Η Πατριαρχική Απόδειξη για τα Χριστούγεννα 2022

 

+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ 

ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ – ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ

ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ

ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΛΕΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ

ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝ ΒΗΘΛΕΕΜ ΓΕΝΝΗΘΕΝΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

Τιμιώτατοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς, Προσφιλέστατα τέκνᾳ ἐν Κυρίῳ,

Ἑορτάζει σήμερον ἡ Ἁγία Ἐκκλησία τήν κατά σάρκα Γέννησιν τοῦ προαιωνίου Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, τό «ξένον καί παράδοξον» μυστήριον, τό «ἀποκεκρυμμένον ἀπό τῶν αἰώνων καί τῶν γενεῶν» (Κολ. α’, 26). Ἐν Χριστῷ ἀποκαλύπτεται ὁριστικῶς ἡ ἀλήθεια περί τοῦ Θεοῦ καί περί τοῦ ἀνθρώπου, ὡς θεολογικώτατα ἐξηγεῖ ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας: «Ἄνθρωποι μέν κατά φύσιν ἡμεῖς, αὐτός δέ εἰς τό παρά φύσιν διά φιλανθρωπίαν καταδραμών, γέγονεν ἄνθρωπος. Δοῦλοι Θεοῦ κατά φύσιν ἡμεῖς ὡς ποιήματα· δοῦλος ἐχρημάτισε καί αὐτός εἰς τό παρά φύσιν ἐνεχθείς, ὅτε γέγονεν ἄνθρωπος. Ἀλλά καί τό ἐναντίον, Θεός κατ᾿ οὐσίαν αὐτός· θεοί καί ἡμεῖς εἰς τό παρά φύσιν ἀναβαίνοντες διά τήν χάριν· ἄνθρωποι γάρ· Υἱός κατά φύσιν αὐτός· υἱοί καί ἡμεῖς κατά θέσιν, ὡς εἰς ἀδελφότητα τήν πρός αὐτόν κεκλημένοι».

«Γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν, καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ἰωάν. η’, 32). Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός εἶναι «ἡ ὁδός καί ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή» (Ἰωάν ιδ’ 6), εἶναι ὁ ἐλευθερωτής τοῦ ἀνθρώπου «ἐκ τῆς δουλείας τοῦ ἀλλοτρίου». Δέν ὑπάρχει ζωή καί ἐλευθερία χωρίς τήν Ἀλήθειαν ἤ ἐκτός τῆς Ἀληθείας. Τό νά δίδωμεν εἰς τήν ζωήν μας ὅ,τι νόημα ἐπιθυμοῦμεν δέν εἶναι ἐλευθερία, ἀλλά ἡ σύγχρονος ἐκδοχή τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, ὁ αὐτοεγκλεισμός τοῦ ἀνθρώπου εἰς μίαν αὐτάρκη καί αὐτάρεσκον αὐτονομίαν, χωρίς αἰσθητήριον διά τήν ἀλήθειαν ὡς σχέσιν μέ τόν Θεόν καί μέ τόν συνάνθρωπον. Τά Χριστούγεννα εἶναι καιρός αὐτογνωσίας, κατανοήσεως τῆς διαφορᾶς μεταξύ «Θεανθρώ-που» καί «ἀνθρωποθεοῦ», συνειδητοποιήσεως τῆς σωτηριώδους χριστιανικῆς διδασκαλίας: «Οὐκ ἄνθρωπον ἀποθεωθέντα λέγομεν, ἀλλά Θεόν ἐνανθρωπήσαντα». Τό εὐάγγελον μήνυμα τῶν Χριστουγέννων συνηχεῖ ἐφέτος μέ τά τύμπανα τοῦ πολέμου καί τήν κλαγγήν τῶν ὅπλων εἰς τήν Οὐκρανίαν, ἡ ὁποία ὑφίσταται τάς δεινάς συνεπείας μιᾶς ἰταμῆς καί ἀδίκου εἰσβολῆς. Ὅλοι οἱ πόλεμοι εἶναι δι᾿ ἡμᾶς τούς Χριστιανούς ἀδελφοκτόνοι καί ἐμφύλιοι, εἶναι, ὡς διεκήρυξεν ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, «ἀπόρροια τοῦ ἐν τῷ κόσμῳ κακοῦ καί τῆς ἁμαρτίας». Εἰς τήν περίπτωσιν τῆς Οὐκρανίας ἰσχύουν προσέτι τά λόγια τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ περί τῶν συγχρόνων αὐτῷ αἱματηρῶν συγκρούσεων εἰς τήν Θεσσαλονίκην μεταξύ Ὀρθοδόξων, «κοινήν πλουτούντων μητέρα τήν ἱεράν Ἐκκλησίαν καί τήν εὐσέβειαν, ἧς ἀρχηγός καί τελειωτής Χριστός ὁ τοῦ Θεοῦ γνήσιος Υἱός, ὅς ἡμῶν οὐ Θεός μόνον, ἀλλά καί ἀδελφός εὐδόκησεν εἶναι, καί Πατήρ». Εἰς τό πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ ἐτελέσθη ἡ «ἀνακεφαλαίωσις» τῶν πάντων, ἡ ἀνάδειξις τῆς ἑνότητος τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων καί τῆς ἱερότητος τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, ἡ διάνοιξις τῆς ὁδοῦ πρός τό «καθ᾿ ὁμοίωσιν», καί ἀπεκαλύφθη ἡ εἰρήνη «ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν» (Φιλ. δ’, 7). Ὁ Χριστός εἶναι «ἡ εἰρήνη ἡμῶν» (Ἑφεσ. β’, 14), καί εἰς Αὐτόν εἶναι ἀφιερωμένος ὁ ἱστορικός καί ἐμβληματικός Ἱερός Ναός τῆς «Ἁγίας Εἰρήνης» εἰς τήν Πόλιν τοῦ Κωνσταντίνου. Ὁ Σωτήρ ἡμῶν μακαρίζει τούς «εἰρηνοποιούς», ὅτι «υἱοί Θεοῦ κληθήσονται» (Ματθ. ε’, 9), προβάλλει τήν ἰδέαν τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἀγάπης ἀκόμη καί πρός τούς ἐχθρούς. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εὔχεται εἰς τήν Θείαν Λειτουργίαν «ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης» καί «ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου». «Τήν σήν εἰρήνην καί τήν σήν ἀγάπην χάρισαι ἡμῖν, Κύριε ὁ Θεός ἡμῶν· πάντα γάρ ἀπέδωκας ἡμῖν», αἰτούμεθα δοξάζοντες τόν Δοτῆρα παντός ἀγαθοῦ κατά τήν Λειτουργίαν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ἡμεῖς, οἱ ὁποῖοι παρελάβομεν παρά τοῦ Θεοῦ τά πάντα, ὀφείλομεν, ὡς ἐξόχως εὐεργετηθέντες, νά ἀγωνιζώμεθα διά τήν εἰρήνην περισσότερον ἀπό τούς λοιπούς ἀνθρώπους, κατά τό Βιβλικόν: «Παντί δέ ᾧ ἐδόθη πολύ, πολύ καί ζητηθήσεται παρ᾿ αὐτοῦ» (Λουκ. ιβ’, 48). Ἐν τῇ ἐννοίᾳ ταύτῃ, ὅσα, ἀντιθέτως πρός τήν ἀρχήν αὐτήν, πράττονται ὑπό Χριστιανῶν δέν βαρύνουν τόν Χριστιανισμόν, ἀλλά ἐκείνους οἱ ὁποῖοι δροῦν κατά παράβασιν τῶν θείων προσταγμάτων. Ποτέ εἰς τήν ἱστορίαν τῆς ἀνθρωπότητος, ἡ εἰρήνη μεταξύ τῶν λαῶν δέν ὑπῆρξεν αὐτονόητος κατάστασις, ἀλλά ἦτο πανταχοῦ καί πάντοτε ἀποτέλεσμα ἐμπνευσμένων πρωτοβουλιῶν, γενναιότητος καί αὐτοθυσίας, αντιστάσεως εἰς τήν βίαν καί ἀπορρίψεως τοῦ πολέμου ὡς μέσου λύσεως διαφορῶν, διαρκής ἀγών διά τήν δικαιοσύνην καί τήν προστασίαν τῆς ἀνθρωπίνης ἀξιοπρεπείας. Ἡ συμβολή των εἰς τήν εἰρήνην καί τήν καταλλαγήν ἀποτελεῖ πρώτιστον κριτήριον τῆς ἀξιοπιστίας τῶν θρησκειῶν. Ἀναμφιβόλως, εἰς τάς θρησκευτικάς παραδόσεις ὑπάρχουν κίνητρα ὄχι μόνον διά τήν ἐσωτερικήν εἰρήνην, ἀλλά καί διά τήν προαγωγήν καί τήν ἐγκαθίδρυσιν τῆς εἰρήνης τῆς κοινωνίας, διά τήν ὑπέρβασιν τῆς ἐπιθετικότητος εἰς τάς σχέσεις τῶν ἀτόμων καί τῶν λαῶν. Τό γεγονός αὐτό εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντικόν εἰς τήν ἐποχήν μας, κατά τήν ὁποίαν προβάλλεται ἡ ἄποψις ὅτι ἡ εἰρήνη θά προέλθῃ ὡς ἀποτέλεσμα τῆς οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως, τῆς ἀνόδου τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου, τῆς προόδου τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας, διά μέσου τῆς ψηφιακῆς ἐπικοινωνίας καί τοῦ διαδικτύου. Ἔχομεν τήν βεβαιότητα, ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρξῃ εἰρήνη τῶν λαῶν καί τῶν πολιτισμῶν, χωρίς τήν εἰρήνην τῶν θρησκειῶν, χωρίς τόν διάλογον καί τήν συνεργασίαν των. Ἡ πίστις εἰς Θεόν ἐνισχύει τόν ἀγῶνα δι᾿ ἕνα κόσμον εἰρήνης καί δικαιοσύνης, ἀκόμη καί ὅταν ἡ προσπάθεια αὐτή εὑρίσκεται ἐνώπιον ἀνυπερβλήτων, κατ᾿ ἄνθρωπον, ἐμποδίων. Πάντως, εἶναι άπαράδεκτον, ἐκπρόσωποι θρησκειῶν νά κηρύσσουν φανατισμόν καί νά ἀναρριπίζουν τήν φλόγα τοῦ μίσους.

Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί καί ἀγαπητά τέκνα,

Χριστός γεννᾶται· δοξάσατε, Χριστός ἐξ οὐρανῶν· ἀπαντήσατε, Χριστός ἐπί γῆς· ὑψώθητε! Στοιχοῦντες τῇ προτροπῇ τοῦ Ἁγίου προκατόχου τῆς ἡμῶν Μετριότητος εἰς τόν Θρόνον τῆς Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἄς ἑορτάσωμεν τήν γενέθλιον ἡμέραν τοῦ Σωτῆρος τοῦ κόσμου ἐν πνευματικῇ εὐφροσύνῃ, «μή κοσμικῶς, ἀλλ᾿ ὑπερκοσμίως», φεύγοντες «πᾶν τό περιττόν καί ὑπέρ τήν χρείαν· καί ταῦτα πεινώντων ἄλλων καί δεομένων, τῶν ἐκ τοῦ αὐτοῦ πηλοῦ τε καί κράματος». Εὐχόμεθα πρός πάντας ὑμᾶς, κατανυκτικόν καί δοξολογικόν Ἅγιον Δωδεκαήμερον, τό ὁποῖον εἶναι ὄντως πλήρωμα χρόνου καί ἀκτίς τοῦ φωτός τῆς αἰωνιότητος. Εἴθε τό ἐπερχόμενον 2023 νά ἀποδειχθῇ, εὐδοκίᾳ καί χάριτι τοῦ δι᾿ ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθέντος Θεοῦ Λόγου, περίοδος εἰρήνης, ἀγάπης καί ἀλληλεγγύης, ἀληθής ἐνιαυτός τῆς χρηστότητος τοῦ Κυρίου.

Ἔτη πολλά καί εὐλογημένα!

Χριστούγεννα‚ βκβ’

† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως

διάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης πάντων ὑμῶν.

Μητροπολίτης Πάφου Γεώργιος: Ένας ελεύθερος ιεράρχης

 Οι επικείμενες αρχιεπισκοπικές εκλογές αποτελούν ένα καθοριστικό (θρησκευτικό μεν, αλλά, συνάμα, και κοινωνικοπολιτικό) γεγονός για τη χώρα μας, κάτι που σημαίνει ότι η επιλογή του επόμενου αρχηγού της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Κύπρου πρέπει να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή και, κυρίως, με υψηλό αίσθημα ευθύνης απέναντι στους εαυτούς μας, στα παιδιά μας και στην πατρίδα μας. Από τους βασικούς υποψηφίους προκρίνω, και συστήνω, τον μητροπολίτη Πάφου Γεώργιο, κυρίως επειδή το θρησκευτικό και ανθρωπολογικό του πορτρέτο εγκεντρίζεται από ενδιαφέροντα στοιχεία και χαρακτηριστικά, τα οποία συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι ο συγκεκριμένος ιεράρχης πληροί τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις για να αναλάβει με επιτυχία τις τύχες της Εκκλησίας της Κύπρου. Ο Πάφου Γεώργιος, γεννηθείς το 1949 στην ακριτική κωμόπολη Αθηένου, βρίσκεται στην πιο κατάλληλη ηλικία για να αναλάβει τον ρόλο του πνευματικού πατέρα του χριστεπώνυμου πληρώματος της Εκκλησίας της Κύπρου, ενώ το γεγονός ότι εργάστηκε για κάποια χρόνια και ως καθηγητής στην κυπριακή μέση εκπαίδευση δείχνει ότι μπορεί να αντιληφθεί, άρα και να κατανοήσει, τα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά του κόσμου και μέσα από μια ευρύτερη οπτική γωνία, λιγότερο εκκλησιαστική και περισσότερο κοινωνιολογική. Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, θα προσθέταμε ότι η απόκτηση πτυχίου στη Χημεία επιρρωνύει την άποψη ότι ο Πάφου Γεώργιος είναι απαλλαγμένος από θρησκευτικές ακρότητες και ότι μπορεί να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στη χριστιανική πίστη και την επιστήμη. Όπως ανέφερε ο ίδιος σε συνέντευξή του, οι επιστήμονες πρέπει να επιδεικνύουν πίστη στον Θεό και οι θεολόγοι να δείχνουν εμπιστοσύνη στην επιστήμη. Από εκεί και πέρα, είναι σαφές ότι η ακεραιότητα του χαρακτήρα του δημιουργεί τη βεβαιότητα ότι ως αρχιεπίσκοπος ο μητροπολίτης Πάφου δεν θα έχει εξαρτήσεις από ξένα συμφέροντα. Πραγματικά θα τρόμαζε κανείς μόνο και μόνο με την ιδέα ότι ο νέος αρχιεπίσκοπος Κύπρου θα είναι ελεγχόμενος από τέτοια, π.χ. ρωσικά, συμφέροντα, τα οποία είναι βέβαιο ότι, προϊόντος του χρόνου, θα απομακρύνουν την Εκκλησία της Κύπρου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.  Ένα άλλο θετικό στοιχείο είναι ότι ο ιεράρχης αυτός δεν περιβάλλεται από (οργανωμένους) φανατικούς οπαδούς, οι οποίοι, αν προκληθεί κλίμα πόλωσης, μπορεί να οδηγήσουν τα πράγματα στα άκρα. Αντίθετα, όσοι υποστηρίζουν τον μητροπολίτη Γεώργιο, συγκαταλέγονται μεταξύ των ανθρώπων εκείνων που εμφορούνται από τις αξίες του διαλόγου και του σεβασμού στις δημοκρατικές διαδικασίες. Ο ίδιος ο Πάφου Γεώργιος έχει αρκετές φορές αποδείξει ότι σέβεται το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να επιλέγει από μόνος του τον δρόμο που θα ακολουθήσει. Με άλλα λόγια: η πνευματική ποδηγέτηση, π.χ. με απώτερο σκοπό τον μοναχισμό, δεν συμπεριλαμβάνεται στην ατζέντα του μητροπολίτη Πάφου.   Όπως είναι γνωστό, ο Πάφου Γεώργιος δεν διστάζει να τοποθετηθεί δημόσια για τα μείζονα θέματα που απασχολούν έντονα την κυπριακή κοινωνία, δηλ. το Κυπριακό και, κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων, και το μεταναστευτικό. Πρώτιστος στόχος του είναι η προάσπιση και η συνέχιση της Ρωμιοσύνης στο μαρτυρικό και πολύπαθο νησί μας. «Και εις τα έγκατα της γης θα συναντάς Ελλάδα», γράφει ο ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης. Το ίδιο ισχύει και στα βάθη της ψυχής του Πάφου Γεώργιου. Η Ρωμιοσύνη, όμως, είναι ένα τεράστιο μωσαϊκό που απαρτίζεται από χιλιάδες ελληνικές ψηφίδες-ψυχές, μερικές από τις οποίες χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα. Γι’ αυτό καθημερινή έγνοια του μητροπολίτη Πάφου είναι η φιλανθρωπία· μια φιλανθρωπία, ωστόσο, χωρίς φιοριτούρες και τυμπανοκρουσίες. Πρόσφατα, σε μια συγκέντρωση στη Λάρνακα, ένας φίλος τού υπέβαλε την εξής ερώτηση-παράπονο: «Πανιερώτατε, γιατί δεν προβάλλετε κι εσείς το τόσο πλούσιο φιλανθρωπικό σας έργο;» Και η απάντηση του μητροπολίτη: «Οι φιλανθρωπίες δεν πρέπει να δημοσιοποιούνται, διότι με τον τρόπο αυτόν εκτίθεται ο άνθρωπος που τη δέχεται, αλλά, τελικά, και ο άνθρωπος που την κάνει». Τη σεμνότητα του Πάφου Γεώργιου μπορεί να τη διαπιστώσει κανείς και από τη στάση που επέδειξε τη μέρα της κηδείας του μακαριστού αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου Β΄. Σε όλα τα τηλεοπτικά στιγμιότυπα ο τοποτηρητής του αρχιεπισκοπικού θρόνου ήταν διακριτικός και προσηλωμένος στο μυστήριο της κηδείας. Δεν παρατηρήθηκε καμία επιτήδευση, καμία προσπάθεια αυτοπροβολής ή εκμετάλλευσης της κηδείας για προσωπικό του όφελος. Τα γεγονότα του 1989 συνιστούν το πιο χειροπιαστό τεκμήριο για τη φιλοπατρία, την αυταπάρνηση και την ευτολμία του Πάφου Γεώργιου. Υπενθυμίζουμε ότι κατά το έτος αυτό πραγματοποιήθηκαν αντικατοχικές διαδηλώσεις, ότι ο κατοχικός στρατός συνέλαβε αρκετούς Ελληνοκυπρίους και ότι ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και ο Γεώργιος, ο οποίος μάλιστα κακοποιήθηκε. Η απόφασή του, στη συνέχεια, να καταγγείλει την Τουρκία στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης είχε ως αποτέλεσμα την καταδίκη της Τουρκίας για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο. Η συγκλονιστική αυτή ιστορία δείχνει ανάμεσα σε άλλα ότι ο Πάφου Γεώργιος είναι σε θέση, αν χρειαστεί, να θυσιάσει ακόμη και τη ζωή του προκειμένου να υπερασπιστεί τα δίκαια του κυπριακού Ελληνισμού.  Καταληκτικά, ο Πάφου Γεώργιος, ένας ιεράρχης πραγματικά ελεύθερος, δηλ. απαλλαγμένος από λογής βαρίδια και εξαρτήσεις, αποτελεί, κατά την άποψή μου, τον βέλτιστο συνεχιστή του έργου του μακαριστού Χρυσοστόμου Β΄, αλλά, την ίδια στιγμή, και τον ιεράρχη που διαθέτει όλα εκείνα τα προτερήματα και τις αρετές που θα τον βοηθήσουν να αφήσει ανεξίτηλη και τη δική του σφραγίδα στην εκκλησιαστική ιστορία της Κύπρου.

Κυριάκος Ιωάννου 

* Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστημιακός

Α. Ε. Κ. Το μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στα εγκαίνια της "Αγίας Σοφίας"

«Αγαπητοί φίλαθλοι της ΑΕΚ, αποδεχτήκαμε με χαρά την πρόσκληση να απευθύνουμε χαιρετισμό στην ιστορική στιγμή των εγκαινίων. Ονομάζεται Αγία-Σοφία σε μια σαφή υπενθύμισε των δεσμών της ΑΕΚ με την πόλη των πόλεων. Σχεδόν έναν χρόνο μετά την ίδρυση του συλλόγου και τη μεταφύτευσή του στην Αθήνα, η ΑΕΚ αποκτά ένα νέο καλαίσθητο και σύγχρονο αθλητικό συγκρότημα. Έναν εμβληματικό χώρο που είναι ριζωμένες σε άσβεστες μνήμες για τον προσφυγικό ελληνισμό. 

Τα εγκαίνια γίνονται ακριβώς 100 χρόνια από τότε που χιλιάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και βρέθηκαν στην Ελλάδα προσπαθώντας να επιβιώσουν σε αντίξοες συνθήκες. Παρά τα οδυνηρά συμβάντα οι πρόσφυγες δεν χάθηκαν, έστω και μακριά από τη γη των προγόνων. Κατάφεραν να μεταδώσουν στις επόμενες γενιές ως ιερά παρακαταθήκη την πίστη τους, τον πολιτισμό και την ελπίδα τους. 

