Άγιο Φως:Μαρτυρίες των Πατριαρχών Ιεροσολύμων Δαμιανού, Βενεδίκτου, Διοδώρου και Ειρηναίου

Ιστορικές μαρτυρίες για το Άγιο Φως
Η ιστορία καταδικάζει τους αρνητές τού θαύματος
Συνέντευξη τής κας Αγγελικής Χατζηιωάννου στον κ. Λυκούργο Μαρκούδη
Στον Ραδιοσταθμό τής Πειραϊκής Εκκλησίας, στην εκπομπή "Διάλογοι", ο κ. Λυκούργος Μαρκούδης φιλοξενεί την κα. Αγγελική Χατζηιωάννου, η οποία έχει εκπονήσει μεταπτυχιακή επιστημονική έρευνα για το Άγιο Φως βασισμένη σε στοιχεία από αρχαίους κώδικες.
Από την σημαντική αυτή επιστημονική εργασία της κ. Χατζηιωάννου μεταφέρουμε εδώ όσα κατέγραψε  μέσα από μαρτυρίες των Πατριαρχών Ιεροσολύμων Βενεδίκτου, Διοδώρου και Ειρηναίου καθώς και Μαρτυρίες τού 20ού αιώνα για το θαύμα τού Αγίου Φωτός 

"Και μετά φθάνουμε στις μαρτυρίες τού 20ού αιώνα, οι οποίες ίσως είναι και οι πιο ενδιαφέρουσες, γιατί είναι πολύ κοντά σ' εμάς.
-Είναι τωρινές. Είναι αυτό το μεγάλο θαύμα που αιώνες τώρα συμβαίνει, που στηρίζει τους Ορθοδόξους, και που μέχρι και σήμερα, βλέπουμε τη συγκεκριμένη μέρα, η Ιερουσαλήμ να κατακλύζεται από τους Ορθοδόξους κάθε εθνότητος, για να είναι εκεί, να λάβουν αυτή την ευλογία, πολλοί δε εξ αυτών να το μεταφέρουν στη συνέχεια στις πατρίδες τους, στα σπίτια τους, και βέβαια, με την ειδική πτήση που έχει καθιερωθεί εδώ και περίπου 20 χρόνια, να έρχεται στην Ελλάδα, και να μεταφέρεται σχεδόν σε κάθε μέρος τής πατρίδας μας, και όχι μόνο.
Αυτό από μόνο του, η αγάπη τού κόσμου για να λάβει αυτή την ευλογία, θα μπορούσε πολύ εύκολα να αποδείξει όσα κάποιοι άλλοι πολύ εύκολα έρχονται να αμφισβητήσουν.
Μπροστά σε περίπου 15-20.000 ανθρώπους που χωράει ο ναός το μεσημέρι τού Μεγάλου Σαββάτου, (που δεν είναι όλοι Ορθόδοξοι), γιατί πάνε και οι Αρμένιοι, και οι Κόπτες και οι λοιποί Μονοφυσίτες, για να είναι και αυτοί μπροστά την ώρα που βγαίνει το Άγιο Φως, δε νομίζω, (αυτό είναι το δικό μου επιχείρημα, δεν έχω ψάξει σε τόσο βάθος το θέμα τού Αγίου Φωτός), αλλά έχοντας βρεθεί Μεγάλα Σάββατα στην Αγία Γη, δεν νομίζω, ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι θέλουν πραγματικά κάποιος να τους κοροϊδεύει και πηγαίνουν επειδή τους αρέσει μια πολύ όμορφη παράσταση.
Όσο ωραίο και αν είναι ένα θεατρικό έργο, πόσες φορές θα το δεις; Θα πας, θα το δεις και θα φύγεις. Και μάλιστα αν καταλάβεις ότι ήταν και λίγο απάτη, δεν θα ξαναπάς.
Εάν λοιπόν πιστεύουμε όλους αυτούς που εύκολα βρίσκουν λόγο στα ηλεκτρονικά μέσα, να θίξουν την πίστη μας, ή να υποστηρίξουν τα όσα οι ίδιοι πρεσβεύουν, τότε ναι, είμαστε αφελείς. Εμείς και οι χιλιάδες τών ανθρώπων που κάθε χρόνο τέτοια μέρα, πηγαίνουμε εκεί, γιατί μας αρέσει, αυτοί οι λιγοστοί Έλληνες Αγιοταφίτες που υπάρχουν, να μας κοροϊδεύουν. Και μας κοροϊδεύουν επειδή όλοι τους είναι πεπειραμένοι Χημικοί, με πολλές σπουδές και πτυχία στο εξωτερικό, με διδακτορικά, όχι με μεταπτυχιακά, στη χημεία, και μπορούν όχι απλά τα κεριά που κρατάει ο Πατριάρχης, αλλά και όλα τα κανδήλια που είναι σβηστά να τα κάνουν να ανάβουν.
Αυτό είναι ένα μικρό, αφελές ίσως, αλλά και ουσιαστικό επιχείρημα - απάντηση σε όσους δεν έχουν ζήσει αυτή τη στιγμή, μέσα στον Πανάγιο και Ζωοδόχο  Τάφο, στον Πανίερο Ναό τής Αναστάσεως, και να πω για μία ακόμα φορά, (το έχω πει πολλές φορές στην Πειραϊκή Εκκλησία), ότι δεν το έχω δει το Άγιο Φως, μολονότι έχω βρεθεί Μεγάλο Σάββατο εκεί, αλλά το Άγιο Φως γίνεται, χωρίς να με έχει ανάγκη. Συμβαίνει, εμφανίζεται, γιατί ο Θεός έτσι επιτρέπει. Και νομίζω ότι και αυτό είναι κάτι, (πριν φθάσουμε στις μαρτυρίες τού 20ού αιώνα), που θα έπρεπε να αναφερθούμε, αν μπορούμε βέβαια εμείς να εξηγήσουμε, το γιατί κάποιοι το βλέπουν και κάποιοι δεν το βλέπουν, και γιατί αυτοί που το βλέπουν δεν το βλέπουν πάντα με τον ίδιο τρόπο. Ή μπορεί να στέκονται τρεις άνθρωποι δίπλα - δίπλα, ακριβώς στο ίδιο σημείο, και να το βλέπουν εντελώς διαφορετικά.
-Κάποιες θεολογικές απαντήσεις υπάρχουν, όσο μπορούμε βέβαια να προσεγγίσουμε το γεγονός ενός θαύματος, γιατί το θαύμα είναι θαύμα. Ή κανείς το αποδέχεται, ή το απορρίπτει. Λογικές εξηγήσεις δεν υπάρχουν, γιατί αν προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τα θαύματα με τη λογική, θα καταλήξουμε στο σχολαστικισμό τής Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, την οποία ξέρουμε πόσο πολύ τη ζημίωσε. Προσπάθησε και η ίδια να απεγκλωβισθεί, αλλά δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχουν καταφέρει να το πετύχουν. 

Τον 20ό λοιπόν αιώνα, έχουμε πολλές μαρτυρίες. Το 1926, ο Αγιοταφίτης Μοναχός Μητροφάνης Παπαϊωάννου, ο οποίος καταγόταν από την Κερασούντα τού Πόντου, κατάφερε να μπει απαρατήρητος μέσα στο Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου. Προσποιούμενος ότι ήθελε να καθαρίσει κάτι στον Τρούλο, ανέβηκε σε μία σκάλα, (από την παραμονή βέβαια).
Όποιος έχει επισκεφθεί το Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου, γνωρίζει ότι από πάνω έχει έναν πολύ μικρό Τρούλο. Εκεί κρύφτηκε, είναι συγκλονιστική η μαρτυρία του. Θα ήθελα να τη διαβάσω τη μαρτυρία, όπως ο ίδιος την περιγράφει.
-Όντως είναι συγκλονιστική και αξίζει να την ακούσουμε:
-"Ήκουσα ένα ελαφρό συριγμό. Ήταν παρόμοιος με λεπτήν αύρα πνοής ανέμου. Και αμέσως, (αλησμόνητον θέαμα), είδα ένα γαλάζιο φως να γεμίζει ολόκληρο τον Ιερό χώρον τού Ζωοδόχου Τάφου. Το γαλάζιον εκείνο φως, το είδα εις την συνέχεια να στριφογυρίζει ως δυνατός ανεμοστρόβιλος, που με την ορμή του ξεριζώνει πανύψηλα δένδρα και τα αρπάζει, και τα μεταφέρει μίλια μακριά.
Πόση ανησυχίαν είχε εκείνο το γαλάζιο φως! Μέσα από το φως εκείνο, έβλεπα καθαρά τον Πατριάρχη από το πρόσωπο τού οποίου κυλούσαν χονδρές σταλαγματιές ιδρώτος.
Όπως ήτο γονυκλινής, έφερε το χέρι του και έβαλε το δάχτυλό του εις τον ανοιχτό χώρο τής ιεράς φυλλάδος, που εδημιουργούσε το κερί.
(Αυτό το κερί πρέπει να πούμε, είναι ένα κερί που κρατάει ο Πατριάρχης για να το ανάψει, μαζί με τις δύο δεσμίδες που έχει μαζί του).
Εν τω μέσω τοποθέτησεν επί τού Ζωοδόχου Μνήματος τέσσερας δεσμίδας λευκών κηρίων, από τριάκοντα τρία κεριά η κάθε μία. Και ως να εφωτίζετο από το φως εκείνο το μυστηριώδες, άρχισε να αναγινώσει τας ευχάς.
Μόλις ήγγισεν επί τής ιεράς φυλλάδος και άνοιξε την σελίδα, και άρχισε να αναγινώσκει τας ευχάς, εκείνο το κάπως ήρεμο γαλάζιο φως, ήρχησε και πάλι μίαν ανήσυχον κίνησιν. Ήτο ένα αφάνταστον και απερίγραπτον στριφογύρισμα δυνατότερο από το πρώτο. Και αμέσως, άρχισε να μεταβάλλεται εις ένα ολόλευκο φως, όπως περιγράφει ο Ευαγγελιστής εις την Μεταμόρφωσιν τού Σωτήρος Χριστού.
Εν συνεχεία το ολόλευκο εκείνο φως, μετεμορφώθη εις ένα ολοφώτεινο υπέρ τον ήλιον δίσκον, και ενετοπίσθη ακίνητον άνωθεν ακριβώς τής κεφαλής τού Πατριάρχου.
Κατόπιν είδα τον άγιο γέροντα Πατριάρχη, να παίρνει στα χέρια του τις δεσμίδες τών τριάκοντα τριών κεριών. Τας ανύψωσε, και έδινε την εικόνα τής αναμονής. Ανέμενεν εκ Θεού την έλευσιν τού αοράτου Φωτός. Και όπως σιγά - σιγά ύψωνε τα χέρια του, δεν έφθασε ακόμα στο ύψος τής κεφαλής του. Αμέσως, εν ριπή οφθαλμού, ως να έγγισεν επί αναμμένης καμίνου, ήναψαν αυτομάτως η αγία Κανδήλα, και οι τέσσερεις δεσμίδες τών κεριών.
Αιφνιδίως, χωρίς καν να αντιληφθώ εξηφανίσθη από τών οφθαλμών μου ο ολοφώτεινος εκείνος δίσκος.
Ο άγιος γέροντας Πατριάρχης, γεμάτος από ιεράν ικανοποίηση, με καταφανή την συγκίνηση στο πρόσωπό του, απεχώρησε. Έκανε δύο - τρία βήματα προς τα πίσω σεβόμενος τον άγιο χώρο, και εξήλθε στον προθάλαμο τού αγίου Λίθου. Είχε στας χείρας του το Άγιο Φως". 

