε και μ' αφρισμένο στόμα φιλεί,

πατέρα μου γλυκέ, το ελεύθερο το χώμα, που σε κρατεί στα σπλάχνα του.

Θυμάται την ημέρα που, πατέρα μου, σ' εδέχτηκε.

Θυμάται στο λαιμό σου, το ματωμένο το σχοινί,

και στ' άγιο πρόσωπό σου τ' άτιμα τα ραπίσματα,

το βόγγο, τη λαχτάρα, του κόσμου την ποδοβολή.

Θυμάται την αντάρα, την πέτρα που σου εκρέμασαν, 

τη γύμνια του νεκρού σου,

το φοβερό το ανέβασμα του καταποντισμού σου.

Το μάρμαρο μένει βουβό και θε να μείνει ακόμα,

ποιος ξέρει ως πότ' αμίλητο το νεκρικό σου στόμα.

Κοιμάται κι ονειρεύεται και τότε θα ξυπνήσει,

όταν στα δάση, στα βουνά, στα πέλαγα, βροντήσει το φοβερό μας κήρυγμα.

"Χτυπάτε, πολέμαρχοι! Μη λησμονείτε το σχοινί, παιδιά, του πατριάρχη!"  

Α.ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ

   

   

Πηγές: Νέος Συναξαριστής της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εκδόσεις Ίνδικτος 
 Πρωτ. Θεοδωρος Ζησης Ο Πατριαρχης Γρηγοριος Ε ΄και Η επιχειρηθείσα αλλοίωση της ιστορίας

 

  Αρχιμ.Τιμόθεος Ηλιάκης 

Ο ΚΑΘΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΟΥ ΣΤΟ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

  Η παρασκευή και ο καθαγιασμός του Αγίου Μύρου, γεγονός ιδιαίτερης σημασίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία, θα πραγματοποιηθεί φέτος κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδος στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Το Άγιο Μύρο παρασκευάζεται περίπου κάθε δέκα χρόνια, στο Φανάρι και χρησιμοποιείται στο μυστήριο του βαπτίσματος για την μετάδοση των δωρεών του Αγίου Πνεύματος στους νεοφώτιστους Ορθοδόξους.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα καθαγιάσει για δεύτερη φορά κατά την Πατριαρχία του νέα ποσότητα Αγίου Μύρου την Μ. Πέμπτη το πρωί, παρουσία εκπροσώπων των Ορθοδόξων Εκκλησιών.  

 

Ο ΚΑΘΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΟΥ ΣΤΟ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

«Ελαιον», «έλαιον ευχαριστίας», «έλαιον χρίσεως», «χρίσμα ευχαριστίας», «χρίσμα επουράνιον» είναι μερικές μόνον από τις δεκάδες ονομασίες που συναντά κανείς στο πέρασμα των αιώνων για το Αγιο Μύρο. Αιθέρια έλαια και βότανα, πολλά εκ των οποίων δυσεύρετα στις ημέρες μας, αποτελούν τα υλικά τα οποία χρησιμοποιεί η Εκκλησία για την παρασκευή του. Μαστίχη Χίου, σάψιχο, μύρα, μυροβάλανο, φύλλα ινδικού, ροδέλαιο το οποίο αποστέλλει το Πατριαρχείο Βουλγαρίας, μόσχος και κιννάμωμον είναι ορισμένα από τα συνολικά 57 γεννήματα της γης που με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος μετατρέπονται στο μύρο το μυστικό. Οι μυρεψοί, 24 ιερείς και 35 αρχιερείς με Πρώτο τον εκάστοτε Οικουμενικό Πατριάρχη, μετέχουν στη λιτανεία του Αγίου Μύρου που γίνεται, κάθε δέκα χρόνια. Στη συνέχεια οι εκπρόσωποι των Ορθοδόξων Εκκλησιών παραλαμβάνουν το Άγιο Μύρο μέσα σε αλαβάστρινα δοχεία και το μεταφέρουν στις Επαρχίες τους για να καταλήξει στις μικρές ασημένιες φιάλες που διαθέτουν οι ναοί, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, για το χρίσμα του κάθε νεοφώτιστου ορθοδόξου χριστιανού.