Συνέχισαν να γράφουν ιστορία στο βιβλίο της ζωής, χωρίς να ξεχάσουν το παρελθόν τους. Ο ιστορικός αυτός χώρος δεν θα στεγάσει μια ομάδα, αλλά μια ιδέα, από αυτές που ο χρόνος δεν μπορεί να παρακάμψει ή εξαλείψει. Επαναλαμβάνω όσα είχα αναφέρει στα 80 χρόνια από την ίδρυση της ΑΕΚ. Η ΑΕΚ είναι ιδέα και οι ιδέες δεν αποθνήσκουν, ζουν, εμπνέουν και χαρίζουν αγάπη. Εύχομαι το στάδιο αυτό να γίνει πεδίο δόξας λαμπρό και να αποτελέσει σύμβολο του φίλαθλου πνεύματος και έναν τόπο πολιτισμού για τη Νέα Φιλαδέλφεια και την Αθήνα. Ευχόμαστε καλή αρχή και μεγάλες νίκες για την ΑΕΚ, για τον αθλητισμό».

Συλλυπητήριο Πατριαρχικό Γράμμα για την εκδημία της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄

 

Η Α.Θ. Παναγιότης ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, με επίσημο Πατριαρχικό Γράμμα προς την Α.Μ. τον Βασιλέα του Ηνωμένου Βασιλείου Κάρολο Γ’, εκφράζει προς τον νέο Μονάρχη, και δι’ Αυτού προς τη Βασιλική Οικογένεια, τον Βρετανικό λαό και προς τα κράτη της Κοινοπολιτείας, τα θερμά συλλυπητήρια του Οικουμενικού Θρόνου και του ιδίου προσωπικώς για την εκδημία της Βασίλισσας Ελισάβετ Β’. Στο Πατριαρχικό Γράμμα επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότι η αείμνηστη Μονάρχης καθόλη την εβδομηντάχρονη βασιλεία της υπηρέτησε με παραδειγματική αφοσίωση τα καθήκοντά της και το Στέμμα, προς όφελος του Ηνωμένου Βασιλείου, αφήνοντας με τη συνολική της στάση το προσωπικό στίγμα της σε μία εποχή μεγάλων πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών για τη χώρα της, αλλά και προκλήσεων για τον κόσμο. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, επίσης, εκφράζει την ευχή όπως ο νέος Βασιλεύς, με την ενίσχυση του Θεού, εργαστεί με την ίδια αφοσίωση για το καλό του λαού του. Ο Παναγιώτατος απέστειλε σχετική συλλυπητήρια επιστολή και προς την Α.X. τον Αρχιεπίσκοπο Καντουαρίας και Πριμάτο πάσης Αγγλίας κ. Justin Portal Welby.

Ομιλία στους Μάρτυρες Βουρλιώτες 100 χρόνια μετά την τραγωδία

 

Αγαπητοί Πατέρες και Αδελφοί. μεταφέρω πρωτίστως τις ευχές και ευλογίες του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Γαβριήλ, που θα ήθελε πολύ να είναι κοντά μας την ιερή τούτη στιγμή αλλά βρίσκεται σε εκκλησιαστική αποστολή στο εξωτερικό και τον οποίο έχω την τιμή να εκπροσωπώ στην ιερή τούτη τελετή μνήμης του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Χρέος ιερό και παλαιό μας συγκέντρωσε σήμερα εις τον Ιερό τούτο Ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, τον ανεγερθέντα κόποις και μόχθοις υπό των πρώτων Μικρασιατών προσφύγων κατοίκων της Πόλεώς μας προκειμένου να στεγαστούν σε αυτόν τα ιερά κειμήλια και σεβάσματα τους, όπως η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας μας της Βουρλιωτίσσης και τα ιερά λείψανα των Αγίων Βασιλείου του Μεγάλου και Νεκταρίου του εκ Βρυούλων,  που τα μετέφεραν με πόνο, δάκρυα και αίμα από τις πατρογονικές τους εστίες και μας τα προσέφεραν παρακαταθήκη ιερή. Τον Ναό τον καθηγιασμένο δια των τιμίων ευχών του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου  του εκ Μαδύτου που μαζί με τον αείμνηστο Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντίνο ΣΤ  αποτελούν τα καύχημα των προσφύγων της Νέας Φιλαδέλφειας. Είναι εθνική επιταγή και υποχρέωση η σημερινή ανάμνηση του μικρασιατικού ξεριζωμού και της καταστροφής των Βουρλών της καρδιάς μας γιατί έχουν χρέος οι Λαοί να θυμούνται τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας τους. Όχι μόνο τα χαρμόσυνα αλλά και τα θλιβερά. Για να εμπνέονται από τα πρώτα και να διδάσκονται από τα δεύτερα κι έτσι να χτίζουν το μέλλον τους . «Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί» γράφει ο πρώτος μας νομπελίστας ποιητής ο Γιώργος Σεφέρης μιλώντας για την Σκάλα των Βουρλών και συμπληρώνει «Γυρεύω το παλιό μου σπίτι με τα ψηλά τα παραθύρια». Αυτό το σπίτι στη Σκάλα αποτελεί την «ενσαρκωμένη πατρίδα» του. Μια χαμένη όμως πατρίδα. Αυτή η απώλεια τον βαραίνει και του δημιουργεί βαθιά θλίψη και την αμηχανία του την διατυπώνει με τούτα τα λόγια: «Μετακινώντας τσακισμένες πέτρες …μέσα σε μια πατρίδα που δεν είναι πια δική μας…δεν ήξερα πού να κοιτάξω μήτε κι εγώ, χωρίς πατρίδα, Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν.» Από την άλλη τα συγκλονιστικά λόγια της αξέχαστης γιαγιάς Φιλιώς Χαιδεμένου ,επίκαιρα όσο ποτέ ξυπνούν μνήμες, ταράζουν όνειρα και προσδοκίες,  «Ο νους μου φεύγει ξανά και πηγαίνει σε μέρη πού με πονάνε,σε μέρη που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Ο πόνος θα σταματήσει μόνο όταν πεθάνω. Το σώμα μου βρίσκεται εδώ, στο τώρα, αλλά το μυαλό μου συνεχίζει στο τότε,στην αγαπημένη πατρίδα που δεν ξέχασα ούτε στιγμή…». Τούτη η νοσταλγική αναπόληση της γιαγιάς Φιλιώς, γίνεται εντονότερη σήμερα που τιμούμε ευλαβικά την θλιβερή επέτειο της συμπληρώσεως 100 χρόνων από την τραγωδία της πυρπόλησης και της καταστροφής των Βουρλών και μάλιστα εδώ στην Νέα Φιλαδέλφεια, όπου μεταφυτεύτηκαν  οι ξεριζωμένοι  από τα πατρογονικά τους χώματα πατέρες μας. Εδώ στην πόλη των υπερήφανων και τιμημένων προσφύγων που ήλθαν «γυμνοί και πένητες» διωγμένοι από τις αλησμόνητες πατρίδες  της Ιωνίας και χαμένοι μέσα στη λαίλαπα της καταστροφής, μεταφέροντας στα χέρια τους τα ιερά λείψανα και τις σεπτές εικόνες των αγίων, τα κειμήλια ,τα ήθη ,τις παραδόσεις τους  και στις καρδιές τους την ορθόδοξη πίστη, την πολιτιστική τους κληρονομιά, την αγάπη για τη ζωή . Ήρθαν εδώ με ένα μπόγο στα χέρια, φτωχοί και κατατρεγμένοι σε ένα τόπο άγνωστο και τότε έρημο. Κι όμως ρίζωσαν. Κι ύστερα εκάρπησαν και με τον ιδρώτα τους μεγαλούργησαν, μετατρέποντας τον έρημο τόπο σε μια από τις ομορφότερες Πόλεις της Ελλάδος. Δούλεψαν σκληρά γιατί ήθελαν να προκόψουν, να δημιουργήσουν να αποδείξουν πως η Ρωμιοσύνη αντέχει. «Το μαρτύριο έχει αξία όταν αντέχει» έχει πει ένας σύγχρονος Ιεράρχης του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο μακαριστός  Χαλκηδόνος Μελίτων. Και τι θα πει αντέχω στα χείλη του Ρωμιού, διερωτάται ένας άλλος λόγιος Φαναριώτης Ιεράρχης ο Πέργης Ευάγγελος, και απαντά:  Θα πει «κρατώ σφιχτά κάτι δυνατό αλλά και κρατιέμαι σφιχτά από κάτι». Και τι ήταν αυτό που κρατούσαν σφιχτά οι ξεριζωμένοι προγονοί μας; Τι ήταν αυτό που τους ενέπνεε που τους έδινε δύναμη και ζωή; Όλα μιλούν και δείχνουν πως η κυριότερη συνιστώσα του προσφυγικού δυναμισμού ήταν η ορθόδοξη πίστη όχι ως ιδεολογία, αλλά ως βίωμα και πρακτική ζωή, ως ήθος και βιοθεωρία, ως έθιμο και συνήθειες κοινωνικές. Όπως ακριβώς κατά την μαύρη της τουρκοκρατίας περίοδο ο έλληνας ραγιάς άντεξε κρατώντας σφικτά την ορθόδοξη πίστη, την γλώσσα και τα έθιμα του, έτσι και ο Μικρασιάτης, ο Πόντιος, ο Καππαδόκης , και ο Θρακιώτης πρόσφυγας άντεξαν γιατί κρατούσαν βακτηρία δυνατή την πίστη και την παράδοση που διατήρησαν επί αιώνες αδούλωτη την ψυχή του Γένους. Από το φουστάνι της Παναγίας της Βουρλιώτισσας πιάστηκαν οι Βουρλιώτες πρόσφυγες σε Αυτήν κατάφυγαν κι Εκείνη σαν Μάνα στοργική τους οδήγησε εδώ στη νέα τους πατρίδα. Είναι γνωστό πως αμέσως μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Οθωμανούς ,τον αγώνα για την διατήρηση της Εθνικής ταυτότητας του Γένους και την  Παλιγγενεσία επωμίσθηκε η Εθναρχούσα Ορθόδοξος Εκκλησία, υπό τον Εθνάρχη - Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Με πολλές θυσίες ,δάκρυα και αίμα η Μητέρα Εκκλησία περιέθαλψε στην αγκαλιά Της το δουλωμένο Γένος και κατάφερε να κρατήσει αδούλωτο το φρόνημά του, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η μανία του κατακτητή ξεσπούσε στο πρόσωπο του Πατριάρχη – Εθνάρχη εμπλουτίζοντας το εθνικό Μαρτυρολόγιο με αγιασμένα Πατριαρχικά Ονόματα. 100 χρόνια μετά την μεγάλη Μικρασιατική  τραγωδία, το ελληνικό Έθνος, η ελληνική ορθόδοξος Εκκλησία ,τα Μικρασιατικά Σωματεία , ανάβουν την φλόγα της ιστορικής μνήμης και καλούν όλους τους σύγχρονους έλληνες, κάθε ιδεολογικής αποκλίσεως και πολιτικής τοποθετήσεως, άνδρες και γυναίκες, ώριμους και νέους, να στρέψουν την σκέψη και την προσευχή τους στις αλησμόνητες πατρίδες της Ανατολής. Προς τις πατρίδες της Ιωνίας, της  Αιολίδος, της Ανατολικής Θράκης , του Πόντου, της Καππαδοκίας. Να θυμηθούν τους πυρπολημένους Ναούς, τα γκρεμισμένα εκπαιδευτήρια, τα  λεηλατημένα  ιδρύματα, τους ανασκαμμένους προγονικούς τάφους . Με δύο λέξεις. Την βεβήλωση των ιερών και οσίων του Γένους. Να θυμηθούν ευλαβικά τους επώνυμους και ανώνυμους Μάρτυρες των σκλαβωμένων Πατρίδων. Να γονατίσουν με σεβασμό και δέος μπροστά στις ηρωικές και αγιασμένες μορφές των Ποιμένων που αντί για ωμοφόριο ευλόγησαν και πέρασαν στον λαιμό τους το σχοινί του δημίου κι αντί να λειτουργήσουν στην Αγία Τράπεζα το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου λειτούργησαν το δικό τους σώμα και πρόσφεραν το δικό τους αίμα. Επισφράγισαν έτσι την Αρχιερατική τους διακονία κι έκαμαν ,όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, "την τελευτήν τελευταίον μυστήριον".Το "μυστήριο" της Ρωμιοσύνης που άντεξε, έζησε και θα συνεχίσει να ζει. .«Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε μπήκαμε μέσ' στα όλα και περάσαμε Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα!» φωνάζει ο δεύτερος νομπελίστας ποιητής μας ο Οδυσσέας Ελύτης στο Τρλοβάπορο που λέγεται Ελλάδα.  Αυτός είναι ο Έλληνας, αυτόν ακριβώς τον Έλληνα προσπαθούν σήμερα να εξοντώσουν και να εξαφανίσουν και αυτό μπορεί να το πετύχουν μόνο με τον διχασμό, την λήθη του παρελθόντος και την νόθευση της ιστορίας. Η ανάμνηση του Μικρασιατικού ξεριζωμού θυμίζει στους σημερινούς έλληνες την ανάγκη εθνικής ενότητας και ομοψυχίας. Την ανάγκη φιλοτιμίας, αλληλεγγύης, αυτοθυσίας, αλλά και την ανάγκη αντιστάσεως στην ηθική παρακμή που μας απειλεί. 100 χρόνια μετά τον σπαραγμό φωτεινά ελπιδοφόρα μηνύματα αναπτερώνουν την ελπίδα, ποιος αλήθεια περίμενε πως 100 χρόνια μετά θα λειτουργούν και πάλι Ορθόδοξοι Αρχιερείς και Ιερείς στη Σμύρνη και στα Βουρλά; 100 χρόνια μετά ζωντανεύει και πάλι ο «άγγελος» της Σμύρνης στο πρόσωπο του πρώτου μετά την καταστροφή Μητροπολίτου Σμύρνης Βαρθολομαίου, χτυπούν και πάλι οι καμπάνες της νέας Αγίας Φωτεινής και του  αγίου Βουκόλου ανάβει η λυχνία του αγίου Πολυκάρπου. ιοο χρόνια μετά ο «Άγγελος» της εκκλησίας των Βρυούλων Μητροπολίτης Παντελεήμων ανασταίνει στα περήφανα Βουρλά την Παναγία τη Βουρλιώτισσα και τους Βουρλιώτες Νεομάρτυρες Νεκτάριο και Μιχαήλ ανάβει το καντήλι τους μαζί με το μελισοκέρι της καρδιάς του υπέρ υγείας πάντων των ξεριζομένων παιδιών του και υπέρ αναπαύσεως πάντων των  βιαίως και βαναύσως αναιρεθέντων κατά την φρικτή καταστροφή Πατέρων και Αδελφών. «Ανέκφραστη η συγκίνηση μου, γιατί η Παναγία με αξίωσε μετά από εκατό χρόνια να λειτουργήσω σε Ναό αφιερωμένο στο όνομά Της, στα ιστορικά Βουρλά και ένδακρυς με τους συνοδούς μου ευλαβεστάτους ιερείς, να ψάλω την παράκληση ενώπιον της θαυματουργού Εικόνος της, μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας», δηλώνει ο Μητροπολίτης Βρυούλων  και ραγίζει καρδιές. Ενώ συγκλονιστικά είναι τα λόγια του Πατριάρχη του Γένους προς τον νέο Μητροπολίτη Σμύρνης κατά της είς Επίσκοπον χειροτονία του στο μαρτυρικό Φανάρι «Καθώς θα περιπατής εις της Πούντας το φανάρι, εις το Κορντόν, το ξακουστό “Και” της Σμύρνης με τας τραγικάς αναμνήσεις και τα αιματοβαμμένα νερά τής προκυμαίας, της παραλίας της σφαγής και του πόνου και όχι ασφαλώς τού συνωστισμού - άπαγε τής βλασφημίας - και θα ακούς τους θρήνους της απελπισίας και την απόγνωσιν εκείνων των πατέρων και αδελφών μας με τον μπόγο εις το χέρι, μεταξύ ζωής και θανάτου, οι οποίοι τώρα, περιβεβλημένοι στολάς λευκάς, ευρίσκονται όλοι εις τον Παράδεισον από τον επίγειον παράδεισον της Σμύρνης εις τον επουράνιον. Παραφράζοντες τον Καβάφην, θα ελέγομεν ότι εις αυτούς, και όχι εις τους θεούς, αναφέρεται το ποίημα του το «Ιωνικόν», όπου λέγει:  «ω γη της Ιωνίας… σαν ξημερώνει πάνω σου πρωί αυγουστιάτικο την ατμοσφαίρα σου περνά σφρίγος απ την ζωήν των». Ναι σφρίγος δια τα προ της φοβεράς τραγωδίας και ρίγος τρόμου και φόβου δια τα μετ αυτήν. Αυτά θα ενθυμείσαι και θα αναπολείς ως προς το παρελθόν, αλλά εμπρός θα κοιτάζεις τώρα τα αναμμένα σου κεριά κατά τον Αλεξανδρινόν». Αγαπητοί Πατέρες και Αδελφοί, αυτό ακριβώς το μήνυμα θα πρέπει να ερμηνεύσουμε σήμερα που πολλοί βάλουν εναντίον μας, σαν Θεϊκό πρόσταγμα στην «ακατάλυτη ψυχή της Ρωμιοσύνης». Ο Θεός παρά τα λάθη μας συνεχίζει να μας αγαπά και να μας προστατεύει, και μας θέλει να προχωρούμε μπροστά κοιτάζοντας τα «αναμμένα μας κεριά».