-Είναι, όχι απλώς συγκλονιστική, είναι ανατριχιαστική αυτή η περιγραφή. Ο μακαριστός γέροντας Μητροφάνης, είχε διηγηθεί, και δεν έπαψε μέχρι και το τέλος τής ζωής του να διηγείται αυτή του την εμπειρία. Είναι καταγεγραμμένη εδώ και πάρα πολλά χρόνια σε βιβλία που κυκλοφορούν, και μάλιστα λίγο πριν παραδώσει την ψυχή του, είχε μιλήσει ο ίδιος και σε Δημοσιογράφο στη Θεσσαλονίκη, (γιατί εκεί κοιμήθηκε), και κατεγράφη σε κάμερα πλέον η μαρτυρία αυτή η συγκλονιστική, γιατί δεν την είχε ξεχάσει, μολονότι, αυτό το περιστατικό συνέβη το 1926.
Μέχρι και πριν από 15 περίπου χρόνια που κοιμήθηκε ο παππούλης, το έλεγε και το διηγείτο με την ίδια ακριβώς θέρμη, και το περιέγραφε πάντα με τα ίδια ακριβώς λόγια, και είναι νομίζω από τους πιο μεγάλους και αδιάψευστους μάρτυρες τού Αγίου Φωτός. Κρυμμένος ο ίδιος, μετανοιωμένος μετά, πήγε να εξομολογηθεί στον Πατριάρχη (να πούμε όλη την ιστορία ε;)
-Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι μόλις συγκλονίσθηκε τόσο πολύ, ζητούσε να εξομολογηθεί στον Πατριάρχη. Πρέπει να πούμε ότι οι πατέρες τής Αγιοταφικής Αδελφότητας, δεν εξομολογούνται στον Πατριάρχη, υπάρχει ο Πνευματικός, τής αδελφότητος, ο οποίος είναι συνήθως κάποιος Επίσκοπος.
Τότε οι αδελφοί τού είπαν "να πας να εξομολογηθείς στον Πνευματικό". Εκείνος φώναζε κλαίγοντας ότι "θέλω να εξομολογηθώ στον Πατριάρχη". Φοβήθηκαν οι Πατέρες, γιατί υπέθεσαν μήπως είχε κάνει κάποιον φόνο.
Συναντήθηκε λοιπόν με τον Πατριάρχη τον Δαμιανό τότε, και τού εξομολογήθηκε ότι κρύφτηκε και είδε, ό,τι είδε. Ο Πατριάρχης Δαμιανός τού είπε: "Δεν θα πεις τίποτα όσο είμαι ζωντανός. Από τη στιγμή που θα κλείσω τα μάτια μου, τότε έχεις την ευχή και την ευλογία να περιγράψεις οτιδήποτε είδες".
Του έκανε βέβαια την παρατήρηση, όπως την παρατήρηση τού έκανε και ο τότε Μητροπολίτης Τιμόθεος Θέμελης, και μετέπειτα Πατριάρχης Ιεροσολύμων Τιμόθεος. Τον επέπληξε και εκείνος για το γεγονός ότι κρύφθηκε για να διαπιστώσει αν το θαύμα τού Αγίου Φωτός είναι Θαύμα.
Βέβαια το 1960 έχουμε κάτι παρόμοιο. Όταν ο επίτροπος τού Πατριάρχου Βενεδίκτου τού Α΄ μπήκε στον ναό τής Αναστάσεως για να παραλάβει το Άγιο Φως.
Εδώ πρέπει να κάνουμε μια διευκρίνιση. 

Κάποιοι λένε ότι ο Πατριάρχης Βενέδικτος δεν έμπαινε στον Πανάγιο Τάφο πέρα από μία - δυο φορές για να πάρει το Άγιο Φως. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Ο Πατριάρχης Βενέδικτος έμπαινε κάθε χρόνο, μέχρι κάποια στιγμή που η υγεία του δεν το επέτρεπε. Από εκεί και πέρα, όριζε τον επίτροπο τού Πατριαρχείου, ο οποίος πήγαινε και στη θέση του ως Ορθόδοξος Αρχιερέας έπαιρνε το Άγιο Φως.
Το 1960 λοιπόν ο Επίτροπος τού Πατριαρχείο μπήκε στον Πανάγιο Τάφο, (ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Σεβαστείας Αθηναγόρας).
Κάποιος Αβυσσίνιος Μοναχός, (ξέρουμε ότι οι κάτοικοι τής Αβυσσινίας είναι έγχρωμοι). Μπήκε λοιπόν απαρατήρητος στον προθάλαμο τού Παναγίου Τάφου. Ακριβώς επειδή το σκούρο χρώμα τού προσώπου του τον διευκόλυνε, δεν φαινόταν. Διότι όπως θα περιγράψουμε, μέσα δεν υπάρχει φως.
-Απόλυτο σκοτάδι.
-Έμεινε λοιπόν εκεί απαρατήρητος. Μπήκε δηλαδή ο Αρχιεπίσκοπος Σεβατείας, μπήκε και ο Αρμένιος εκπρόσωπος, κανείς δεν τον παρατήρησε όμως. Εκεί λοιπόν, το είδε, και όταν βγήκε έξω, είπε τα εξής:
"Έβλεπα τον Ορθόδοξο Αρχιερέα να ευρίσκεται ολόκληρος μέσα εις μίαν φλόγα καιομένης καμίνου. Έβλεπα από το στόμα του να εξέρχονται φλόγες. Έβλεπα ολόκληρο το Άγιο Κουβούκλιο τυλιγμένο μέσα σε φως".Είναι πράγματι συγκλονιστική μαρτυρία, ενός ανθρώπου που πρέπει να δηλώσουμε ότι δεν είναι και Ορθόδοξος.Μιλήσαμε περί Αγίου Φωτός. Ξεκινήσαμε για το πώς δημιουργήθηκε το θέμα τής αμφισβήτησης, αλλά και το πώς άρχισε το Ίδιο να εμφανίζεται. Όπως πολύ ωραία μας είπε η Αγγελική, ξεκινάει ακριβώς από την ημέρα τής Αναστάσεως.
Πόσες φορές έχεις βρεθεί εσύ στα Ιεροσόλυμα ημέρα τού Αγίου Φωτός;
-Δύο φορές.
-Είχες την ευλογία να το δεις το Άγιο Φως;
-Ναι. Την πρώτη φορά ήταν το 2002 και τη δεύτερη το 2004.
Προσέξτε τώρα τι θα κάνουμε για τους ακροατές. Επειδή έχουμε μία ζωντανή μαρτυρία εδώ στο στούντιο τής Πειραϊκής Εκκλησίας, δεν θα αφήσουμε την Αγγελική να μας το πει σήμερα. Θα κρατήσουμε όλη την αγωνία μας, για να ακούσουμε από πρώτο χέρι τη δική σου μαρτυρία.
Εγώ ξαναλέω για μία ακόμα φορά, και δεν με ενοχλεί καθόλου, ούτε μου μειώνει το θαύμα, ότι εγώ δεν το 'χω δει, αλλά δεν με πειράζει καθόλου. Και ήμουν εκεί, και μάλιστα το 1990 ήμουνα σχεδόν 1,5 μέτρο μακριά από την είσοδο τού Παναγίου Τάφου, αλλά το Άγιο Φως, εγώ δεν το είδα πώς βγήκε. Όμως το Άγιο Φως βγήκε, δεν με είχε ανάγκη ευτυχώς. Και ένοιωσα την ίδια χαρά που ένοιωσαν όλοι οι άνθρωποι, που δεν το βλέπουν όλοι οι άνθρωποι. Και το είπαμε και νωρίτερα αυτό.
Όμως έχω τη χαρά να έχω άνθρωπο που το έχει δει, και θα το "εκμεταλλευθώ" (εντός εισαγωγικών το "εκμεταλλευθώ"), την επόμενη Κυριακή Αγγελική, που θα ξεκινήσουμε αν θέλεις, με τη δική σου μαρτυρία, ή θα την κρατήσουμε για πιο μετά, γιατί έχουμε ακόμα πολλές μαρτυρίες που μπορείς να μας αναφέρεις, και πολλά στοιχεία.
Κλείνοντας αυτή την εκπομπή, αυτούς τους σημερινούς Διαλόγους, που μάλλον ήταν μια απλή συζήτηση για ένα καθόλου απλό θαύμα, αλλά ένα πάρα πολύ μεγάλο θαύμα, θα ήθελα εσύ, να μας πεις έτσι μέσα σ' ένα λεπτό με δυο λόγια, τι θα έλεγες σε όλους αυτούς που λένε ότι το Άγιο Φως δεν είναι θαύμα. Αν μπορούσες δηλαδή πολύ - πολύ σύντομα, χωρίς ιστορικά στοιχεία, χωρίς τίποτα.
Θα ήθελα απλώς να τελειώσω με μία φράση τού Ευαγγελίου.
Το θαύμα τού Αγίου Φωτός, ήταν και θα παραμείνει "σημείο αντιλεγόμενο". Ίσως για να επιβεβαιωθούν για άλλη μία φορά, οι αψευδείς λόγοι τού Κυρίου, ότι "Το Φως ελήλυθεν εις τον κόσμον, αλλά οι άνθρωπο αγάπησαν μάλλον το σκότος ή το Φως.
-Δυστυχώς, και αυτό το βλέπουμε να επαναλαμβάνεται από τότε μέχρι και σήμερα. Είδαν την εποχή τού Κυρίου μας τον Ίδιο τον Κύριο να ανασταίνει νεκρούς, και δεν τον πίστεψαν. Πόσο μάλλον τώρα, που δεν είμαστε σε θέση να Τον αισθανθούμε μέσα από τις ενέργειές Του, πόσο μάλλον να Τον δούμε. Γιατί είναι αδύνατον.

 Ραδιοφωνική μαρτυρία τού θαύματος από τον Πατριάρχη Διόδωρο

-Για να έρθουμε λίγο στα πιο πρόσφατα χρόνια, για τον Πατριάρχη Διόδωρο.

Όλοι έχουμε δει τα βίντεο στην τηλεόραση, όπου ο μακαριστός πατέρας Διόδωρος βγάζει το Φως από το Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου.

Ο Πατριάρχης Διόδωρος είχε δώσει μία συνέντευξη σε κάποιο ραδιοφωνικό σταθμό στην Αμερική. Και εκεί η Δημοσιογράφος τον είχε ρωτήσει ότι υπάρχουν πάρα πολλές θεολογικές απόψεις σχετικά με την πραγματικότητα τού Αγίου Φωτός.