_____________________________

Για τον καθαγιασμό του αγίου Μύρου δεν υπάρχουν μαρτυρίες για το πώς γινόταν κατά τους πρώτους αιώνες. Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από ακολουθίες καθαγιασμού του Οικουμενικού Πατριαρχείου, κατά τον 19^ο και 20^ο αιώνα. Σύμφωνα με το τυπικό που ακολουθείται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο η προπαρασκευή ξεκινά το πρωί της Κυριακής των Βαΐων όπου ο Πατριάρχης ευλογεί τον Μυρεψό και τους Βοηθούς που όλοι φέρουν λευκούς χιτώνες. 

Την Αγία και Μεγάλη Δευτέρα ο Πατριάρχης μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας των Προηγιασμένων μεταβαίνει στον ειδικά προετοιμασμένο χώρο όπου υπάρχουν οι λέβητες για την «έψηση» του αγίου Μύρου και τελεί αγιασμό. Μετά ραντίζει τους λέβητας, τα σκεύη που θα χρησιμοποιηθούν και τα υλικά. Μετά με λαμπάδα που κρατά ανάβει τα φρύγανα σε κάθε λέβητα. Συνήθως για την φωτιά χρησιμοποιούνται τεμάχια παλαιών εικόνων. Μετά ο Πατριάρχης διαβάζει κάποιες περικοπές από την Καινή Διαθήκη την οποία ανάγνωση συνεχίζουν αρχιερείς και κληρικοί την Μεγάλη Τρίτη καθώς και την Μεγάλη Τετάρτη.  

Την Αγία και Μεγάλη Τρίτη μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας των Προηγιασμένων ο Πατριάρχης μεταβαίνει και πάλι στον ειδικό χώρο παρασκευής του αγίου Μύρου όπου ψάλλεται ο Μικρός παρακλητικός κανόνας της Υπεραγίας Θεοτόκου και μνημονεύει όλους όσους καθ΄ οιονδήποτε τρόπο συμβάλλουν στην παρασκευή του αγίου Μύρου, είτε με εργασία, είτε σε είδος, είτε με χρήματα.  

Την Αγία και Μεγάλη Τετάρτη μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας των Προηγιασμένων ο Πατριάρχης κατέρχεται και πάλι στον ειδικό χώρο παρασκευής του αγίου Μύρου όπου μετά από μικρή ιεροτελεστία ρίπτει στους λέβητας ροδέλαιο, μόσχο και άλλα ευώδη έλαια. Εντός δε της Μεγάλης Τετάρτης ολοκληρώνεται η έψηση του Αγίου Μύρου. 

Την Αγία και Μεγάλη Πέμπτη μετά την απόλυση του Όρθρου που τελείται στο Παρεκκλήσιο του Αγίου Ανδρέα, εντός του οποίου ενδύεται ο Πατριάρχης και οι άλλοι αρχιερείς και ενώ οι καμπάνες του Πατριαρχικού Ναού ηχούν σχηματίζεται πομπή προς τον Πατριαρχικό Ναό.

Σε αυτήν την πομπή ο Πατριάρχης κρατά Μικρή Μυροθήκη, ο πρώτος την τάξη αρχιερέας κρατά αλάβαστρον δοχείο που περιέχει προηγιασμένο Μύρο από προηγούμενο καθαγιασμό, και οι υπόλοιποι αρχιερείς δοχεία με μύρο προς αγιασμό, ενώ 24 αρχιμανδρίτες κρατούν τις δώδεκα μεγάλες ληκύθους που περιέχουν το προς αγιασμό Μύρο.

Λίγο πριν το τέλος της Θείας Λειτουργίας αρχίζει η ακολουθία του αγιασμού του παρασκευασθέντος Μύρου. Μόλις τελειώσει η ακολουθία με πομπή ξανά πηγαίνουν στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ανδρέου όπου φυλάσσονται τα δοχεία με το αγιασμένο Μύρο και γίνεται η απόλυση της Θείας Λειτουργίας.

Στον καθαγιασμό προσκαλούνται αντιπροσωπευτικά και αρχιερείς από όλες τις αυτοκέφαλες Εκκλησίες.  