 Είμαστε  Έλληνες, λαός με ιστορία ένδοξη και τιμημένη, απόγονοι σπουδαίων ηρώων και ηρωίδων, δεν γονατίσαμε στα 400 μαύρα χρόνια της σκλαβιάς, δεν μας αφάνισε η συμφορά της προσφυγιάς, η άρνηση των «φίλων», η προδοσία των «συμμάχων», τίποτα δεν μπορεί κανένας να μας πάρει εκτός αν τα δώσουμε μόνοι μας όπως έλεγε ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, Ψηλά λοιπόν το κεφάλι και τα μνημόσυνα τούτα γιορτή μεγάλη γιατί δεν έχουν να κάνουν με νεκρούς αλλά με αθανάτους. Μέσα από τα μνημεία και τους τάφους ο Ελληνισμός πάντοτε ανασταινόταν και δημιουργούσε γιατί είχε βαθειά πίστη και ακατάβλητη την ελπίδα. Τιμή και δόξα στους ηρωικούς προγόνους μας, στους Βουρλιώτες μάρτυρες στους Μικρασιάτες Ομολογητές. 

Αρχιμανδρίτης Τιμόθεος Ηλιάκης, Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος Ι. Μητροπόλεως Ν. Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος

Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Ν. Φιλαδελφείας 4 Σεπτεμβρίου 2022  

 

Ο Εθνομάρτυς Άγιος Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Σμύρνης Το μαρτύριο

 

Ο Εθνομάρτυς Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Σμύρνης 

Σαράντος Ι. Καργάκος 

Το μαρτύριον

Σ' ένα βιβλίο μας για τον μικρασιατικό πόλεμο, αναφερόμενοι στον μαρτυρικό θάνατο του Χρυσοστόμου, είχαμε γράψει: «Ο Χρυσόστομος δίκαια ανήκει στους μεγαλομάρτυρες του έθνους, που κρατούν ψηλά την περηφάνειά του, όταν την τσακίζουν με τη δειλία τους και την αβελτηρία τους οι πολιτικοί μας ηγέτες» (Ένθ.αv. σσ. 75-76). Στην απροστάτευτη Σμύρνη, που όλοι οι στρατιωτικοί και πολιτικοί παράγοντες την εγκαταλείπουν προστρέχει να βρει καταφύγιο όλος ο άμαχος πληθυσμός της Μ. Ασίας. Ο μόνος που δεν την εγκαταλείπει είναι ο Χρυσόστομος. Όταν ο αρχιεπίσκοπος των Καθολικών την υστάτη ώρα, στις 25 Αυγούστου, του εξασφαλίζει θέση επί αναχωρούντος ατμοπλοίου και τον εξορκίζει να εγκαταλείψει την καταδικασμένη πόλη για να γλυτώσει από την οργή των Τούρκων, ο Μητροπολίτης ατάραχος απαντά: «Παράδοσις του ελληνικού κλήρου αλλά και χρέος του καλού ποιμένος είναι να παραμείνη με το ποίμνιόν του». Είναι η στιγμή που ο Χρυσόστομος περνά στο χώρο της αθανασίας και συγκαταλέγεται στο χορό των μαρτύρων και των αγίων του Γένους. Η ώρα του Γολγοθά επλησίασε. Είναι μόνος, αυτός και το ποίμνιό του. Ο τελευταίος επίσημος Έλληνας που έφυγε, είναι ο μεγάλος μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, πρύτανις του Ιωνικού πανεπιστημίου.