Ο Πατριάρχης απήντησε καταφατικά και η δημοσιογράφος ρώτησε: "Από την εμπειρία σας Μακαριότατε, το Άγιο Φως είναι υπερφυσικό;"

Ο Πατριάρχης απήντησε:

"-Το άγιο Φως είναι Άγιο Φως."

"-Δηλαδή; Είναι θαύμα;" τού λέει η Δημοσιογράφος.

Ο Πατριάρχης απήντησε: "-Είναι ένα αληθινό θαύμα, ένα αληθινό θαύμα".

Ο Πατριάρχης Διόδωρος ήταν σαφής και κατηγορηματικός. Τονίζω άλλη μια φορά ότι αυτές οι μαρτυρίες καταρρίπτουν το επιχείρημα όσων λένε ότι "κανείς Πατριάρχης εν ζωή δεν παραδέχθηκε ότι το Άγιο Φως είναι θαύμα. Εδώ έχουμε μία μαρτυρία σαφέστατη.

-Νομίζω μία ακόμα, επειδή την προηγούμενη Κυριακή είχαμε ακούσει κι άλλες, απλώς εδώ είναι μία πρόσφατη.

-Πολύ πρόσφατη!

Το φωτοφόρο περιστέρι τού 1985

Επίσης, θέλω να καταθέσω ένα περιστατικό το οποίο γνωρίζω, από τον Αρχιμανδρίτη Πανάρετο. Είναι Πατριαρχικός Επίτροπος στη Βηθλεέμ, ο οποίος μου αφηγήθηκε το εξής:

Το Μεγάλο Σάββατο τού 1985 ο Πατριάρχης Διόδωρος αμέσως μετά την ακολουθία τού Αγίου Φωτός πήγε  στην Πατριαρχική Σχολή τής αγίας Σιών, (για όσους γνωρίζουν  τα Ιεροσόλυμα), προκειμένου να τελέσει μία Εξώδιο Ακολουθία. Κάποιος είχε κοιμηθεί, και ο Πατριάρχης ανέβηκε για να τελέσει την Εξώδιο.

Καθ' όλη τη διάρκεια από την άφιξή του ο Πατριάρχης μέχρι την ώρα που θα ξεκινούσε η Εξώδιος ακολουθία,ο Πατριάρχης έκλαιγε. Ήταν πολύ συγκινημένος, στεκόταν στο θρόνο, αλλά από τα μάτια του έτρεχαν δάκρυα.

Ο πατέρας Πανάρετος λοιπόν πήγε και ρώτησε τον Πατριάρχη, "Τι ακριβώς σάς συμβαίνει Μακαριώτατε;".

Εκείνος λοιπόν του αφηγήθηκε το εξής, ότι: "-Όση ώρα (τού είπε) εγώ βρισκόμουν μέσα στο Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου και διάβαζα την ευχή, από πάνω μου είδα ένα περιστέρι. Το περιστέρι (λέει) από το ράμφος του έβγαζε μια ακτίνα φωτός η οποία φώτιζε το βιβλίο. Όταν (λέει) σταμάτησα να διαβάζω την ευχή, το περιστέρι χάθηκε, και το Άγιο Φως είχε έρθει.

-Αυτό είχε πει ο Μακαριστός Πατριάρχης Διόδωρος το 1985;

-Το 1985.

-Να πούμε πάλι λίγο για χάρη τών ακροατών μας, ότι μέσα στον Πανάγιο και Ζωοδόχο Τάφο, από το πρωινό τού Μεγάλου Σαββάτου, δεν υπάρχει τίποτα που να προκαλεί φως. Έχουν σβησθεί τα πάντα. Όλα τα καντήλια έχουν αφαιρεθεί. Κεριά, έχουν αφαιρεθεί, φυτίλια έχουν αφαιρεθεί, σπίρτα, αναπτήρες, οτιδήποτε θα μπορούσε να προκαλέσει φωτιά, φως, λάμψη. Και αυτό από τον Ορθόδοξο Επιτετραμμένο, αυτόν δηλαδή που έχει το δικαίωμα να το κάνει, τον εκπρόσωπο τού Πατριαρχείου μας, από τους εκπροσώπους τών άλλων δογμάτων, και από τον Γενικό Αστυνομικό Διευθυντή τής Παλαιάς πόλεως τών Ιεροσολύμων.

Όλοι μαζί πιστοποιούν ότι δεν υπάρχει τίποτα που να προκαλεί φως μέσα στον Πανάγιο Τάφο και τότε σφραγίζουν και την θύρα τού μνημείου. Και αποσφραγίζεται η θύρα τού μνημείου την ώρα που θα είναι η κατάλληλη για να μπει ο Πατριάρχης ο Ελληνορθόδοξος και να φθάσει στον 2ο χώρο, τον μέσα χώρο, εκεί που βρίσκεται ο Πανάγιος και Ζωοδόχος Τάφος.

Κι εκεί επάνω υπάρχει ακουμπισμένη η Μεγάλη Φυλλάδα τών Ευχών, με την ευχή τού Αγίου Φωτός. Και αυτή είναι η ευχή που ακούσαμε προηγουμένως τη μαρτυρία αυτή, απ' τον μακαριστό Πατριάρχη Διόδωρο. Είναι η Φυλλάδα, που του φώτιζε το περιστέρι, το ανύπαρκτο περιστέρι, το οποίο εξαφανίσθηκε μετά.

-Το οποίο φυσικά δεν θα μπορούσε να μπει από οπουδήποτε, γιατί το Τρουλαίο τμήμα που καλύπτει το Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου, είναι κλειστό με τζάμι. Φυσικά από την πόρτα δεν θα μπορούσε να μπει, και φυσικά δεν θα μπορούσε να έχει φως. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι κάποιο πουλί μπήκε.

-Ακόμα και αν ήταν μέσα κάποια στιγμή θα 'πρεπε να φύγει. Θα το έβλεπαν πολύ περισσότεροι.

-Ακριβώς! Αλλά και πώς είχε φως;

Ήταν πράγματι συγκλονιστική αυτή η μαρτυρία τού Πατριάρχου Διοδώρου.

-Νομίζω ότι και οι Πατριάρχες θα πρέπει να νιώθουν αυτό που νιώθουμε όλοι μας, εκτός από το δέος, άλλες φορές να βλέπουν κάτι, και άλλες φορές να μη βλέπουν. Έτσι;

 Πνευματική ετοιμότητα τού Πατριάρχη να δει το θαύμα

-Ο Πατριάρχης Δαμιανός είχε πει ότι αναλόγως με την προετοιμασία την πνευματική που έχω κάνει, άλλες φορές (είχε πει ο Δαμιανός), νιώθω αγαλλίαση, όταν (λέει) δεν είμαι πνευματικά έτοιμος, μπαίνω μέσα και βρίσκω την Κανδήλα αναμμένη. Ουσιαστικά δηλαδή δεν τον άφηνε να δει τίποτα, το άναβε ο Χριστός για να το πάρουν όλοι, αλλά εκείνος δεν έβλεπε τίποτα. Αυτή τη μαρτυρία την έχουμε από τον Πατριάρχη Δαμιανό.

-Είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους μας, όχι στο Άγιο Φως, νομίζω σε οτιδήποτε κάνουμε που έχει σχέση με την πίστη και τον Θεό μας. Αν είμαστε καλά προετοιμασμένοι, αυτή η έρμη η συνείδηση δεν μάς ελέγχει τόσο. Αν δεν είμαστε καλά, μάς ελέγχει σε όσους διαθέτουμε συνείδηση, γιατί αρχίζει να γίνεται και αυτή κάτι δυσεύρετο πλέον στις μέρες μας.

-Βέβαια κατηγορηματικές παραδοχές για το θαύμα τού Αγίου Φωτός έχω ακούσει και από τον σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ναζαρέτ κο Κυριακό, αλλά και από άλλους Ιερείς και Αρχιμανδρίτες τού Πατριαρχείου οι οποίοι δεν αμφισβητούν το θαύμα.

Μαρτυρία τού Πατριάρχη Ειρηναίου το 1996

Και τώρα νομίζω ότι μπορούμε να πάμε σε μία πολύ πρόσφατη και για μένα συγκλονιστική μαρτυρία, την οποία μου κατέθεσε ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Ιεροσολύμων κος Ειρηναίος. Σ' εμένα, και μπροστά σε άλλους βέβαια, περιγράφοντάς μου το τι συνέβη μέσα στο Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου. Αυτό δηλαδή, η μαρτυρία που μάς έλειπε, για το τι συμβαίνει μέσα, όταν όλοι εμείς είμαστε έξω, μου την έδωσε ο Πατριάρχης Ειρηναίος.

-Και είναι καταγεγραμμένη και αυτή στην συγκεκριμένη εργασία.

-Ναι.

-Είναι κατατεθειμένη στη Θεολογική Σχολή τού Πανεπιστημίου τής Αθήνας.

-Και με τα ονόματα τών μαρτύρων βέβαια, οι οποίοι ήταν μπροστά και τον άκουσαν να αφηγείται. Υπήρξαν και άλλοι αυτόπτες μάρτυρες.

-Πιστοποιημένο λοιπόν, ότι δεν το βγάζουμε από το κεφάλι μας, αφού ήταν τόσοι μάρτυρες εκεί, που κατέθεσαν ακριβώς το ίδιο.

Και έχουμε φθάσει στο σημείο να το λέμε αυτό και να το τονίζουμε, γιατί δυστυχώς πρέπει (έτσι έχουμε φθάσει σε αυτό το σημείο, αυτής τής εποχής μάλλον), να απολογούμαστε για το αυτονόητο. Δεν το 'χουμε ανάγκη, αλλά για κάποιους που μπορεί να πουν διάφορα.

-Ακριβώς!

Βέβαια ο Μακαριότατος Πατριάρχης, είχε κάνει και άλλη φορά περιγραφή τής τελετής τού Αγίου Φωτός, όταν ήταν Έξαρχος τού Πατριαρχείου στην Ελλάδα. Έχει καταγραφεί αυτή από τον Ελλογιμότατο καθηγητή τής Θεολογικής Σχολής τού Πανεπιστημίου Αθηνών κο Σπυρίδωνα Κοντογιάννη, και υπάρχει καταγεγραμμένη σε κάποια Εγκυκλοπαίδεια, στην Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, (όποιος θέλει μπορεί να τη βρει), που περιγράφει την  τελετή πώς γίνεται.

-Ως Έξαρχος που δεν είχε μπει στο Κουβούκλιο την ώρα τού Αγίου Φωτός.

-Ακριβώς! Δεν είχε μπει. Το 1996 έχει γίνει αυτή καταγραφή.