Στο σημείο αυτό σας παραθέτω την Ευχή Καθαγιασμού του

Αγίου Μύρου από τον Οικουμενικό Πατριάρχη

εις το Οικουμενικό Πατριαρχείο

Ο Θεός, ο Μέγας και Ύψιστος, ο υπό πάσης της κτίσεως προσκυνούμενος, η της σοφίας πηγή και της αγαθότητος άβυσσος, το της ευσπλαχνίας απεριόριστον πέλαγος˙ Αυτός, Φιλάνθρωπε Δέσποτα, ό των αιωνίων και θαυμασίων Θεός, Όν ουδείς εννοών ισχύει καταλαβέσθαι˙ Επίβλεψον και εισάκουσον ημών, των δούλων Σου˙ Σε ικετεύομεν και Σε παρακαλούμεν και δεόμεθα˙ Κατάπεμψον το Άγιόν Σου Πνεύμα και αγίασον το Μύρον τούτο. Και ποίησον αυτό μύρον αγαλλιάσεως Πνεύματος Αγίου, μύρον αναγεννήσεως, αγιασμού χρίσμα, βασιλικόν ένδυμα, θώρακα δυνάμεως, εις αποτροπήν πάσης διαβολικής ενεργείας, σφραγίδα ανεπιβούλευτον, αγαλλίαμα καρδίας, ευφροσύνην αιώνιον. Ίνα οι εκ τούτου χριόμενοι εκλάμποντες, ως οι φωστήρες του ουρανού τη φαιδρότητι, μη έχοντες σπίλον η ρυτίδα, καταδεχθώσιν εις τας αιωνίους αναπαύσεις, και δέξωνται το βραβείον της άνωθεν κλήσεως. Χάριτι και οικτιρμοίς και φιλανθρωπία του Μονογενούς Σου Υιού, μεθ ΄Ου ευλογητός ει, συν τω Παναγίω και Αγαθώ και Ζωοποιώ Σου Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

ΧΡΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΟΥ

Με την πάροδο του Χρόνου το άγιο Μύρο εκτός από την χρίση του νεοφώτιστου επικράτησε να χρησιμοποιείται και σε άλλες περιπτώσεις (αρχ. Παύλου Μενεβίσογλου, Το άγιον Μύρον εν τη ανατολική Εκκλησία, σελ.: 188 και εξής). Αυτές είναι οι παρακάτω:

1. Το άγιον Μύρον χρησιμοποιείται για την επανένταξη στην Εκκλησιαστική κοινότητα των εξομωτών, οι οποίοι απεκόπησαν από την Εκκλησιαστική κοινότητα δια κάποιο χρονικό διάστημα. 2. Μυρώνονται ακόμα και οι ετερόδοξοι εκείνοι δηλαδή που προσέρχονται στην Ορθόδοξη Εκκλησία, από τον χώρο των Ρωμαιοκαθολικών και των Προτεσταντών. 3. Χρησιμοποιείται για τον καθαγιασμό και καθιέρωση της αγίας τράπεζας κατά τα εγκαίνια ενός νέου ναού. Στην αρχή και μόνο η τέλεση της Θείας Λειτουργίας θεωρείτο αρκετό προς καθαγιασμό της, αλλά αργότερα επικράτησε από επίδραση ίσως εβραϊκή (Εξόδου 40, 1-9). 4. Χρησιμοποιήθηκε και για την εγκατάσταση, δηλαδή την στέψη των Βασιλέων από θ΄ αιώνα. 5. Και τέλος, κατά την ανακομιδή λειψάνων αγίων συνηθίζεται να αλείφονται τα οστά με Μύρο.

Η ΤΕΛΕΣΗ ΚΑΘΑΓΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΟΥ

ΑΠΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥΣ

Το Άγιο Μύρο χρησιμοποιείται ως ορατό σημείο μεταδόσεως του Αγίου Πνεύματος αντί της επιθέσεως των χειρών του Επισκόπου εις το Χρίσμα.