Στις 27 Αυγούστου γίνεται η πρώτη εμφάνιση Τούρκων «τσετών» (=ατάκτων) υπό τον Κιορ (=μονόφθαλμος) Μπεχλιβάν στη Σμύρνη. Τρομοκρατία απλώνεται στην πόλη. Τα πλήθη συρρέουν στη Μητρόπολη. Ο Χρυσόστομος, βοηθούμενος από τον αδελφό του Ευγένιο, κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει. Την επομένη τελεί λειτουργία στην Αγία Φωτεινή. Είναι κάτωχρος από τη νηστεία και την αγρύπνια. Όταν όμως βγαίνει στην Ωραία Πύλη γονατίζει και προσεύχεται σαν ταπεινός λευίτης και εγείρεται ως άγιος. Είναι το τελευταίο κήρυγμά του «Η Θεία Πρόνοια, λέγει, δοκιμάζει την πίστιν μας και το θάρρος μας και την υπομονή μας την ώραν αυτήν. Αλλ' ο Θεός δεν εγκαταλείπει τους χριστιανούς. Εις τας τρικυμίας αναφαίνεται ο καλός ναυτικός και εις τας δοκιμασίας ο καλός Χριστιανός. Προσεύχεσθε και θα παρέλθη το ποτήριον τούτο. Θα ίδωμεν πάλιν καλάς ημέρας και θα ευλογήσωμεν τον Θεόν. Θαρρείτε ως εμπρέπει εις καλούς χριστιανούς». Την ίδια μέρα εισήλθε στη Σμύρνη και ο ορκισμένος εχθρός του, ο στρατηγός Νουρεντίν πασάς. Πρώτη ενέργεια του άλλοτε σφαγέα της Ιωνίας ήταν να εκδώσει προκήρυξη με την οποία καλούσε να παραδοθούν όλοι οι Έλληνες και Αρμένιοι από ηλικίας 18 έως 45 ετών, «διότι, όπως λέγει η προκήρυξη, έλαβον επισήμως τα όπλα εναντίον της πατρίδος, διότι κατετάγησαν εις τον εχθρικόν στρατόν, διότι...»(13) Δεύτερη ενέργεια του Νουρεντίν ήταν να ταπεινώσει και να εξοντώσει τον αλύγιστο δεσπότη. Είχε τελειώσει η λειτουργία, όταν ένας υπαστυνόμος τον πληροφόρησε ότι ο φρούραρχος Σαλή Ζεκή βέης τον ζητά στο φρουραρχείο. Γαλήνιος ο Χρυσόστομος αποχαιρετά το πλήθος, και ανεχώρησε με τον «καβάση» (κλητήρα) του, Θωμά Βούλτσιο. Από την κατάθεση του τελευταίου αποσπώμε τις πιο έγκυρες πληροφορίες. Ο φρούραρχος δέχτηκε τον Χρυσόστομο, του προσέφερε βυσσινάδα και του υπαγόρευσε μια διαταγή. Μ' ένα αυτοκίνητο που τους παρεχώρησαν Αμερικανοί αξιωματικοί επέστρεψαν στη Μητρόπολη. Ο Μητροπολίτης αντέγραψε και κοινοποίησε στο λαό τη διαταγή του φρουράρχου: να παραδοθούν τα όπλα και όλοι να μείνουν στα σπίτια τους. Στις οκτώ το βράδυ ήλθε ο ίδιος αστυνόμος με δύο οπλισμένους στρατιώτες. Για τα παρακάτω αφήνουμε να μιλήσει ο Θωμάς Βούλτσιος που έμεινε επί μία 20ετία κοντά στον Χρυσόστομο: «...Ήλθαν να πάρουν το δεσπότη πως τον ζητά ο νομάρχης, δεν είπαν το όνομα, να πάη στο διοικητήριο με τρείς δημογέροντες. Επήραμε τον Τσουρουκτζόγλου και τον Κλιμάνογλου και εμπήκαν οι τρείς και οι αστυνομικοί στο αυτοκίνητο, για μένα δεν είχε θέσι και μούπε ο δεσπότης να περιμένω στη μητρόπολι. Στας δέκα το βράδυ ένας από τους στρατιώτες, που ήλθαν το απόγευμα, έφερε μία κάρτα του δεσπότη για τον αδελφό του Ευγένιο. Του έγραφε: «Αγαπητέ αδελφέ, Μας εκράτησαν απόψε εμέ ως πρόεδρον της Μικρασιατικής αμύνης, τους άλλους ως μέλη. Μην ανησυχήτε». Ο Ευγένιος άρχισε να κλαίη. Το άλλο πρωί, Κυριακή, στας 8 με στέλλει να μάθω για το δεσπότη. Ευρήκα το Ζαδέ της τραπέζης. Πριν μισή ώρα συνάντησε τον υπαστυνόμο που είχε πάει τό δεσπότη. Αυτός του είπε πως το δεσπότη τον χάλασαν, καθώς και τους δύο δημογέροντες. Έτσι έγιναν. Ως την Τετάρτη που έφυγα δεν μπόρεσα να μάθω τίποτα άλλο».

Για την ιστορία, αξίζει να σημειώσουμε πως οι Τούρκοι «χάλασαν» και τον πιστό Ευγένιο. Τον κράτησαν φυλακή επί 6 μήνες και μετά τον απηγχόνισαν. Όμως αυτά που δεν έμαθε ο Θωμάς Βούλτσιος, για τις τελευταίες στιγμές του Χρυσοστόμου, τα μάθαμε από άλλον, από μία απροσδόκητη και έγκυρη πηγή. Πρόκειται για το βιβλίο του Αμερικανού προξένου George Horton, «Η κατάρα της Ασίας». Ο Χόρτον έζησε από κοντά το δράμα της Σμύρνης, βοήθησε τον πληθυσμό της και την τραγούδησε στα ποιήματά του. Αλλά προτού δώσουμε το λόγο σ' αυτόν, ας δούμε τι έγραψε για τη συνάντηση Νουρεντίν-Χρυσοστόμου ο συγγραφέας Μιχ. Ροδάς, που είχε υπηρετήσει ως διευθυντής του Γραφείου Τύπου της Αρμοστείας. Ο Νουρεντίν, μόλις μπήκε στο γραφείο του ο Χρυσόστομος, έβγαλε έναν ογκώδη φάκελλο που έγραφε «Φάκελος Χρυσοστόμου». Τον άνοιξε κι έδειξε όλα τα αποκόμματα έφημερίδων που περιείχαν λόγους του Χρυσοστόμου και τον ερώτησε:

-Είναι δικοί σου οι λόγοι αυτοί;

-Ναι, απάντησε ο Δεσπότης, με αξιοπρέπεια άνθρώπου, που εγνώριζε τι εσήμαιναν τα ερωτήματα του Τούρκου στρατηγού(14).

Ακολούθως ο Ροδάς γράφει ότι ο Νουρεντίν «διέταξε να τον πάρουν και να τον προσφέρουν στον λαό, για να κορέση την εκδίκησί του. Πραγματικά, τον κατέβασαν ως την πόρτα και τον έσπρωξαν προς το έξαλλο πλήθος. Πρόσωπα που είδαν την σκηνή αυτή, λένε ότι το πλήθος του εξέσκισε τα ράσα, του έκοψε τα γένεια και τα μαλλιά, του πήρε το εγκόλπιο και το χρυσό του Σταυρό, τον έσυρε ως το Τιρκιλίκ, τον Τουρκομαχαλά, και εκεί ένας μελαψός Τούρκος της Συρίας του έδωσε μια μαχαιριά και τον αποτελείωσε. Το μέρος που ετάφη παρέμεινε άγνωστο, αv και έγιναν αργότερα έρευνες, για να εξακριβωθούν τα περιστατικά του θανάτου του. Η θυσία του Σμύρνης Χρυσοστόμου εφώτισε όλο το μικρασιατικό δράμα. Γιατί αυτός στάθηκε ο μοναδικός ήρωας».

Και τώρα ο λόγος στον Αμερικανό Ζώρζ Χόρτον. Γράφει στις σσ. 93-94 του βιβλίου του (ελληνική μετάφραση) τα ακόλουθα: «Όπως λέγουν, (ο Νουρεντίν) είχε υιοθετήσει τη μεσαιωνική ιδέα να παραδώση τον Μητροπολίτη στον φανατικό όχλο, για να τον κάνει ό,τι ήθελε. Δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις της ορθότητος αυτής της διαπιστώσεως, είναι όμως βέβαιο, ότι ο Μητροπολίτης θανατώθηκε απ' τον όχλο. Εβιαιοπράγησαν επάνω του, του ξερρίζωσαντην γενειάδα του, τον εχτύπησαν με ρόπαλα και με μαχαιριές, ωσότου πέθανε, και ύστερα τον έσυραν σβαρνίζοντάς τον επάνω στους δρόμους. Το μοναδικό του φταίξιμο ήταν ότι ήταν ένας Έλλην με μεγάλο πατριωτισμό και ευγλωττία που επιθυμούσε την πρόοδο της φυλής του και εργαζόταν για το σκοπό αυτό»(15)

Ο Χόρτον, πέρα από τα μαρτύριο του Χρυσοστόμου, μας δίνει και συγκλονιστικά στιγμιότυπα από την καταστροφή της Σμύρνης, που έδωσε το πρότυπο στον Χίτλερ για την καταστροφή της Βαρσοβίας*.

Αλλ' υπάρχει και μία άλλη -ελληνική αυτή τη φορά-μαρτυρία, που δεν ξέρω για ποιους λόγους αγνοείται. Πρόκειται για το φυλλάδιο που τύπωσε το 1925 (τρία χρόνια μετά την καταστροφή) ο πολεμικός ανταποκριτής Κώστας Μισαηλίδης(16) και το οποίο αναφέρεται στις τελευταίες ημέρες της Σμύρνης. Οι πληροφορίες που δίνει για το μαρτύριο του Χρυσοστόμου είναι συγκλονιστικές. Γράφει:

«Λίγο πριν το μεσημέρι της Κυριακής, έβγαλαν το Μητροπολίτη από το φρουραρχείο.

- Να οι δικαστές σου και οι τζελάτηδές σου (δήμιοι), του είπεν ο φρούραρχος συνταγματάρχης Σαλήχ Ζακήμ Εφέντης.

Και τον παρέδωσε στον μαινόμενον όχλο που αποβραδύς ξημερώθηκε εκεί -βαλμένος, από τον Νουρεδίν- να τον προσμένη.

Κι αρχινά το μαρτύριο.

Ο δρόμος απ' την Πλατεία του Διοικητηρίου ως την πλατεία του Ικί Τσεσμέ -

Τούρκικη συνοικία της Σμύρνης- αγρίεψε από το μαρτύριο του καινούργιου αυτού Εθνομάρτυρα.

Του έβγαλαν με ξιφολόγχη τα μάτια, του έκοψαν τ' αυτιά και τη γλώσσα. Τον έσυραν από τα γένεια και τα μαλλιά. Γύρω απ' το σώμα του έστησεν η απάνθρωπη, η αφάνταστα βάρβαρη τουρκική μανία τον πιο φρικτό χορό. Δεν άφησαν τίποτε το σκληρό και το εξευτελιστικό που να μην το κάμουν στο αφανισμένο και μισοσκοτωμένο κορμί του Χρυσοστόμου.

Κι εσύρθηκεν έτσι, ως τους Ικί-Τσεσμέ, ο γέρων Μητροπολίτης Σμύρνης, κατακομματιασμένος. Από το κορμί του, εκεί, το μεθυσμένο από κτηνωδία πλήθος πήρε ένα κομμάτι της σάρκας του Χρυσοστόμου για φυλακτό ματωμένο. Το κεφάλι του με βγαλμένα τα μάτια, κομμένα τ' αυτιά και τη γλώσσα, με τα γένεια ξερριζωμένα και μαύρο από το ξύλο, αιματοστάλαχτο το έμπηξαν στην πατερίτσα του και η πομπή μαινόμενη από βλαστήμιες και σαρκασμό, το περιέφερε στους Τουρκομαχαλάδες.

Την ίδια ώρα ο Τσουρουκτσόγλου και ο Κλιμάνογλου μαρτυρούσαν, δεμένοι από τα πόδια, πίσω από ένα αυτοκίνητο που ακολουθούσε τον όχλο που τυραννούσε τον Μητροπολίτη»**.