Εμένα λοιπόν ο Πατριάρχης μού είπε ότι μετά που τελείωσε είπαμε αυτή η Λιτανεία η κυκλική που γίνεται τρεις φορές γύρω από τον Πανάγιο τάφο, απεκδύθη όπως είπαμε τη Μίτρα του, το Σάκκο, και έμεινε μόνο με το Στιχάρι, τη Ζώνη και τα Επιμάνικα, παίρνει τη φυλλάδα, παίρνοντας το βιβλίο, τη Φυλλάδα, δηλαδή το βιβλίο, Φυλλάδα λέγεται στη Λειτουργική Γλώσσα, τα κεριά, και μπαίνοντας, και από πίσω του ο Αρμένιος.

-Ο Αρμένιος που στέκεται στον προθάλαμο, για μια ακόμα φορά.

-Ο Πατριάρχης στάθηκε όπως μπαίνουμε στον Πανάγιο Τάφο, κοντά στην πόρτα, φράζοντας έτσι και την είσοδο, (για ευνόητους λόγους), και αρχίζει να διαβάζει τη Ευχή.

Εγώ ρώτησα τον Πατριάρχη, πώς μπορούσε να δει για να διαβάσει, εφ' όσον όπως γνωρίζουμε δεν υπάρχει φως.

Ο Πατριάρχης, μού είπε ότι επειδή ακριβώς έχει ένα μικρό Τρούλο πάνω από το Κουβούκλιο τού Παναγίου Τάφου, κινούσε το βιβλίο, ώστε να μπορεί να φθάσει έστω και λίγο φως, για να μπορέσει να διαβάσει αυτά που έβλεπε, την Ευχή.

Πράγματι μού είπε, "κουνώντας το βιβλίο, μπόρεσα να τη διαβάσω την ευχή".

Και ξαφνικά βλέπει άγνωστο από πού, (ούτε κι εκείνος μου είπε μπόρεσε να καταλάβει), μία σφαίρα φωτός, κυανού χρώματος. Αυτό το γαλάζιο-μπλε, που ήταν κάτι μεταξύ γαλάζιου και μπλε.

Αυτή άρχισε να περιστρέφεται γρήγορα πάνω από το κεφάλι του. Αυτό μοιάζει με αυτό που είχε πει ο Πατριάρχης Δαμιανός περίπου, που είχε δει και ο Μητροφάνης, ο Αγιοταφείτης αυτή τη σφαίρα.

Από εκεί και πέρα, λέει ότι δεν θυμάται τίποτα άλλο. Και μού είπε κατά λέξη τα εξής:

"Συνειδητοποίησα ότι ζω, μόλις βγήκα από τον Πανάγιο Τάφο. Έβλεπα τον κόσμο να φωνάζει, τις λαμπάδες αναμμένες, αλλά δεν κατάλαβα ούτε τι έγινε, ούτε πώς βγήκα έξω".

Δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει τι έγινε, (μάς είπε), ούτε να δώσει περισσότερες πληροφορίες. Άλλωστε μάς είπε σαφώς και κατηγορηματικώς ότι η φανέρωση τού Αγίου Φωτός είναι θαύμα, το οποίο δεν μπορεί ούτε να ερμηνευθεί, ούτε να περιγραφεί στο σύνολό του.

Αυτή ήταν η περιγραφή τού Πατριάρχου. 

Πηγή  Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας
http://www.oodegr.com/oode/asynithista/thavmata/agio_fws_aggelikh_2.htm#13

Απομαγνητοφώνηση Ν. Μ.

Μήνυμα Σεβ. Μητροπολίτου Ν.Ιωνίας κ. Γαβριήλ για την Αγία και Μεγάλη Σαρακοστή

Αγαπητοί μου αδελφοί,

Με τη χάρη του Θεού μας εισερχόμαστε και φέτος στην περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Σαρακοστής. Ένα μεγάλο, συναρπαστικό, γεμάτο πνευματικούς θησαυρούς και δύσκολο ταξίδι ξεκινά με προορισμό το Πάσχα και την Ανάσταση.

Την περίοδο αυτή ο Χριστός μας είναι μόνος Του. Απομονώνεται στην έρημο και ετοιμάζεται να θυσιαστεί ξανά και πάλι για όλους μας και για τον καθένα ξεχωριστά.

Για σένα και για μένα! Ναι! Καλά το άκουσες… για σένα και για μένα!

Όσο κι αν πολλοί από εμάς δυσκολευόμαστε να το αποδεχθούμε, όσο κι αν δεν θέλουμε να το νιώσουμε, ακόμη κι αν φτάνουμε στο σημείο να Του ζητούμε να βγάλει το ακάνθινο ματωμένο στεφάνι Του και να μην σταυρωθεί, είναι γιατί φοβόμαστε οι δειλοί να δούμε μέχρι που φτάνει η αγάπη Του.

Ναι…! Μέχρι εκεί φτάνει η αγάπη Του! Ο Χριστός γίνεται κατάδικος στον λόφο Γολγοθά για να γίνει «κατα-δικός» του καθενός από εμάς. Φίλος μοναδικός, που ποτέ δεν μας πουλά.

Σας παρακαλώ πολύ αδελφοί μου, ας προσπαθήσουμε την περίοδο αυτή να μην Τον αφήσουμε μόνο Του. Ας Του κάνουμε λίγη παρέα. Ας στερηθούμε και εμείς λίγο από αυτά που καθημερινά μας βαραίνουν. Η μοναξιά άλλωστε έχει την πιο απαίσια μυρωδιά. Όλοι μας την έχουμε ζήσει.

Ας βαδίσουμε λοιπόν πλάι Του και ας Τον μιμηθούμε. Όσο μπορούμε. Όσο αντέχουμε. Όσο θέλουμε, ελεύθερα, αβίαστα δίχως πίεση και εξαναγκασμό. Άλλωστε, ο Χριστός μας δεν θέλει να συναναστρέφεται με άβουλους ανθρώπους, αλλά με ελεύθερους.

Αυτός και πάλι θα σταυρωθεί για εμάς. Θα κατέβει και πάλι στην κόλασή μας για να μας βάλει στον Παράδεισό Του! Όσες φορές κι αν χρειαστεί. Αρκεί να Του το ζητήσουμε. Αρκεί να Τον παρακαλέσουμε.

Ας σταυρώσουμε και εμείς αδελφοί μου το «εγώ» μας, αυτό που μας δυσκολεύει να αντικρίσουμε το αναστημένο πρόσωπό Του, ας σπάσουμε τις ψεύτικες και εικονικές «βιτρίνες» μας και ας «τσαλακωθούμε»… δεν πειράζει.

Όποιος θέλει να σώσει την «αξιοπρέπειά» του, Θεό δεν πρόκειται να δει, Ανάσταση δεν πρόκειται να ζήσει.

Καλό και ευλογημένο ταξίδι μαζί με τον Χριστό!
Ο Μητροπολίτης σας!

+ Ο Ν.Ιωνίας και Φιλαδελφείας Γαβριήλ 

Αγία Σαρακοστή 2019  

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ Λόγος Κατηχητήριος ἐπὶ τῇ ἐνάρξει τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς (2019)

+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ 

ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ 

ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ 

ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΧΑΡΙΣ ΕΙΗ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, ΠΑΡ᾿ HΜΩΝ ΔΕ ΕΥΧΗ, ΕΥΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΩΡΗΣΙΣ 

Χάριτι τοῦ πανδώρου Θεοῦ, ἐφθάσαμεν καί ἐφέτος εἰς τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Τεσσαρακοστήν, εἰς τό στάδιον τῶν ἀσκητικῶν ἀγώνων, διά νά καθάρωμεν ἑαυτούς, συνεργοῦντος τοῦ Κυρίου, ἐν προσευχῇ, ἐν νηστείᾳ καί ταπεινώσει, καί νά εὐτρεπισθῶμεν πρός ἔνθεον βίωσιν τῶν σεπτῶν Παθῶν καί ἑορτασμόν τῆς λαμπροφόρου Ἐγέρσεως τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Μέσα εἰς ἕνα κόσμον πολλαπλῶν συγχύσεων, ἡ ἀσκητική πεῖρα τῆς Ὀρθοδοξίας ἀποτελεῖ τιμαλφέστατον πνευματικόν κεφάλαιον, ἀνεξάντλητον πηγήν θεογνωσίας καί ἀνθρωπογνωσίας. Ἡ εὐλογημένη ἄσκησις, τό πνεῦμα τῆς ὁποίας διαποτίζει σύνολον τόν καθ᾿ ἡμᾶς τρόπον τοῦ βίου, - «Ἀσκητισμός εἶναι ὁλόκληρος ὁ Χριστιανισμός»-, δέν ἀποτελεῖ προνόμιον τῶν ὀλίγων ἤ τῶν ἐκλεκτῶν, ἀλλά «ἐκκλησιαστικόν γεγονός», κοινόν ἀγαθόν, κοινήν εὐλογίαν, καί κοινήν κλῆσιν διά πάντας ἀνεξαιρέτως τούς πιστούς. Οἱ ἀσκητικοί ἀγῶνες δέν εἶναι, βεβαίως, αὐτοσκοπός, δέν ἰσχύει ἡ ἀρχή «ἡ ἄσκησις διά τήν ἄσκησιν». Ὁ στόχος εἶναι ἡ ὑπέρβασις τοῦ ἰδίου θελήματος καί τοῦ «φρονήματος τῆς σαρκός», ἡ μετάθεσις τοῦ κέντρου τῆς ζωῆς ἀπό τήν ἀτομικήν ἐπιθυμίαν καί τό «δικαίωμα» εἰς τήν «οὐ ζητοῦσαν τά ἑαυτῆς» ἀγάπην, κατά τό βιβλικόν, «μηδείς τό ἑαυτοῦ ζητείτω, ἀλλά τό τοῦ ἑτέρου ἕκαστος»[1]. 

Αὐτό τό πνεῦμα κυριαρχεῖ καθ᾿ ὅλην τήν μακράν ἱστορικήν πορείαν τῆς Ὀρθοδοξίας. Εἰς τό Νέον Μητερικόν συναντῶμεν μίαν ὑπέροχον περιγραφήν αὐτοῦ τοῦ ἤθους τῆς παραιτήσεως ἀπό τό «ἐμόν» ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης: «Παρέβαλόν ποτε σκητιῶται τῇ ὁσίᾳ Σάρρᾳ, ἡ δέ παρέθηκεν αὐτοῖς κανίσκιον μετά χρειῶν˙ οἱ δέ γέροντες ἀφέντες τά καλά, ἔφαγον τά σαπρά. Εἶπε δέ αὐτοῖς ἡ τιμία Σάρρα˙ ‘ὄντως ἐν ἀληθείᾳ, σκητιῶταί ἐστε’»[2] . Αὐτή ἡ κατανόησις καί ἡ θυσιαστική χρῆσις τῆς ἐλευθερίας εἶναι ξένη πρός τό πνεῦμα τῆς ἐποχῆς μας, τό ὁποῖον ταυτίζει τήν ἐλευθερίαν μέ ἀτομικάς διεκδικήσεις καί δικαιωματισμόν. Ὁ σύγχρονος «αὐτόνομος» ἄνθρωπος δέν θά ἔτρωγε τούς σαπρούς καρπούς, ἀλλά τούς καλούς, καί θά ἦτο βέβαιος ὅτι τοιουτοτρόπως ἐκφράζει καί χρησιμοποιεῖ αὐθεντικῶς καί ὑπευθύνως τήν ἐλευθερίαν του. 