Ο περιορισμός του καθαγιασμού του αγίου Μύρου μόνο υπό του Οικουμενικού Πατριάρχη δικαιολογείται ως ένας επιπλέον λόγος και τρόπος εκφράσεως της ενότητας των κατά τόπους Εκκλησιών. Όπως τουλάχιστον αναφέρεται στους τόμους της αυτοκεφαλίας των Εκκλησιών που ανακηρύχθηκαν τους νεότερους χρόνους, το καθαγιασμένο ειδικόν έλαιον θα λαμβάνεται μόνο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο: «ίνα η αμοιβαία πνευματική ενότης προς τε την εν Κωνσταντινουπόλη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία…ζώσα τε και ακμαία και εν πάσι απαραμείωτος διατηρήται…» (Εκκλησιαστική αλήθεια 2 1881-1888 2, 155-156). Επομένως κάθε επίσκοπος μπορεί να καθαγιάζει «αρχιερατικώ δικαίω αλλά όχι εκκλησιαστικώ Δικαίω» (αρχ. Παύλου Μενεβίσογλου, Το άγιον Μύρον εν τη ανατολική Εκκλησία, σελ.: 171).

Εν τέλει το άγιο Μύρο επικράτησε να καθαγιάζεται συν το χρόνο υπό μόνου του Οικουμενικού Πατριάρχη ή από τους κατά τόπους πρόεδρους των αυτοκέφαλων Εκκλησιών εφ΄ όσον παραχωρήσει αυτό το δικαίωμα ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Επομένως αναφορικά με τον καθαγιασμό του αγίου Μύρου η κατά Ανατολάς Ορθόδοξη Εκκλησία πέρασε από τις παρακάτω φάσεις σύμφωνα με τον Παύλο (αρχ. Παύλου Μενεβίσογλου, Το άγιον Μύρον εν τη ανατολική Εκκλησία, σελ.: 171-172) που δεν είναι δυνατόν να ορισθεί η μετάβαση από την μια στην άλλη με απόλυτη χρονική ακρίβεια.

Έχουμε λοιπόν την πρώτη περίοδο όπου το άγιο μύρο καθαγιάζεται από όλους τους επισκόπους. Την δεύτερη όπου καθαγιάζεται από τους επισκόπους των επισημότερων χρόνων όπως Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, Αντιοχείας. Την Τρίτη περίοδο όπου ο καθαγιασμός έχει περιοριστεί μόνο στον Οικουμενικό Πατριάρχη και τέλος την τέταρτη, την νεώτερη θα λέγαμε εμείς, όπου υφίσταται ένα μεικτό θα λέγαμε σύστημα. Άλλες Εκκλησίες από τις αυτοκέφαλες λαμβάνουν το άγιο Μύρο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και σε άλλες ή έλαβαν αυτό το προνόμιο σε συνεννόηση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή αποφάσισαν αυτοβούλως να καθαγιάζεται από τους προέδρους των κατά τόπους Συνόδων των αυτοκεφάλων Εκκλησιών.

Έτσι σήμερα όλες οι αυτοκέφαλες Εκκλησίες λαμβάνουν το άγιο Μύρο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκτός από το Πατριαρχείο Αντιοχείας, Μόσχας, Σερβίας και Ρουμανίας που το καθαγιάζουν μόνα τους. Στην διάσπαση αυτού του κανονικού εθίμου οφείλεται σε λόγους μάλλον εθνικιστικούς, αν και χρησιμοποιήθηκαν και λόγοι οικονομικού χαρακτήρα, αφού η συγκέντρωση των διαφόρων αποσταγμάτων από φυτά και άνθη είναι δαπανηρή. 

Άγιο Μύρο παρασκευάσθηκε στο Φανάρι στη διάρκεια του 20ου αιώνος 9 φορές: 

1. 1903 επί Πατριαρχίας Ιωακείμ του Γ                                                                                              

  2. 1912 επί Πατριαρχίας Ιωακείμ του Γ΄

3. 1928 επί Πατριαρχίας Βασιλείου του Γ΄

4. 1939 επί Πατριαρχίας Βενιαμίν του Α΄

5. 1951 επί Πατριαρχίας Αθηναγόρου του Α΄

6. 1960 επί Πατριαρχίας Αθηναγόρου του Α΄

7. 1973 επί Πατριαρχίας Δημητρίου του Α΄

8. 1983 επί Πατριαρχίας Δημητρίου του Α΄

9. 1992 επί Πατριαρχίας Βαρθολομαίου  

    