Σημειώσεις

* Ο Γιάννης Κορδάτος, παρά την ψυχρότητα που χαρακτηρίζει τη γραφή του και τη μηχανιστική σκέψη του, γράφει για την καταστροφή:

«Στις 8 Σ/βρη (ν.η.) οι Τούρκοι μπήκαν στη Σμύρνη και την έκαψαν. Το τι έγινε δεν περιγράφεται. Σωστή κόλαση. Ο ελληνικός ττληθυσμός έτρεξε στην παραλία. Άλλοι με βάρκες και άλλοι κολυμπώντας ττήγαιναν στα πολεμικά της Γαλλίας, Αγγλίας και Ιταλίας, ζητώντας άσυλο.

Αλλά οι ναύτες τους ττετούσαν στη θάλασσα, όταν σκαρφάλωναν στα ττλοία, και ακόμα τους έκοβαν τα χέρια ή τους κλωτσούσαν. Οί Τούρκοι έσφαξαν το Μητροπολίτη Χρυσόστομο και πολλούς Σμυρνιούς.

Θρήνος και κλαυθμός. Οι φλόγες είχαν υψωθεί ως τον ουρανό και το αίμα έτρεχε στους δρόμους της γκιαούρ Σμύρνης που ήταν πολλά χρόνια η εμπορική και βιοτεχνική πρωτεύουσα της Μικρασίας. Στο λιμάνι μέρες έπλεαν τά πτώματα». (Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας; τόμ: Ε', σελ. 577).

** Κάποιοι θέλησαν να μετριάσουν τις ευθύνες ή ν' απαλλάξουν από ευθύνες τον Νουρεντίν για το μαρτύριο του Χρυσοστόμου. Όμως και σ' ένα από τα σχολαστικώτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν κατά την τελευταία 10ετία διαβάζουμε: «Αλλά το απαισιώτερον εξ όλων έγκλημα υπήρξε χωρίς άλλο, η κατακρεούργηση και διαπόμττευση του εθνομάρτυρος Μητροπολίτου Χρυσοστόμου, από τουρκικό όχλο, με προτροπή του στρατηγού Νουρεντίν»(17).

13. Φάνη Καμπάνη: «Έτσι χάσαμε τη Μικρασία», σσ 178-179.

14. Μιχαήλ Ροδάς: «Η Ελλάς στη Μικράν Ασίαν».

15. George Horton «Η κατάρα της Ασίας» (ελλ. Μετάφραση Γ.Δ.Τσελίκα), σσ. 72 και 93-94.

16. Κώστας Μισαηλίδης: «Η καταστροφή και οι τελευταίες ημέρες της Σμύρνης», Αθήνα 1925, Β’ έκδοση, σσ. 25-26.

17. Λούκιος Νοταράς: «Πώς χάσαμε Μικρασία και Κωνσταντινούπολη», Αθήνα 1983, σελ. 434.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην Αργυρούπολη του Πόντου

 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην Αργυρούπολη του Πόντου

Την Αργυρούπολη του Πόντου (τώρα Gümüşhane) επισκέφθηκε την Τρίτη, 16 Αυγούστου 2022, ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. 

Ο Παναγιώτατος συνοδευόταν από τον Σεβ. Αρχιεπίσκοπο Αμερικής κ. Ελπιδοφόρο και τον  Θεοφιλ. Επίσκοπο Αργυρουπόλεως κ. Αμβρόσιο, από την Γερμανία, με τους οποίους επισκέφθηκε τον ερειπωμένο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, αλλά και το Επισκοπείο, που βρίσκεται στην ίδια κατάσταση, καθώς και το παλαιό ελληνικό εκπαιδευτήριο, το οποίο με απόφαση των τοπικών αρχών αναστηλώνεται.

Φωτογραφίες: Νίκος Παπαχρήστου / Οικουμενικό Πατριαρχείο

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην ιστορική Μονή της Παναγίας Σουμελά του Πόντου

 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην ιστορική Μονή της Παναγίας Σουμελά του Πόντου

Προεξήρχε της Θείας Λειτουργίας για την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με τη συμμετοχή πιστών από πολλές χώρες 

                           

                   

Σε έντονα συγκινησιακά φορτισμένη ατμόσφαιρα τελέστηκε ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου η Θεία Λειτουργία στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Παναγίας Σουμελά της Τραπεζούντας, προεξάρχοντος του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, συμπαραστατούμενου από τον Σεβ. Αρχιεπίσκοπο Aμερικής κ. Ελπιδοφόρο, και τον Θεοφιλ. Επίσκοπο Αργυρουπόλεως κ. Αμβρόσιο. Κατά τη διάρκειά της ο Παναγιώτατος τέλεσε την εις διάκονον χειροτονία του ουκρανικής καταγωγής υποδιακόνου κ. Δημητρίου Καμιανόβιτς, στον οποίο έδωσε το όνομα Επιφάνιος, προς τιμήν του Προκαθημένου της Ορθοδόξου αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ουκρανίας, Μητροπολίτου Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ. Επιφανίου.Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας ο Πατριάρχης τέλεσε Τρισάγιο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του προσφάτως κοιμηθέντος μακαριστού Μητροπολίτου Δράμας κυρού Παύλου. Εκκλησιάστηκαν ο Σεβ. Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως κ. Βαρνάβας, κληρικοί, η Ευγεν. κ. Γεωργία Σουλτανοπούλου, Γενική Πρόξενος της Ελλάδος στην Πόλη, με τον σύζυγό της Εξοχ. κ. Ιωάννη Ραπτάκη, Πρέσβη της Ελλάδος στη Μ. Βρεταννία, ο Εντιμ. κ. Roman Nedilskyi, Γενικός Πρόξενος της Ουκρανίας στην Πόλη, με την σύζυγό του και στελέχη του Προξενείου, ο Εντιμ. κ. Σάββας Αναστασιάδης, μέλος της Βουλής των Ελλήνων και εκπρόσωπος του Προέδρου αυτής, Άρχοντες Οφφικιάλιοι της Μ.τ.Χ.Ε., τοπικοί παράγοντες, ο πατέρας και η αδελφή του νεοχειροτηθέντος διακόνου Σέργιος και Αικατερίνα, και πιστοί από την Ελλάδα, την Γεωργία, την Ουκρανία και άλλες χώρες.

Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχου

Ο Παναγιώτατος, στην ομιλία του, αναφέρθηκε στο εφετεινό προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά του Πόντου, στην οποία πραγματοποιήθηκαν, από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και ανακαίνισής της, εκφράζοντας τις θερμές ευχαριστίες του προς όλες τις αρμόδιες αρχές για την συμβολή τους στην προστασία της ιστορικής Μονής του Οικουμενικού Θρόνου. Επίσης, απηύθυνε πατρικούς λόγους και παραινέσεις προς τον νέο κληρικό της Εκκλησίας, Διάκονο κ. Επιφάνιο, ενώ αναφέρθηκε με συγκίνηση στον μακαριστό Μητροπολίτη Δράμας κυρό Παύλο.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της Πατριαρχικής ομιλίας: 

Τιμιώτατοι αδελφοί Αρχιερείς και λοιποί ευλαβέστατοι κληρικοί παντός βαθμού,

Ευλογημένα τέκνα της Εκκλησίας, πρόθυμοι συμπροσκυνηταί της μεγαλόχαρης Κυρίας του Πόντου, της Παναγίας Σουμελά,

Προ ολίγων ημερών οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί αναχθήκαμε πνευματικώς εις ένα όρος, το βιβλικόν όρος Θαβώρ, όπου αξιωθήκαμε να γίνωμε επόπται της υπερφωτολαμπούς Θεικής Δόξης και της μεγαλειότητος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Και σήμερα, με πολύ πρόσφατον την ιεράν αυτήν εμπειρίαν της Θείας Μεταμορφώσεως, εκινήσαμε προθύμως τους πόδας διά μίαν νέαν ανάβασιν εις όρος, το Όρος του εν τω ιστορικώ Πόντω Μελά αυτήν την φοράν, το Όρος το οποίον, από πολλών αιώνων, κατέστησεν ιερόν και άγιον η δεσπόζουσα εδώ παρουσία της Παναγίας της Αθηνιώτισσας, της τρανέσσας Παναγίας Σουμελά, όπως καθιερώθηκε πλέον να αποκαλήται. 

Μετά από δύο εβδομάδας καθαρμών, συντόνου πνευματικής προετοιμασίας διά νηστείας, προσευχής, εξομολογήσεως, Μικρών και Μεγάλων Παρακλήσεων και πυκνής λειτουργικής ζωής, ελάβαμε την άγουσαν διά τον Πόντον, διά το νεφελοφίλητον Όρος της Παναγίας μας, διά το από ενός ήδη αιώνος αθελήτως και οδυνηρώς ερημωμένον σεβάσμιον Μοναστήρι Της, το αδιαφιλονίκητον κέντρον της ευσεβείας και Θεομητορικής ευλαβείας του ανά τον κόσμον Ποντιακού Ελληνισμού και όλων των Θεοτοκοφίλων Ορθοδόξων Χριστιανών. Ανεβήκαμε με την ευκαιρίαν της μεγάλης και πανευφροσύνου εορτής της ενδόξου Κοιμήσεως και εις Ουρανούς Μεταστάσεως της Κόρης της Βασιλείας. Σήμερα, αδελφοί, δεν ήλθαμε εδώ διά να θρηνήσωμεν θάνατον, αλλά διά να εορτάσωμεν την μετάστασιν της Μητρός της Ζωής εκ του θανάτου εις την Ζωήν και από της γης εις τον ουρανόν! Σήμερα όντως «ετέθη θρόνος τη Μητρί του Βασιλέως και εκάθισεν εκ δεξιών Αυτού» (πρβλ. Γ΄ Βασ., β´, 19). Σήμερα η ταπεινή Κόρη της Ναζαρέτ καθίσταται Παντάνασσα! Παντοβασίλισσα! 

Κατά την σημερινήν ακριβώς ημέραν επανηγύριζε το σεβάσμιον τούτο Πατριαρχικόν ημών Σταυροπήγιον. Την 15ην Αυγούστου συνετελείτο ενταύθα παμποντιακός συναγερμός! Χιλιάδες πιστών από κάθε γωνίαν του Πόντου, αλλά και από πλησίον χώρας, όπως η Ρωσσία, η Ουκρανία και η Γεωργία, συνέρρεον παμπληθεί και ομόψυχοι, με μοναδικήν ευλάβειαν και κατάνυξιν, διά να συνοδεύσουν ευλαβώς την Μητέρα της Ζωής εις την πορείαν Της προς τα άνω Βασίλεια του Υιού Της και να λάβουν την Θεομητορικήν χάριν και ευλογίαν Της! Όχι σπανίως και πολλοί εκ των Μουσουλμάνων της περιοχής, και Σουλτάνοι ακόμη, ήρχοντο να παρακαλέσουν την -κατ’ αυτούς- Προφήτιδα Μαριάμ διά κάποιο σοβαρόν πρόβλημά των, ασθένειαν κ.λπ., και Εκείνη δεν έκλεινε τα ώτα εις την ικεσίαν των, αλλά συχνά έκαμνε το θαύμα Της και εις εκείνους, ευεργετούσα, ως πανευεργέτις του όλου ανθρωπίνου γένους που είναι. Κάθε ένας ο οποίος θα προσέφευγε πλησίον Της, κοπιών και πεφορτισμένος, πονεμένος, θλιμμένος, ασθενής, ικέτης της ευεργεσίας Της, δεν θα έφευγε και δεν φεύγει από την Παναγίαν με άδεια τα χέρια! Η αγάπη Της οικονομεί εθελαγάθως τους πάντας. Έτσι η Παναγία του Σουμελά συνεκέντρωνε γύρω Της πιστούς και μη, όλους εκδεχο-μένους με καρδιακόν πόθον την του ύδατος της αγαθότητος και στοργής Της κίνησιν! Και οι τρανόλαλες καμπάνες της Μονής εδόνουν τότε τους αιθέρας με τα χαρμόσυνα λαλήματα του γενομένου θαύματος, με τους γλυκείς ήχους της φιλανθρώπου Θεομητορικής ενεργείας!