Εἰς τό σημεῖον αὐτό εὑρίσκεται ἡ ὑψίστη ἀξία τῆς ὀρθοδόξου θεωρήσεως τῆς ἐλευθερίας διά τόν σύγχρονον ἄνθρωπον. Πρόκειται περί μιᾶς ἐλευθερίας, ἡ ὁποία δέν ἀπαιτεῖ ἀλλά μοιράζεται, δέν διεκδικεῖ ἀλλά θυσιάζεται. Ὁ ὀρθόδοξος πιστός γνωρίζει ὅτι ἡ αὐτονομία καί αὐτάρκεια δέν ἀπελευθερώνουν τόν ἄνθρωπον ἀπό τόν κλοιόν τοῦ ἐγώ, τῆς αὐτοπραγματώσεως καί τῆς αὐτοδικαιώσεως. Ἡ ἐλευθερία, «ᾗ Χριστός ἡμᾶς ἠλευθέρωσεν»[3] , ἐνεργοποιεῖ τάς δημιουργικάς δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου, πραγματώνεται ὡς ἄρνησις τοῦ αὐτοεγκλεισμοῦ, ὡς ἀπροϋπόθετος ἀγάπη καί κοινωνία τῆς ζωῆς. 

Τό ὀρθόδοξον ἀσκητικόν ἦθος δέν γνωρίζει διχασμούς καί δυϊσμούς, δέν ἀπορρίπτει τήν ζωήν, ἀλλά τήν μεταμορφώνει. Ἡ δυϊστική θεώρησις καί ἀπόρριψις τοῦ κόσμου δέν εἶναι χριστιανική. Ὁ γνήσιος ἀσκητισμός εἶναι φωτεινός καί φιλάνθρωπος. Εἶναι χαρακτηριστικόν τῆς ὀρθοδόξου αὐτοσυνειδησίας, ὅτι ἡ περίοδος τῆς νηστείας εἶναι διαποτισμένη ἀπό σταυροαναστάσιμον χαράν. Καί οἱ ἀσκητικοί ἀγῶνες τῶν ὀρθοδόξων, ὅπως καί συνολικῶς ἡ καθ᾿ ἡμᾶς πνευματικότης καί ἡ λειτουργική ζωή, ἀναδίδουν τό ἄρωμα καί τό φῶς τῆς Ἀναστάσεως. Ὁ Σταυρός εὑρίσκεται εἰς τό κέντρον τῆς ὀρθοδόξου εὐσεβείας, δέν εἶναι ὅμως τό τελικόν σημεῖον ἀναφορᾶς τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό εἶναι ἡ ἀνεκλάλητος χαρά τῆς Ἀναστάσεως, ὁδόν πρός τήν ὁποίαν ἀποτελεῖ ὁ Σταυρός. Κατά ταῦτα, καί εἰς τήν περίοδον τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ βιωματική πεμπτουσία τῶν Ὀρθοδόξων παραμένει ὁ πόθος τῆς «κοινῆς ἀναστάσεως». 

Εὔχεσθε καί προσεύχεσθε, τιμιώτατοι ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ, νά ἀξιωθῶμεν, ἄνωθεν ἐπινεύσει καί ἀρωγῇ, πρεσβείαις δέ τῆς Ἁγιοπρώτου Θεοτόκου καί πάντων τῶν Ἁγίων, νά διατρέξωμεν χριστοπρεπῶς καί χριστοτερπῶς τόν δόλιχον τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἀσκοῦντες μετ᾿ εὐφροσύνης, ἐν ὑπακοῇ πρός τόν κανόνα τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως, τό «κοινόν ἄθλημα» τῆς παθοκτόνου νηστείας, προσκαρτεροῦντες τῇ προσευχῇ, βοηθοῦντες τοῖς πάσχουσι καί τοῖς ἐν ἀνάγκαις, συγχωροῦντες ἀλλήλοις καί «ἐν παντί εὐχαριστοῦντες»[4], διά νά προσκυνήσωμεν εὐσεβοφρόνως τά «Ἅγια καί Σωτήρια καί Φρικτά Πάθη» καί τήν ζωηφόρον Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾯ ἡ δόξα καί τό κράτος καί ἡ εὐχαριστία εἰς τούς ἀπεράντους αἰῶνας. Ἀμήν. 

Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή ,βιθ´ 

† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως διάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης πάντων ὑμῶν 

[1] Α’ Κορ. ι’, 24. 

[2] Π. Β. Πάσχου (ἐπιμ.), Νέον Μητερικόν (Ἀθῆναι: ἐκδ. Ἀκρίτας, 1990), 31. 

[3] Γαλ. ε’, 1. 

[4] Πρβλ. Θεσσ. ε’, 18. 

Συνέντευξη Μητροπολίτου Ν. Ιωνίας Γαβριήλ στα ΝΕΑ 10 -2-2019

Συνέντευξη Μητροπολίτου Ν. Ιωνίας Γαβριήλ στα ΝΕΑ
«Η Εκκλησία θα πρέπει να γίνει πιο ανθρώπινη»
Του Μάνου Χαραλαμπάκη
Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας Γαβριήλ

Ο 43χρονος ιεράρχης με τις καινοτόμες ιδέες, μιλάει για όσα πρέπει να αλλάξουν στην Εκκλησία και την Παιδεία, αλλά και για την αγάπη που έχει στο τσίπουρο, το σινεμά και τους Pink Floyd.

Καθώς πίνουμε τις τελευταίες γουλιές από τον εσπρέσο που παραγγείλαμε στο τέλος της συνάντησής μας συνειδητοποιώ ότι ήρθαμε στο εστιατόριο μεσημέρι και πλέον έχει σχεδόν σουρουπώσει και το γεύμα κινδυνεύει να μετατραπεί σε… δείπνο.{ARX}

Συζητάμε δυόμισι ώρες γεμάτες με τον μητροπολίτη Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος Γαβριήλ και σίγουρα θα μπορούσαμε να μιλάμε πολλές ακόμη. Κι αυτό δεν το λέω επειδή ο Γαβριήλ είναι μία από τις πιο νηφάλιες φωνές της Ιεραρχίας, και επομένως, χαίρεσαι να τον ακούς. Ομολογώ ότι δεν έχω συναντήσει άλλον επίσκοπο που να συνδυάζει με μοναδικό τρόπο αυτά τα δύο στοιχεία: την πνευματικότητα που συνήθως διαθέτει ένας ιερωμένος, και την όρεξη για ζωή· τη σφοδρή επιθυμία να είναι μέσα στα πράγματα και να πιάνει τον σφυγμό και τις ανάγκες της κοινωνίας. Συνεπώς νομίζω ότι δεν θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια να σας πείσω ότι η κουβέντα ήταν…ορεξάτη και χορταστική. Ισως να βοήθησε λίγο και το τσίπουρο που μου πρότεινε να πιούμε - «χωρίς γλυκάνισο πάντα», έτσι το προτιμάει - για να συνοδέψουμε το φαγητό. Σας συνιστώ, από αυτές τις πρώτες γραμμές, να ξεχάσετε για λίγο όποια άποψη έχετε σχηματίσει για αυτό που στην Εκκλησία αποκαλούμε «δεσποτάδες». Ο 43χρονος Γαβριήλ δεν έχει απολύτως καμία σχέση με το βαρύ, εσωστρεφές και συνήθως απόμακρο προφίλ που χαρακτηρίζει τη μεγάλη μερίδα των μητροπολιτών. Απέναντί μου έχω έναν ιεράρχη ανθρώπινο, προσιτό, έξω καρδιά. Γι’ αυτό πολλές στιγμές αναρωτιόμουν «συνομιλώ μ’ έναν επίσκοπο ή μ’ έναν φίλο από τα παλιά;».

Πότε μιλούσε ως δάσκαλος - θεολόγος και εξηγούσε πώς έχει καταφέρει με «ντομπροσύνη» να προσεγγίσει τη νεολαία και σήμερα η ιστοσελίδα της Μητρόπολης να έχει 46.000 followers. Πότε, ως ενεργός πολίτης καυτηρίαζε την αδράνεια για το προσφυγικό. Πότε ως κλασικός εκπρόσωπος της Ιεραρχίας που λέει «όχι» στην καθιέρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας. Πότε μιλούσε ως 40άρης που μεγάλωσε με Pink Floyd. Και να’ ταν μόνο αυτά. Η κουβέντα πήγε από την Παιδεία, τα θρησκευτικά και το προσύμφωνο Εκκλησίας - Πολιτείας μέχρι τον Τσόρτσιλ τον Βενιζέλο, τον Καζαντζίδη και την ταινία «Μatrix».

Μόλις πήρατε μία πρώτη γεύση από το μενού. Καλή σας όρεξη!

Η κουβέντα μας ξεκίνησε χαλαρά, μαζί με την ελαφριά και δροσερή πράσινη σαλάτα που έφτασε στο τραπέζι μας. Το ραντεβού μας (στο εστιατόριο Θέα Δηλαβέρη, δική του επιλογή, στα όρια Ν.Φιλαδέλφειας - Μεταμόρφωσης) έγινε λίγες μέρες μετά τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών. Και έτσι τον ρωτάω πώς πήγε η αγρυπνία που είχε προγραμματίσει την παραμονή, προσκαλώντας και νέους. «Ξέρεις πόσα νέα παιδιά ήρθαν; Τρελάθηκα. Δεν το φανταζόμουν. Πρέπει να είχε γύρω στα 150, κυρίως μαθητές Λυκείου. Αλλά και φοιτητές. Μείναμε στον ναό του Αγ. Γεωργίου, στη Ν.Ιωνία, έως τη 1 παρά μετά τα μεσάνυχτα». Ανήμερα των Τριών Ιεραρχών είχε διοργανώσει και μία βραδινή θεία λειτουργία για τους γονείς των νηπίων στους παιδικούς σταθμούς της Μητρόπολης. Επιπλέον έχει καθιερώσει κάθε δεύτερη Δευτέρα βράδυ τη «συνάντηση νέων». Συναντιέται με νέους, ενώ προσκαλούνται και ειδικοί που κάνουν ομιλίες. «Έρχονται γύρω στα 250 άτομα και οι 180 είναι κάτω των 35 ετών. Ο Θεός έχει ευλογήσει και έχουμε μία καλή ομάδα με παιδιά που δεν είναι «παιδιά της Εκκλησίας» με τη στενή έννοια του όρου, αλλά νέοι με ανησυχίες και διάθεση ν’ ανοίξουν το μυαλό τους» εξηγεί. Αλλά και η σελίδα της Μητρόπολης Nέας Ιωνίας στο facebook σκίζει: έχει 46.000 followers. «Θεωρώ ότι στα social media είμαστε οι πρώτοι στην Ελλάδα σε εκκλησιαστικό επίπεδο» τονίζει με σιγουριά. Μία επιτυχία που του πιστώνεται καθώς όταν ανέλαβε τη Μητρόπολη δεν είχε ούτε site…

Επικοινωνία στη γλώσσα των νέων
Οι φρέσκιες ιδέες του και στα πεδία της ποιμαντικής και της αλληλεγγύης σχολιάζω πως είναι πάρα πολλές. Αλλά από την απάντησή του καταλαβαίνω ότι είναι αποτέλεσμα μελέτης και σχεδιασμού. Βασική επιδίωξή του είναι να επικοινωνεί στη γλώσσα των νέων. «Θα πρέπει η Εκκλησία να γίνει πιο ανθρώπινη. Να αποκτήσει πιο ανθρώπινο λόγο, όπως μιλούσε ο Χριστός. Ο Χριστός μιλούσε με παραβολές για να τον καταλαβαίνουν οι άνθρωποι της εποχής του. Αυτό πρέπει να κάνουμε και τώρα. Γι’ αυτό και χρησιμοποιώ και τα social media. Και θα χρησιμοποιήσω ό,τι μέθοδο νόμιμη έχω στα χέρια μου για να δώσω στον άλλον να καταλάβει πως η αποστολή μου είναι να σπείρω το χωράφι». Την ίδια συνταγή ακολουθούσε και όταν δίδασκε 10 χρόνια ως θεολόγος στο Κολλέγιο Αθηνών. «Κέρδισα τα παιδιά και με κέρδισαν κι εκείνα διότι είχα μία σχέση μαζί τους ντόμπρα και ειλικρινή».