     

ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΟΥ

Το άγιο Μύρο είναι μια ύλη που προέρχεται από έλαιο και από απόσταγμα από πολλές ευωδιαστές ουσίες. Το άγιο Μύρο κατά καιρούς έχει πολλές ονομασίες, όπως «έλαιον ευχαριστίας», «έλαιο χρίσεως», «Χρίσμα ευχαριστίας» «χρίσμα επουράνιον» «μυστικό χρίσμα» «μέγα μύρο» κ.λπ. Σήμερα έχει επικρατήσει να λέγεται άγιο Μύρο. Ως βάση για την χρήση του στην Εκκλησία χρησιμοποιήθηκε η περιγραφή που βρίσκεται στην Παλαιά Διαθήκη στην Έξοδο, κεφ. 30, 22-25. Εκεί αναφέρεται:

«Και ελάλησε Κύριος προς Μωϋσή λέγων, και συ λάβε ηδύσματα το άνθος σμύρνης εκλεκτής…και κινναμώμου ευώδους…και καλάμου ευώδους… και ίρεως… και έλαιον εξ΄ ελαιών και ποιήσεις αυτό έλαιον χρίσμα άγιον, μύρον μυρεψικόν…». Στην ζωή της Εκκλησίας η παλαιότερη περιγραφή των υλικών που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του Αγίου Μύρου ανάγεται τον Η΄ αιώνα μ.Χ.

Ο αρχικός κατάλογος φαίνεται ότι δεν έχει διατηρηθεί σταθερός και με την πάροδο του χρόνου προστέθηκαν και άλλα είδη πολύτιμων ουσιών. Σύμφωνα με τον κατάλογο του έτους 1850 του Οικουμενικού Πατριαρχείου τα είδη των αρωματικών ουσιών είναι 57 (αρχ. Παύλου Μενεβίσογλου, Το άγιον Μύρον εν τη ανατολική Εκκλησία, σελ.: 37 και εξής). Οι ουσίες από τις οποίες συντίθεται είναι οι παρακάτω:

Α) ΥΛΗ ΕΨΟΜΕΝΗ:

1. Έλαιον καθαρόν………όκ. 700

2. Οίνος στίφων μέλας………όκ. 200

3. Ανθόνερον αρ ποιότητος………λίτ. 32

4. Ροδόνερον αρ ποιότητος……….λίτ. 40

5. Μαστίχη καθαρά…………λίτ. 20

6. Μετζουβί ή κόμμι ευώδες (ασιλμπέντ παδεμί)………λίτ. 20

7. Άμωμον (γενί παχάρ)………..λίτ. 6

8. Ξυλαλόη μαβέρτη (μαβέρτι ή οδ-αγατζί)………..λίτ. 6

9. Πέπερι μακρόν (δάρι φιλφίλ)…………λίτ. 4 ½

10. Κάρυα αρωματικά (τσεβίζ πεβά ή χηντιστάν)………..λίτ. 6

11. Φύλλος ινδικός (σαδέτζ χηντί η χήντ γιαπραγί)………λίτ. 1 ½

12. Ξυλοκασία ήτοι αγγέλικα Βοεμίας (σελιχί καπουγιού ή ατζελίκ κιοκιού ή μελέκ κιοκιού)……………λίτ. 4