Η εγκατάλειψις και η φθοροποιός ενέργεια του πανδαμάτορος χρόνου, αγαπητοί, είχαν επιφέρει αναποδράστως εις το άγιον τούτο σέβασμά μας πολύ επικίνδυνες φθορές που είχαν σχέσιν με την στατικότητά του και κατά συνέπειαν την ασφάλειαν των επισκεπτών. Οι αναγκαίες αναστηλωτικές εργασίες, τις οποίες αξιοχρέως ανέλαβαν και έφεραν εις πέρας οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, καθώς και η εν συνεχεία ενσκήψασα πανδημία του Covid-19, μας εμπόδισαν ατυχώς από του να έχωμε μίαν συνεχή κατ’ έτος δυνατότητα λειτουργίας της Μονής κατά την ημέραν της πανηγύρεως του Δεκαπενταυγούστου. Ευλόγως, λοιπόν, αισθανόμεθα εφέτος μείζονα χαράν και πλατυτέραν αγαλλίασιν καθώς έχομεν την δυνατότητα να τελέσωμεν και πάλιν επί των σεβασμίων ερειπίων του παντίμου Θυσιαστηρίου μας την Θείαν Ευχαριστίαν, να εκκλησιασθούμε και να εκκλησιάσωμεν τον τόπον και όλην την περιοχήν, και να δοξάσωμεν την Υπερένδοξον Θεοτόκον, την έμψυχον Κιβωτόν του Θεού και κραταιάν Σκέπην του ευσεβούς ημών Γένους. Ευχαριστούμεν τας Κρατικάς Αρχάς της Τουρκίας τόσον διά τας γενομένας πολυδαπάνους και μακροχρονίους αναστηλωτικάς εργασίας εις την Μονήν, όσον και διά την παρασχεθείσαν άδειαν διά την αγίαν σημερινήν μας σύναξιν. Και παρακαλούμε να μας το προσέχουν πάντοτε το Μοναστήρι μας, αναφαίρετον άλλωστε στοιχείον της πολιτιστικής και ιστορικής ταυτότητος και κληρονομίας της περιοχής. Η συντηρητική και προστατευτική των μέριμνα θα αποτελή τίτλον τιμής δι’ αυτάς. Αλλά είπαμε ότι ήλθαμε διά να δοξάσωμεν την Παναγίαν. Ορθότερον θα λέγαμε ότι ήλθαμε διά να δοξασθούμε εμείς από την Σουμελιώτισσαν. Εκείνης η δόξα είναι μέσα Της. Έσωθεν! Η δόξα Της είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού, τον οποίον εν υπακοή προς το θείον θέλημα εκυοφόρησε και εγέννησεν ως τέλειον Θεόν και τέλειον Άνθρωπον ταυτοχρόνως, καθισταμένη ούτως αληθινή Θεοτόκος! «Πάσα η δόξα της θυγατρός του Βασιλέως έσωθεν, εν κροσσωτοίς χρυσοίς περιβεβλημένη, πεποικιλμένη» (Ψαλμ. μδ´, 14). Ο Υιός Της εξ ενός, και η προσωπική της άκρα αρετή αφ᾽ ετέρου! Ιδού η μοναδική και άφθαστος εις μεγαλείον δόξα της Παναγίας, ο διάχρυσος ιματισμός της και τα μαλαματένια κροσσωτά της ενδυμασίας Της! Αλλά, τι λέγομεν; Αν η αρχαία εκείνη Κιβωτός της Διαθήκης, στην οποία εφυλάσσοντο τα τιμαλφέστερα ιερά και όσια του Ισραήλ και ενεφανίζετο ο Θεός, εκαλείτο «Δόξα του Ισραήλ», και την αρπαγήν της από τους Φιλισταίους εθρήνησαν πικρότατα με ποταμούς δακρύων οι Εβραίοι, η Παναγία, η έμψυχος Κιβωτός, εντός της οποίας κατώκησεν άπαν το πλήρωμα της Θεότητος σωματικώς, καλείται υπό της πάντοτε ακριβολογούσης θεολογικώς Ορθοδόξου Υμνολογίας όχι απλώς «Παγκόσμιος δόξα», αλλά και «Δόξα της Θεότητος»! Η εορτή μας λοιπόν της ιεράς και ευκλεούς Θεομητορικής Κοιμήσεως είναι εξ ορισμού «πεποικιλμένη τη Θεία δόξη», και εμείς, οι ταπεινοί εορτασταί, που με πόθον και ευλάβειαν ανεβήκαμε στον άγιον οίκον Της διά να προσκυνήσωμεν την ιεράν εικόνα της Παναγίας, το ταπεινόν αντίγραφον του εν Βερμίω φυλασσομένου ιερωτάτου πρωτοτύπου, και να κοσμήσωμε με άνθη πίστεως και κηρολαμπάδες ευσεβείας και θυμίαμα ευγνωμοσύνης το ιστορικόν Σεμνείον Της, λαμβάνομεν δόξαν από την Δόξαν Της και φως από το Φως Της και χάριν από την Χάριν Της, και θα επιστρέψωμε μετ’ ολίγον εις τα ίδια οπωσδήποτε πλουσιώτεροι εις Θεομητορικάς ευλογίας και στηριγμένοι και παρηγορημένοι από την μητρικήν αγάπην Της!  Τούτο αποκτά εφέτος ιδιαιτέρας διαστάσεις, λαμβανομένων υπ’ όψιν των επαλλήλων και θυελλωδών επαγωγών των λυπηρών του βίου και των πολλών θλίψεων αι οποίαι μας έχουν εύρει τελευταίως. Πέραν της προσωπικής μας αμαρτωλότητος και αβελτηρίας, εθρηνήσαμε προσφάτως την στέρησιν σπουδαίων Ιεραρχών και λαμπρών στελεχών της Εκκλησίας, εκλαύσαμε επί των ερειπίων του Γηροκομείου του Βαλουκλή, ενός εκ των αρχαιοτέρων Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων μας, ηλικίας άνω των δύο και ημίσεος αιώνων, πάσχομεν και θρηνούμεν εξ αιτίας του συνεχιζο-μένου επί εξάμηνον ήδη και πλέον ανθρωποκτόνου κατά της Ουκρα-νίας πολέμου, συμπάσχομεν με τους υπό της πανδημίας του Covid-19 και των πολυπληθών μεταλλάξεών του προσβληθέντας αναριθμήτους συνανθρώπους μας ανά τον κόσμον, συμμεριζόμεθα τον πόνον και την οδύνην του εν κλίνη ασθενείας κατακειμένου αλλά και γενναίως αγωνιζομένου Μακαριωτάτου και φιλτάτου Προκαθημένου της εν Κύπρω Αποστολικής Αυτοκεφάλου Εκκλησίας, αγανακτούμεν διά την αφιλάδελφον και κατά πάντα αντικανονικήν, ληστρικήν και παράνομον επέμβασιν αδελφής, δυστυχώς, Εκκλησίας εις το κανονικόν έδαφος του δευτέρου τη τάξει πρεσβυγενούς Πατριαρχείου της Αλεξανδρείας, πονούμεν διά την δυσκολίαν συνεννοήσεως και τας συγκρούσεις μεταξύ κρατών και λαών, διά την μαστίζουσαν τας χώρας κυρίως του λεγομένου Τρίτου Κόσμου δεινήν οικονομικήν και επισιτιστικήν κρίσιν, διά την συνεχιζομένην μόλυνσιν και ποικιλό-τροπον καταστροφήν του περιβάλλοντος και πλείστα άλλα!

Κυριολεκτικώς ευρισκόμεθα εν σάκκω και σποδώ πένθους και ταπεινώσεως! Αλλά, ιδού η Θεοτόκος! Η Φανερωμένη ελπίς των απηλισμένων! Η Παυσολύπη! Η πάντων Χαρά! Ο γλυκασμός των Αγγέλων! Η Γρηγορούσα επάνω από την ανθρωπίνην δύσποτμον βαρυδαιμονίαν! Ο χρυσοπλοκώτατος πύργος της ασφαλείας μας! Η Βοήθεια των Χριστιανών! Η δωδεκάτειχος Πόλις του Παμβασιλέως Χριστού, όπου μας έχει ετοιμασθή κατοικία αιώνιος! Η Σκέπη του κόσμου! Η προς τον Φιλάνθρωπον Θεόν Μεσίτριά μας! Η εν τη Γεννήσει την παρθενίαν φυλάξασα, τώρα, εν τη Κοιμήσει Της, τον κόσμον δεν τον εγκατέλειψε! Δεν μας εγκατέλειψε! Είναι μαζί μας, νύκτα και ημέρα, εφημερεύουσα της αγάπης, προισταμένη της στοργής, σε ατελείωτες υπερωρίες φροντίδος και μερίμνης μητρικής για όλους! Μικρούς και μεγάλους! Ισχυρούς και αδυνάτους! Ταπεινούς και λησμονημένους! Ευπραγούντας και δυσπραγούντας! Συγγενείς και αλλογενείς! Και εκείνους που Την ενθυμούνται, και εκείνους που Την έχουν λησμονήσει! Εκείνη όλους μας ενθυμείται κατά την σημερινήν αγίαν Μνήμην Της και πάντοτε, όλους μας νοιάζεται, όλων τα δάκρυα μετρά και συλλέγει, όλων τους στεναγμούς ακούει, υπέρ όλων δέεται του Παντοκράτορος Κυρίου, του Ελεήμονος Θεού ημών! 