Τα καλά αποτελέσματα στην προσέγγιση των νέων τον γεμίζουν ικανοποίηση, όμως δεν θεωρεί ότι το έργο του ολοκληρώθηκε. «Αν όταν ήρθα εδώ και έρχονταν στην Εκκλησία 10 νέοι και τώρα είναι 200 είναι ένα καλό βήμα. Ομως έχω πιάσει όλο το πράγμα; Όχι έχω πολύ δρόμο ακόμη».

Οι θέσεις «κλειδιά» της Εκκλησίας που είχε προτού γίνει μητροπολίτης, το 2014 - ήταν Αρχιγραμματέας τη Ιεράς Συνόδου αλλά και Πρωτοσύγκελλος της Αρχιεπισκοπής - διεύρυναν σημαντικά τον κύκλο γνωριμιών του με πολιτικούς, επιχειρηματίες, επιστήμονες. Τέτοιες επαφές συχνά επηρεάζουν έναν χαρακτήρα. Τον κάνουν πιο «κλειστό», ενίοτε σνομπ. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη σ’ εκείνον. Επιμένει και τα λέει… λαϊκά, που λέει και η διαφήμιση. Μεγάλωσε στη λαϊκή γειτονιά του Μοσχάτου και βρέθηκε ξανά σε περιοχές με αντίστοιχα χαρακτηριστικά, στις προσφυγικές συνοικίες της Ν. Ιωνίας και της Φιλαδέλφειας. Και το απολαμβάνει. «Είναι σαν να έχω γεννηθεί εδώ. Εγινε το σπίτι μου. Μ’ αρέσει. Το ζω ρε παιδί μου. Βγαίνω στον δρόμο, πετάγονται από τα μαγαζιά, μου λένε «που είσαι δέσποτα τι κάνεις; Ελα να πιούμε κανα τσίπουρο». Το τι μπουκάλια έχω στη Μητρόπολη δεν μπορείς να φανταστείς. Έχουν μάθει τη λατρεία μου για το τσίπουρο και όποιος έρχεται μού φέρνει και από ένα. Υπάρχει μία πολύ ανθρώπινη σχέση. Η Ποιμαντική πρέπει να γίνει αρχικώς πολύ πιο ανθρώπινη. Να καταλάβεις τον άλλον ως άνθρωπο. Τι προβλήματα ζει».

Η συζήτηση αφού πήγε στη νεολαία μοιραία με οδηγεί και στα θρησκευτικά. Του επισημαίνω πως και εντός της Ιεραρχίας αλλά και στις τάξεις των θεολόγων υπάρχουν ακόμη ενστάσεις για τις αλλαγές στο μάθημα. Απ’ όσα λέει και γι’ αυτό το θέμα επιβεβαιώνει την άποψη που πολλοί έχουν για εκείνον πως είναι ένας ιεράρχης υπέρ τη συνεννόησης και του διαλόγου.«Η κατεύθυνση του μαθήματος είναι λάθος να μπει στη διαδικασία που την έχουν βάλει μερικοί, δηλαδή «ή ομολογιακό ή θρησκειολογικό». Το μάθημα πρέπει να τα έχει όλα μέσα. Και πολλοί θεολόγοι και πολλοί εκπρόσωποι της Πολιτείας έχουν ιδεοληψίες. Είναι τελείως λάθος το άσπρο μαύρο. Σκεφτείτε λίγο, όλα αυτά τα χρόνια που λέγανε ότι το μάθημα ήταν ομολογιακό, ήρθαν περισσότεροι άνθρωποι στην Εκκλησία; Μαθαίνανε απ’ έξω το «Πιστεύω», και τι έγινε;».

Αλλαγές πάντως απαιτούνται γενικότερα στην Παιδεία, επισημαίνει. «Ολο το σχολείο πρέπει να αλλάξει. Να φύγει η παπαγαλία. Να δοθεί η δυνατότητα στον μαθητή διαλογικά να μαθαίνει πράγματα, να μάθει πού μπορεί να βρει τη βιβλιογραφία του γι αυτό που ψάχνει. Η Παιδεία για μένα είναι “must”. Προτεραιότητα. Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει σ’ αυτήν και να το κάνει χθες».

Τον πηγαίνω στον μητροπολίτη Καλαβρύτων Αμβρόσιο και στην καταδίκη για την ακραία δήλωσή του «φτύστε τους ομοφυλόφιλους». Η γνώμη του είναι πως η Εκκλησία θα είναι πάντα εναντίον της αμαρτίας. Αλλά δεν μπορεί να δεχθεί τη βία εναντίον ομοφυλόφιλων. «Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνει αντικείμενο βίας, οποιοσδήποτε έχει διαφορετική σεξουαλική ταυτότητα. Όπως και δεν έχει δικαίωμα ένας αλλόθρησκος να σκοτώσει έναν χριστιανό επειδή είναι χριστιανός. Δεν μπορεί η θρησκεία στον 21ο αιώνα να είναι αντικείμενο διωγμού». Για τέτοια μεγάλα θέματα σημειώνει πρέπει η ΕΡΤ να ξεκινήσει ένα δημόσιο διάλογο και να καταθέσει και η Εκκλησία την άποψή της. Οσο για τον Αμβρόσιο θα πει πως δεν εκφράζει την επίσημη θέση της Εκκλησίας που είναι η Συνοδική.

Δεν μιλάει κανένας για το Προσφυγικό...

Υπάρχουν όμως και άλλα σοβαρά κοινωνικά ζητήματα, σημειώνει, τα οποία η Εκκλησία οφείλει να θίξει. «Το Προσφυγικό. Τεράστιο ζήτημα. Παιδιά τα εμπορεύονται για το κορμάκι ή για τα όργανά τους. Έχουμε μία κυβέρνηση Αριστεράς που θα έπρεπε αυτό να το έχει κάνει σημαία. Και δεν μιλάει κανένας…»

Εχοντας απέναντί μου έναν ιεράρχη – φορέα καινοτόμων ιδεών δεν χάνω την ευκαιρία να τον ρωτήσω αν η Ορθόδοξη Εκκλησία μετά από περίπου 2.000 χρόνια ύπαρξης, πρέπει να αναθεωρήσει κανόνες. Για παράδειγμα να ξαναδεί το θέμα της χειροτονίας γυναικών. «Για μένα θα ήταν πολύ ελπιδοφόρο να αρχίσει να τα συζητάει. Μιλάμε όλοι για υπογεννητικότητα. Δεν πρέπει να πάρει εκεί η Εκκλησία μία άλλη θέση; Να βοηθήσει τα νέα ζευγάρια τα οποία δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν και να υπάρχουν πιο εύκολοι τρόποι έτσι ώστε η τεχνητή γονιμοποίηση να γίνεται πιο εύκολη;» αναρωτιέται.
Εχουμε μπει πλέον για τα καλά στο ψητό και κυριολεκτικά – γευόμαστε ένα νοστιμότατο λαβράκι με χόρτα – και μεταφορικά. Συζητάμε για τη συμφωνία Εκκλησίας - Πολιτείας που προ μηνών απασχόλησε την επικαιρότητα και τον ξεσηκωμό των κληρικών για το ενδεχόμενο εξόδου τους από το Δημόσιο. – Γιατί υπάρχει αυτό «φρενάρισμα»; (ρωτάω). «Δεν υπάρχει. Κατ’ αρχάς είναι μία προτεινόμενη συμφωνία», υποστηρίζει και είναι σε εξέλιξη ο διάλογος. Στέκεται δε σε δύο θετικά για την Εκκλησία. «Είναι επίτευγμα που έβαλε ο Αρχιεπίσκοπος το θέμα της περιουσίας στο «κάδρο», ενώ για πρώτη φορά κάνουμε ένα δημόσιο διάλογο με την Πολιτεία χωρίς να έχει προηγηθεί ένα σκάνδαλο για την Εκκλησία, όπως συνήθως συνέβαινε παλαιότερα όταν άνοιγαν το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας». Ταυτόχρονα, διαβεβαιώνει κατηγορηματικά πως η Ιεραρχία «δεν θα αφήσει οικογένειες ιερέων να μείνουν στον αέρα».

Διαλλακτικός αλλά στο θέμα της αναθεώρησης του Συντάγματος, της αλλαγής του άρθρου 3 και της καθιέρωσης θρησκευτικής ουδετερότητας συμπλέει με την Ιεραρχία. «Διαφωνώ κάθετα με τη θρησκευτική ουδετερότητα. Το άρθρο 13 που μιλάει για τη θρησκευτική ελευθερία είναι απολύτως επαρκές».

Αλήθεια τι κάνει ένας μητροπολίτης στον ελεύθερο χρόνο του; Αν έχει βέβαια. «Θέλεις να δεις το πρόγραμμά μου;». Ανοίγει το ημερολόγιο του κινητού του και μου δείχνει μία ημέρα φορτωμένη ραντεβού. «Θα σου πω τι με ξεκουράζει. Μ’ αρέσει να περπατάω. Ό,τι δουλειά έχω να κάνω την κάνω περπατώντας. Όπως με ξεκουράζει όταν βρίσκω την παρέα μου την παλιά και παίζω μπάσκετ» (αν δεν είχε γίνει παπάς θα μπορούσε κάλλιστα να ακολουθήσει καριέρα μπασκετμπολίστα αφού έχει ύψος 1,95).