13. Στύραξ υγρά (μεχαΐ σαϊλέ ή καρά κισενλούκ γιαγί)……..λίτ. 4

14. Σμύρνα καθαρά (μουρού σαφί)………λίτ. 12

15. Πέπερις (καρά μπιμπέρ, ή φουλφούλι ασβέστι)…λίτ. 10

16. Εχινάνθη (ιτχίρι μεκαΐ ή κιαπέ σαμανί)………..λίτ. 4

17. Ξυλοβάλσαμον (ουδ-παλασάν)………….λίτ. 1 ½

18. Άκορος ή κάλαμος ευώδης (αζάκ εγιρί ή βέτζ)……….λίτ. 6

19. Ίρις φλωρεντινή (ίρισα ή μενεξε κιοκιού)……………λίτ. 12

20. Βάκχαρις ή άντ΄ αυτής εμπερατόρια (σαφρέντ παχαρί

ή κράτ κιοκιού)…………..λίτ. 6

21. Αριστολοχία βέρα (τζεραβεντί ταβίλ)……………….λίτ. 1 ½

22. Καρποβάλσαμον ή κουβέβι (χαμπούλ παλασάν

ή κεπαπέ)……………..λίτ. 4

23. Κύπερις (τοπαλάκ κιοκιού ή σαδ)…………………λίτ. 6

24. Μυρισινόκοκκα (μερσίν τοχουμού)………………λίτ. 2

25. Νάρδος κελτική (σουμπούλι φρεγκί ή σουμπούλι ρούμι)………λίτ. 4

26. Κασσία μέλαινα ή άντ΄ αυτής κασκαρίλια όπερ εστί φλοιός αμπάρεως (καρεμφίλ καπουγιού ή άμπερκα πουγιού)………………λίτ. 4

27. Βάλανος μυριψική (χαμπούλ μπάν)…………………λίτ. 1 ½

28. Καρδάμωμον μικρόν (κακουλεγί σαγήρ)……….λίτ. 6

29. Καρυοφύλλα (καρεμφίλ)……………….λίτ. 12

30. Κινάμωμον (ταρζίν)………………….λίτ. 12

31. Άσσαρον βερόν (εσαρούν)…………λίτ. 6

32. Μάκερος Ολλάνδας (μπεσμπάσεγι χηντί)………λίτ. 6

33. Τερέβινθος βενετική (τιρεμεντίνη βενεδίκ)………λίτ. 14

34. Ρετσίνη λευκή καθαρά (τσάμ σακίζ εμπιάζ)……………λίτ. 28

35. Μυροβάλανον καθαρόν (χελιλεγί χηντί)……………………λίτ. 4

36. Σάμψυχος ή ματζουράνα (μερτζαντζού)………………λίτ. 4

37. Λάδανος καθαρά (λαδενί κιριντί)……………λίτ. 20

38. Στάχυς νάρδου ινδικού (σουμπούλι χηντί)…………………λίτ. 4

39. Λίβανος λευκός (κισινλούκ εμπιάζ)……………….λίτ. 20

40. Ζηγγίβερις λευκή (τζεντζεμπίλ εμπιάζ)………………λίτ. 12

41. Ζαρνάβας (ζουρουμπάτ)……………..λίτ. 5

42. Τύλλις (χαλαμπέ τοπόϊ τοχουμού)………………λίτ. 4

43. Ελένιον (ατζί κιοκιού)…………………..λίτ. 4

Β΄) ΥΛΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΨΗΣΙΝ ΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩ

ΤΩ ΜΥΡΩ ΕΓΧΕΟΜΕΝΗ

44. Έλαιον κινναμώμου σεϊλανικόν (ταρτζίν γιαγί)……….λίτ. 1 ½

45. Έλαιον καρυοφύλλων……………..λίτ. 1 ½

46. Μοσχοκαρυοέλαιον Ολλάνδας πηκτόν (χηντιστάν

τζεβισί γιαγί)............λίτ. 3

47. Βάλσαμον Μέκκας ήτοι βαλσαμέλαιον (κιαμπέ πελεσανί

ή πελεσέγκ γιαγί)………….λίτ. 14

48. Ροδέλαιον ή έλαιον τριαντάφυλλου (γκιούλ αγατζί γιαγί)…..δραμ. 200

49. Έλαιον μάκερις (πεσπασεί χηντί γιαγί)……….δραμ. 20

50. Έλαιον κύτρου…………δραμ. 70

51. Έλαιον καρποβαλσάμου……..δραμ. 35

52. Έλαιον σαμψύχου……….δραμ. 35

53. Έλαιον δάφνης……………δραμ. 70

54. Έλαιον δενδρολιβάνου……..δραμ. 35

55. Έλαιον νάρδου ή λεβάντας……..δραμ. 35

56. Μόσχος ινδικός (μίσκι χηντί)………δραμ. 40

57. Αμπάρι (αμπέρ εμπιάζ)…………δραμ.65

ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ ΤΩ ΘΕΩ ΔΟΞΑ !  

πηγη http://voiotosp.blogspot.com/2009/07/19.html