Η Παναγία Θεοτόκος και Πανύμνητος Μήτηρ του κόσμου πρεσβεύει σήμερον τω Υιώ και Θεώ της και υπέρ του χειροτονηθέντος εις το εν όρει Μελά ιστορικόν και λαοφίλητον ενδιαίτημά της διακόνου Επιφανίου, κατά κόσμον Δημητρίου Καμιάνοβιτς, γνησίου τέκνου της πολύπαθης και μαρτυρικής Ουκρανίας. Ο Επιφάνιος μόλις απεφοίτησεν αριστούχος από το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστανικού Πολιτισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και ιδού, νεώτατος, περιεδύθη το τίμιον ράσον διά να αφιερώση την ζωήν του εις τον Χριστόν και εις την διακονίαν της Εκκλησίας

Αγαπητέ μας διάκονε Επιφάνιε, η σημερινή πανέορτος ημέρα αποτελεί μοναδικόν σταθμόν εις την ζωήν σου. Έλαβες την χάριν και τα χαρίσματα του πρώτου βαθμού της ιερωσύνης, ενώπιον Θεού και ανθρώπων. Παρόντες και ο ευσεβής πατέρας σου Σέργιος και η αδελφή σου Αικατερίνη, οι οποίοι σε καμαρώνουν. Ευχαριστούμεν τους γονείς σου, διότι σε ανέθρεψαν εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου και σε εχάρισαν εις την Μεγάλην Εκκλησίαν, την Μητέρα της δικής τους Εκκλησίας, διάκονον του λαού του Θεού. Τους συγχαίρομεν και ευχόμεθα ο Χριστός να τους ευλογή και να φέρη εις την δεινώς ταλανιζομένην πατρίδα των, την πολυπόθητον ειρήνην.

Χαίρομεν, διότι θα ενταχθής εις την καθ' ημάς Πατριαρχικήν Αυλήν. Εκεί θα διδαχθής πολλά και πολύτιμα από τους εμπείρους συγκυρηναίους σου, και θα αποκτήσης το πνεύμα του Φαναρίου, το πνεύμα της αρχούσης και πασχούσης Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας. Εντός των τειχών θα συνεχισθή η εκκλησιαστική σου παιδεία, η μελέτη των Πατέρων της Εκκλησίας και της συγχρόνου θεολογικής παραγωγής. Είσαι ευφυής, γλωσσομαθής, αγαπάς το διάβασμα. Η θύραθεν κατάρτισις, μαζί με την θεολογικήν παιδείαν, εμπλουτίζουν και διευκολύνουν το έργον του κληρικού, ανοίγουν νέας προοπτικάς εις την διακονίαν του, αφού γνωρίζει καλύτερα τα προβλήματα του συγχρόνου ανθρώπου. Ο κληρικός δεν υπηρετεί γενικώς τον «άνθρωπον», αλλά πάντοτε τον εκάστοτε σύγχρονόν του, τον συγκεκριμένον άνθρωπον προσωπικώς.

Ημείς, ως ο Ηγούμενος του Μεγάλου Μοναστηρίου εις το οποίον θα ανήκης, και ως πνευματικός σου πατήρ, δίδομεν εις σε, κατά την ιεράν ταύτην στιγμήν, τρεις πατρικάς συμβουλάς και παραι-νέσεις:

α) Να έχης εγγεγραμμένον εις τον νούν και την καρδίαν σου, καθ᾽ όλον σου τον βίον, το Βιβλικόν: «Ουδείς επιβαλών την χείρα αυτού επ' άροτρον και βλέπων εις τα οπίσω εύθετός εστιν εις την Βασιλείαν του Θεού. (Λουκ. θ΄, 62). Η ιερωσύνη απαιτεί ολικήν και απροϋπόθετον αφιέρωσιν του έχειν και του είναι μας εις την Εκκλησίαν.

β) Να συνειδητοποιήσης την σημασίαν του γεγονότος ότι είσαι μέλος του κλήρου του Οικουμενικού Θρόνου. Οποία μεγάλη τιμή, οποία δε και μεγίστη ευθύνη! Θα ενσαρκώνης και θα εκπροσωπής τας παραδόσεις του, τας αξίας του, θα υπηρετής την οικουμενικήν και υπερεθνικήν αποστολήν του και θα αγωνίζεται διά την προάσπισιν των δικαίων του.

γ) Εις όλας τας φάσεις της πορείας σου, εις οποιονδήποτε εκκλησιαστικόν αξίωμα και αν ανέλθης, να παραμείνης ταπεινός διάκονος του Θεού και του ανθρώπου. Η ιερωσύνη είναι οδός και πεδίον θυσίας, προσφοράς και διακονίας. Δεν ζώμεν διά τον εαυτόν μας, αλλά διά τον Χριστόν. Να μη λησμονήσης ποτέ τον λόγον του Προδρόμου και Βαπτιστού: «εκείνον δεί αυξάνειν, εμέ δε έλαττούσθαι» (Ιωάν. γ', 30). Και να επαναλαμβάνης συνεχώς, ότι τίποτε δεν είναι ιδικόν σου κατόρθωμα, αλλά τα πάντα είναι θείον δώρημα και χάρις. Οδηγός και σύμβουλός σου θα είναι ο Απόστολος Παύλος: «Πάντα ισχύω εν τω ενδυναμούντι με Χριστώ» (Φιλιπ. δ', 13).

Ιερολογιώτατε και αγαπητέ πάτερ Επιφάνιε, καλώς ήλθες εις την χορείαν των διακόνων της Μεγάλης Εκκλησίας. Έχεις τις ευχές όλων μας. Η Θεομήτωρ, το «σεβάσμιον καύχημα ιερέων ευλαβών», να στηρίζη την διακονίαν σου πάσας τας ημέρας της ζωής σου και να αξιωθής να δης, εν ου μακρώ χρόνω, την Αυτοκέφαλον Εκκλησίαν της Ουκρανίας να συγκεντρώνη εις τους κόλπους της όλους ανεξαιρέτως τους εκεί Ορθοδόξους, γύρω από τον άξιον Προκαθήμενόν της Μακαριώτατον Μητροπολίτην Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ. Επιφάνιον. 

Λοιπόν, αδελφοί και τέκνα, «πανηγυριζέτωσαν οι θεόφρονες» σήμερον, όπως προστάσσει η ακροστοιχίς του πανηγυρικού Κανόνος της εορτής μας! Ας χαρούμε την σεβασμίαν ημέραν της Κοιμήσεως! Ας τιμήσωμεν την κατάπαυσιν της Εμψύχου Κιβωτού του Θεού εν «οργάνοις ηρμοσμένοις», εν ήχω σάλπιγγος, και κεμεντζέ, και ψαλτηρίου, και κιθάρας, και κινύρας προφητικής! Ενδεδυμένοι με «στολήν έξαλλον» (Β΄ Βασ. στ´, 14) ενθουσιώδους πίστεως, στερεάς ελπίδος και εμπράκτου αγάπης, όπως ακριβώς την απαιτεί η Ελληνορθόδοξος ταυτότης μας, αλλά και την συμβολίζουν και οι ωραίοι παραδοσιακοί ποντιακοί χοροί. Έτη πολλά, αδελφοί και τέκνα εν Κυρίω! Έτη φωτεινά, θεοφιλή, πολύκαρπα εις παν έργον αγαθόν, Θεοτοκοσκέπαστα! Είθε και του χρόνου να αξιωθούμε και πάλιν να υπαντήσωμεν αλλήλους και πολλούς ακόμη άλλους προσκυνητάς εδώ, συμπνευματιζόμενοι, συγχαίροντες και συνεορτάζοντες εις την χαράν της Παναγίας Μητρός μας, της τρανέσσας Παναγίας Σουμελά. Αμήν!

Και τώρα η σειρά σου, πολύκλαυστε και αλησμόνητε αδελφέ Μητροπολίτα Δράμας Παύλε! Λιοντάρι του Πόντου.Όταν ήλθα στον τάφο σου για τρισάγιο, σε είπα: «Σου υπόσχομαι ότι τον Πόντο θα τον έχω σαν τα μάτια μου, όπως μου τον κληροδότησαν οι Οικουμενικές Σύνοδοι. Θα συνεχίσω, όσο μου επιτρέπει ο Θεός, να τον περιδιαβαίνω, να τον φροντίζω, να τον αγαπώ, να βλέπω στα σεμνώματά του την αγάπη σου, να αφουγκράζωμαι στην Κρώμνη τις προγονικές σου διηγήσεις, να ημερεύω την ψυχή μου στην Ίμερα, στην Επτάκωμο Σάντα να σε συνδυάζω με το μαρτυρολόγιο, να σε θυμάμαι στις Λειτουργίες στού Μελά, να νοσταλγώ το βραχώδες και άκαμπτο του φρονήματός σου υπέρ της Μεγάλης Εκκλησίας». Αυτά σε υποσχέθηκα. Και ιδού! Ετήρησα την υπόσχεσί μου και ήλθα και εφέτος Θα ερχόμασταν μαζί. Το προγραμματίζαμε. Όμως άλλως έδοξε στον Θεό που κυριεύει της ζωής και του θανάτου. Ηρπάγης από του μέσου ημών ως εν συσσεισμώ. Θυμούμαι ένδακρυς την ολοζώντανη παρουσία σου εδώ σαν σήμερα το 2010, τον κεμετζέ σου, το τραγούδι σου. Κυριολεκτικά, είχες κλέψει την παράστασι. Σήμερα είσαι ο μεγάλος απών. Μας λείπεις πολύ. Πάρα πολύ! Σίγουρα, βέβαια, το πνεύμα σου, η ψυχή σου, είναι εδώ, μαζί μας. Περιίπταται στα αγαπημένα σου ποντιακά λημέρια. Ως αγαπητά τα σκηνώματά σου... Λείπει όμως σήμερα η σωματική αρχοντική παράστασίς σου. Ο μεγάλος ενθουσιασμός σου. Το γλυκύλαλο τραγούδι σου.

Αναπαύου εν ειρήνη! Και συνέχιζε να λειτουργής τώρα εις την άνω Ιερουσαλήμ και προσεύχου για μας τους περιλειπομένους. Σίγουρα θα εισακούωνται οι δεήσεις και οι προσευχές σου, γιατί υπήρξες πιστός άχρι θανάτου. Ήσουν σεμνός, έντιμος, σωστός, ακέραιος, γνήσιος, ατόφιος, αυθεντικός. Και έλεγες το ναί, ναί και το ου, ου. Μακάρι να σε μιμούνται πολλοί - όλοι! Αιωνία σου η μνήμη!

Πατριαρχική χοροστασία στον εσπερινό της παραμονής της εορτής

Την παραμονή ο Παναγιώτατος χοροστάτησε κατά τον Μ. Εσπερινό που τελέστηκε στον ΡΚαθολικό Ναό της Παναγίας Τραπεζούντος, ύστερα από την ευγενική παραχώρησή του από τον Ιερατικώς Προϊστάμενό του, Οσιώτ. π. Carmine. Να σημειωθεί ότι είναι η δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ύστερα από δεκαετίες, που τελείται ο εσπερινός της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Τραπεζούντα. 

Tον Παναγιώτατο προσφώνησε με θερμούς λόγους ο ΡΚαθολικός Προϊστάμενος του Ναού π. Carmine και ακολούθησε ομιλία του Παναγιωτάτου στην ελληνική, τουρκική και αγγλική γλώσσα.

Κατά τη διάρκεια της ο Παναγιώτατος τέλεσε την  εις διάκονον χειροτονία του ουκρανικής καταγωγής  υποδιακόνου κ. Δημητρίου Καμιάνοβιτς, στον οποίο έδωσε το όνομα Επιφάνιος. 

Photos: Nikos Papachristou / Ecumenical Patriarchate