Pink Floyd και «The Matrix»
Αλλά η μεγάλη του αγάπη είναι η μουσική. «Το αγαπημένο μου συγκρότημα είναι οι Pink Floydκαι όποτε έχω τις μαύρες μου θα ακούσω το “Shine on you crazy diamond”, ένα από τα καλύτερα τραγούδια που έχω ακούσει». Άλλες στιγμές πάλι προτιμάει τα Μικρασιάτικα. Και από τους Ελληνες καλλιτέχνες του αρέσει η Βιτάλη. Μου εκμυστηρεύεται πάντως πως ετοιμάζει, στη μνήμη της εμβληματικής προσωπικότητας της Ν.Ιωνίας, του Στέλιου Καζαντζίδη, κάτι μεγάλο, περισσότερα όμως δεν μπορώ να αποκαλύψω.

Του αρέσει και το θέατρο αλλά η λατρεία του είναι το σινεμά. Οι ταινίες. «Οι ταινίες σου δίνουν πολλά πράγματα. Και μία ταινία που άλλαξε τον κινηματογράφο, το 1999, και τον πήγε αλλού είναι το “The Matrix”. Αυτό που τώρα ανακαλύπτεται και το λένε το artificial intelligenceτότε βγήκε». Ξεχωρίζει ακόμη το «Νησί», το «Κύμα» – «επίσης φοβερή» – το «Ανάμεσα στους τοίχους» «που μιλάει για το γαλλικό σχολείο πως είναι σήμερα. «Και μία ταινία που είπα “αυτή είναι ταινία” είναι για τη ζωή του Τσόρτσιλ, “Η πιο σκοτεινή ώρα”. Αυτός ο άνθρωπος ήταν ηγέτης. Σαν κι αυτόν ή σαν τον Βενιζέλο δεν ξαναβγαίνουν…».

Για το τέλος κλείνω με την ερώτηση πώς εισπράττει τις προβλέψεις πολλών ότι στο μέλλον μπορεί να φτάσει πολύ ψηλά μέσα στην Εκκλησία. «Είναι πάρα πολύ νωρίς ακόμη και να το συζητάμε αυτό το πράγμα. Αυτό που μπορώ να πω σε όσους έχουν αυτές τις προσδοκίες είναι να προσεύχονται να έχω υγεία. Με αξίωσε ο Θεός, έγινα παπάς και παπάς θέλω πάντα να αισθάνομαι. Αυτό είναι το σημαντικότερο πράγμα. Να έχεις την αίσθηση του Ποιμένα μέσα στην Εκκλησία». 

Η Ιστορική ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου στον Άγιο Χαράλαμπο Τσεσμέ (10-02-2016)

Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί, Ἐντιμότατε κύριε Γενικὲ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος ἐν Σμύρνῃ, Ὁσιολογιώτατε Ἱερατικῶς Προϊστάμενε τῆς Κοινότητος Σμύρνης κ. Κύριλλε, Τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,«Ὁ τόπος ἐν ᾧ ἱστάμεθα, ἀδελφοί, ἅγιός ἐστι», διὸ καὶ ἡμεῖς ὁ Πατριάρχης τοῦ Γένους καὶ συγχρόνως Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ὡς ἄλλος θεόπτης Μωϋσῆς, κατὰ ἀτελῆ ἀνθρωπίνην ἀσφαλῶς ἔκφρασιν καὶ ἀναλογίαν, συνοδευόμενοι ὑπὸ ἐκλεκτῶν καὶ προσφιλῶν ἀδελφῶν ἀρχιερέων, τοῦ περιουσίου λαοῦ, καὶ πάντων τῶν μακαρίᾳ τῇ λήξει γενομένων, εἰρηνικῶς καὶ ἐν μαρτυρίῳ, Τσεσμελήδων καὶ τῶν ἐν ζωῇ ἀπογόνων αὐτῶν καὶ πάντων τῶν, ἀνεξαρτήτως τόπου καταγωγῆς, ὀρθοδόξων πιστῶν τῶν προσελθόντων σήμερον ἐνταῦθα, ἐν χαρᾷ καὶ ἐν συγκινήσει ἀνεκφράστῳ «λύομεν (μεταφορικῶς πάντοτε) τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων ἡμῶν» καὶ μετὰ αἰῶνα περίπου εἰσερχόμεθα εἰς τὸν ἱερὸν οἶκον τοῦτον τοῦ ἑορταζομένου Ἱερομάρτυρος Χαραλάμπους, διὰ νὰ τελεσιουργήσωμεν «τὰ ἄρρητα καὶ τὰ φοβερά». Νὰ προσφέρωμεν τὴν Θείαν Εὐχαριστίαν, καὶ συγχρόνως νὰ μοιρασθῶμεν τὴν μνήμην καὶ τὸν πόνον -πρόσκαιρον προσφορὰν ἀλλὰ αἰωνίαν παρουσίαν- ὅσων διῆλθον ἐκ τοῦ ἱεροῦ τούτου χώρου, καὶ νὰ ὁμολογήσωμεν μετ᾿ αὐτῶν καὶ μετὰ πάντων ὅτι «Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας», «ὁ ὢν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας».

Ἡ Χάρις τοῦ Κυρίου μᾶς ἀξιώνει, λοιπόν, σήμερον νὰ τελῶμεν τὴν Θείαν Λειτουργίαν «ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας», ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ τῶν ψυχῶν τῶν ἀειμνήστων πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν, τῶν Τσεσμελήδων, οἱ ὁποῖοι τραγουδοῦσαν μὲ νοσταλγίαν, ἐντὸς τῆς περιπετείας τῆς προσφυγιᾶς καὶ τῆς ἐπιβιώσεώς των, δι᾿ αὐτὸν ἐδῶ τὸν τόπον: «Καρσί μου εἶν᾿ ἡ θάλασσα, καρσί μου εἶν᾿ ἡ ἄμμο· καρσί μου εἶναι κι᾿ ὁ Τσεσμές, μὰ τί μπορῶ νὰ κάμω; Πότες θὰ κάνομε πανιά, νὰ κάτσω στὸ τεμόνι· νὰ βλέπω τὸ Ραῒς Ντερέ, νὰ μοῦ διαβοῦν οἱ πόνοι; Νὰ χαμηλώναν τὰ βουνά, νά βλεπα τὸ Λεβάντι· νά βλεπα καὶ τ᾿ Ἀλάτσατα ποὺ λάμπουν σὰ διαμάντι».

Ἱστάμεθα, λοιπόν, εἰς τὸν ἅγιον τοῦτον τόπον, ὅπου ἐν μιᾷ ροπῇ τῆς ἱστορικῆς πορείας τοῦ Ὀρθοδόξου Ρωμαίηκου Γένους μας «ὅλα βυθίστηκαν μονομιᾶς στὸ παρελθὸν», ὅπως θὰ ἔλεγε καὶ ὁ Σμυρνιὸς ποιητὴς Γιῶργος Σεφέρης. Ὅμως, «ἰδοὺ ζῶμεν» καὶ ἱερουργοῦμεν καὶ πάλιν εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους τῆς Κρήνης, ἕνα τῶν λαμπροτέρων Ναῶν τῆς καθ᾿ ἡμᾶς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς, ἐν τῷ ὁποίῳ ἀπὸ τοῦ ἔτους 1832, ὅταν ἀνηγέρθη, χάρις εἰς τὴν εὐλάβειαν καὶ τὴν θεοσέβειαν τῶν πιστῶν Κρηναίων, μ έχρι τοῦ Σεπτεμβρίου τοῦ 1922, ἐπὶ 90 συναπτὰ ἔτη, προσέφερετο ἀνελλιπῶς, κάθε ἡμέραν, κατὰ τὰς ἱστορικὰς μαρτυρίας, «τὸ μυστήριον τῆς ζωῆς» καὶ τὸ «μυστήριον τῆς πίστεως» ὑπὸ τῶν ἀειμνήστων πατέρων μας.

Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ,

Ὅταν συναθροίζωνται δύο ἢ τρεῖς ἐπὶ τὸ αὐτό, ἐν ὀνόματι τοῦ Κυρίου (Ματθ. ιη΄, 20), διὰ τὴν τέλεσιν τῆς Θείας Λειτουργίας ἢ διὰ πᾶσανἄλλην λατρευτικὴν σύναξιν, δὲν εἶναι παρὼν μόνον ὁ Χριστός, ἀλλὰ μετ᾿ Αὐτοῦ πᾶσα ἡ οὐρανία συναγωγὴ τῶν Ἁγίων καὶ τῶν Ἀγγέλων, τὰ «ἐπίγεια καὶ τὰ ἐπουράνια», καθ᾿ ὅτι «ὅπου Βασιλέως παρουσία καὶ ἡ τάξις παραγίνεται» (Ἑσπερινὸς Θεοφανείων).

Ἑκάστη Θεία Λειτουργία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τελεῖται «ἐν τόπῳ ἁγίῳ» καὶ «σὺν πᾶσι τοῖς Ἁγίοις». Μαζί μας σήμερον εἶναιπαρόντες, λοιπόν, ὁ μιμηθεὶς τὸ πάθος τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ αἵματος, διὰ τοῦ ἱδρῶτος, διὰ τῆς ὑπομονῆς τῶν βασάνων καὶ διὰ τῶν κατορθωμάτων αὐτοῦ Ἱερομάρτυς Χαραλάμπης, μέχρι τοῦ σημείου νὰ γίνῃ ἀκτὶς τῆς δόξης τοῦ Ἡλίου τῆς δικαιοσύνης. Παρόντες οἱ Ἅγιοι Πάντες, ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, οἱ Ἅγιοι Βουκόλος καὶ Πολύκαρπος, ἀργότερον ὁ Ἐφέσου Διονύσιος Καλλιάρχης, μὲ πρότασιν τοῦ ὁποίου ἱδρύθη, ἐπὶ Πατριάρχου Γρηγορίου τοῦ Ε΄, ἐπὶ τῆς δευτέρας Πατριαρχίας αὐτοῦ, τὸ ἔτος 1806, ἡ Ἐπισκοπὴ Κρήνης καὶ Ἀνέων (Σωκίων), μετονομασθείσης τῆς πόλεως αὐτῆς ἀπὸ Τσεσμὲ εἰς Κρήνην. Εἶναι ἐδῶ παρὼν ὁ πρῶτος Μητροπολίτης Κρήνης Θεόκλητος ὁ Κυδωνυεὺς (1902), μαζὶ μὲ τοὺς 60.000 Ὀρθοδόξων ρωμηῶν πιστῶν τῆς Κρήνης, τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, τῆς Κάτω Παναγιᾶς, τοῦ Λυθρί, τοῦ Μελί, τοῦ Ρεΐς – Ντερέ, τοῦ Μουρντουβάνι, τοῦ Ἀχιρλὶ κ. ἄ.

Μαζί μας εἶναι οἱ δημογέροντες, ὁ Γιαννούλης Χαλεπᾶς, ὁ ὁποῖος ἱστόρησε τὸ τέμπλον τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Εὐαγγελιστρίας Κρήνης, καὶ οἱ κατασκευασταὶ τῆς «Καρυάτιδος», δηλαδὴ τοῦ ὑψηλοτέρου κωδωνοστασίου (41 μέτρων) ἐν τῇ Ἀνατολῇ, τὸ ὁποῖον κατεστράφη ἀτυχῶς τὸ 1922. Ἀοράτως παρίστανται οἱ μακάριοι κληρικοὶ καὶ οἱ πιστοὶ τῶν πέντε Ναῶν τῆς Κρήνης, τοῦ Μητροπολιτικοῦ τούτου Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους (1832), τῆς Εὐαγγελιστρίας (1835), τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος (1840), τῆς Παναγίας Ψαριανῆς (1873) καὶ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς (1881). Ἐδῶ ἀοράτως περιίπτανται οἱ ἡγούμενοι καὶ οἱ μοναχοὶ καὶ αἱ μοναχαὶ τῶν δύο ἀνδρῴων καὶ τῶν τεσσάρων γυναικείων Ἱερῶν Μονῶν, ἐδῶ καὶ οἱ προσκυνηταὶ τῶν 34 ἐκκλησιδίων τῆς Κρήνης, ἐδῶ οἱ πάντες, ἡ «ἐκκλησία πᾶσα, ἡ ἐν στρατείᾳ καὶ ἡ ἐν θριάμβῳ» τῶν Κρηναίων. Ἐδῶ καὶ ἡμεῖς, μετὰ 93 χρόνια, οἱ ζῶντες καὶ οἱ περιλειπόμενοι, συνεχίζοντες, παρὰ τὰς ἱστορικὰς περιπετείας, κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν ὁποίων, οἱ πατέρες μας καὶ ἡμεῖς, «ἐξηπορήθημεν καὶ αὐτοῦ τοῦ ζῆν», τὴν ἀένναον παρουσίαν τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, ταυτότητος καὶ λατρείας μας. Ὡς ἀκτῖνες τῆς δόξης τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, οἱ Ἅγιοι καὶ οἱ πιστοὶ ὀρθόδοξοι Κρηναῖοι, λάμπουν, πάντοτε, ἰδίως σήμερον ἐδῶ, μὲ τὸ θεῖον φῶς των, ὡς «θεοὶ κατὰ χάριν» τῆς ὀρθοδόξου μαρτυρίας, βιοτῆς καὶ πολιτείας καὶ τοῦ μαρτυρικοῦ «ἐκκωφαντικῶς σιωπηλοῦ τυμπανισμοῦ». Ἀπαρνησάμενοι ἑαυτούς, ἠκολούθησαν τὸν Χριστὸν καὶ ἐβάστασαν τὸν σταυρὸν Αὐτοῦ κατὰ διαφόρους τρόπους. Ἐσταύρωσαν ἐν ἑαυτοῖς τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον μὲ τὰ πάθη καὶ τὰς ἐπιθυμίας του, διὰ νὰ νικήσουν ἐν Χριστῷ καὶ διὰ τοῦ Χριστοῦ τὸν θάνατον καὶ νὰ μετάσχουν εἰς τὴν Ἀνάστασίν Του. Εἶναι πλέον οἱ ζῶντες ἐν Θεῷ. Καὶ κράζουν πρὸς ἡμᾶς: «Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός» (Γαλ. β΄, 20).

Ὁμολογοῦμεν, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, ὅτι κατὰ τὴν ἱστορικὴν καὶ μοναδικὴν αὐτὴν στιγμὴν ἔρχεται εἰς τὸν νοῦν μας μέσῳ τῆς αἰωνιότητος ἡ σεβασμία μορφὴ τοῦ Ἱερομάρτυρος Χαραλάμπους καὶ ὅλων ἐκείνων, ὧν ἀνωτέρω ἐμνημονεύσαμεν, τοὺς ὁποίους δὲν ἐγνωρίσαμεν ἐν ζωῇ, οἱ ὁποῖοι «ᾄδουσιν ᾠδὴν καινὴν ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Ἀρνίου» (πρβλ. Ἀποκ. ιδ΄, 3) καὶ παραμένουν «εἰς τὸν αἰῶνα» σύμβολα καὶ ὁδηγοί. Τιμῶντες σήμερον τὸν ἅγιον Χαραλάμπη, τιμῶμεν τὸ νέφος τῶν μαρτύρων (Ἑβρ. ιβ΄, 1), οἱ ὁποῖοι ἡγίασαν μὲ τὸ αἷμα των τὸ χῶμα τῆς Μικρασιατικῆς γῆς, ἀπ᾿ ἀρχῆς τῆς ἱδρύσεως τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ μέχρι σήμερον. Ὅταν δέ, κατὰ τὴν ἐσχάτην ἡμέραν, θὰ τελεσθῇ ὁ μυστικὸς γάμος τοῦ Ἀρνίου καὶ τῆς Νύμφης Του, αὐτὴ ἡ «τότε στρατευομένη καὶ θριαμβεύουσα» Ἐκκλησία θὰ εἶναι περιβεβλημένη μέ «πορφύραν καὶ βύσσον», καὶ αὐτὰ εἶναι τὸ αἷμα καὶ τὰ κατορθώματα τῶν Ἁγίων (πρβλ. Ἀποκ. 19, 8). Τὰ κατορθώματα αὐτά, ἡ μαρτυρία καὶ τὸ μαρτύριον, εἶναι ἡ δόξα τῆς Μητρός μας Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, δι᾿ αὐτῶν καὶ μόνον πορεύεται «ἐν ἱματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη, πεποικιλμένη» (Ψαλμ. 44, 10).

Λοιπόν, Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ, Δοξολογοῦμεν «ἐν ἑνὶ στὸματι καὶ μιᾷ καρδίᾳ» τὸ Ὄνομα τοῦ Κυρίου καὶ εὐχαριστοῦμεν, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, διὰ τὴν σημερινὴν «ἑορτὴν ἑορτῶν καὶ πανήγυριν πανηγύρεων», παραλληλιζομένην καὶ βιουμένην ὡς χαρὰν ἀναστάσιμον, κατὰ τὴν ὁποίαν «κλεῖθρα ᾅδου καὶ πῦλαι θανάτου διερράγησαν» καὶ ἡμεῖς ἑστῶτες, πραγματικῶς καὶ μεταφορικῶς, ἐπὶ τοῦ «καινοῦ μνημείου», μιμνῃσκόμεθα «πάντων τῶν ὑπὲρ ἡμῶν γεγενημένων», καὶ ἀναφωνοῦμεν ὅτι «ἀληθῶς ἀνέστη Χριστὸς καὶ ζωὴ πολιτεύεται». Εὐχαριστοῦμεν πάντας διὰ τὴν ἱστορικὴν στιγμὴν -ἀκτῖνα καὶ ἀτμῖδα αἰωνιότητος-. Ἰδιαιτέρως εὐχαριστοῦμεν τὸν ἀνακαινίσαντα τὸ ἱερὸν τοῦτο σέβασμα τῶν πατέρων μας Δήμαρχον τοῦ Τσεσμὲ κύριον Muhittin Dalgıç, καὶ «εὐπρεπίσαντα» αὐτό, καὶ διὰ τήν, ὡς ἐκ τούτου, χαρὰν νὰ προσευχηθῶμεν ἐν αὐτῷ ἐν πληθούσῃ ἐκκλησίᾳ ἐξ ἁπάσης τῆς οἰκουμένης. Τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, φυσικὸς κληρονόμος τοῦ Ὀρθοδόξου Ἀνατολικοῦ Ρωμαϊκοῦ Πολιτισμοῦ, δίδει πάντοτε ἰδιαιτέραν βαρύτητα εἰς τὴν παρουσίαν του εἰς τὴν ἱδρωπότιστον καὶ αἱματοπότιστον γῆν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, εἰς τὴν ὁποίαν ἐπραγματοποιήθησαντοσαῦτα ἱστορικὰ γεγονότα ἀπὸ τῆς πρώτης στιγμῆς τῆς ἱδρύσεως τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας. Δύναται ἀσφαλῶς νὰ ὁμολογηθῇ, ὅτι ἡ ΜικρὰἈσία εἶναι οἱ δεύτεροι «ἅγιοι Τόποι» τοῦ Χριστιανισμοῦ, διότι ὑπῆρξε καὶ ὁ πρῶτος φυσικὸς χῶρος εἰς τὸν ὁποῖον ἦλθον καὶ διῆλθον οἱ ἀποσταλέντες ὑπὸ τοῦ Κυρίου «εὐαγγελίσασθαι πάντα τὰ ἔθνη» αὐτόπται τῆς ἐπὶ γῆς παρουσίας Του Ἅγιοι Ἀπόστολοι καὶ Μαθηταὶ Του.Ἀποτελεῖ, λοιπόν, ἡ περιοχὴ αὐτὴ τῆς Μ. Ἀσίας ἱστορικὴν κοιτίδα τοῦ Ὀρθοδόξου καὶ σύμπαντος τοῦ Χριστιανισμοῦ, εἰς τὴν ὁποίαν οἱ ὅπου γῆς στρεφόμεθα μὲ πολλὴν νοσταλγίαν.Πρὸς τούτοις, μαρτυροῦμεν ὅτι ἡ Μικρασιατικὴ γῆ ἀποτελεῖ γέφυραν ἀγάπης, ἑνότητος καὶ συνεργασίας τῶν δύο γειτονικῶν λαῶν, τοῦ Τουρκικοῦ καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ, ἀλλά καὶ ὅλων τῶν λαῶν τῆς ὑφηλίου διὰ τῆς ἀναδείξεως τῶν ἱερῶν προσκυνημάτων αὐτῆς, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν πόλον ἕλξεως τῶν χριστιανῶν ὅλου τοῦ κόσμου. Ἡ πολιτιστικὴ καὶ πνευματικὴ κληρονομία τῆς Μικρασιατικῆς γῆς ἀμβλύνει τὰς ἀντιθέσεις, γαληνεύει τὰς καρδίας καὶ γίνεται σημεῖον συναντήσεως καὶ ἐπικοινωνίας τῶν λαῶν τῆς περιοχῆς, οἱ ὁποῖοι ἀναζητοῦν εἰς τὰβάθη τῶν αἰώνων τὴν ταυτότητά των. Μίαν ταυτότητα προσδιοριζομένην ὑπὸ κοινῶν αἰσθημάτων καὶ τοποθετήσεων, στόχων καὶ σκοποῦ, ἐλπίδων καὶ προσδοκιῶν.

Διὰ τοῦτο καὶ θὰ ἐρχώμεθα εἰς τὴν Μικρασιατικὴν γῆν διὰ νὰ ποτίζωμεν τὸ δένδρον τῆς πίστεως καὶ νὰ δίδωμεν χαρὰν εἰς τὴν Παναγίαν Μητέρα τοῦ Κυρίου μας, τὴν ὁποίαν Αὐτὸς ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ ἐνεπιστεύθη εἰς τὸν πολιοῦχον τῆς περιοχῆς ταύτης Ἰωάννην τὸν Θεολόγον, τὸν μαθητὴν τῆς ἀγάπης, τὸν ἐπιπεσόντα ἐπὶ τῷ στήθει τοῦ Ἰησοῦ, καθὼς καὶ εἰς τοὺς Ἁγίους μας· εἰς τοὺς ἀναπαυομένους εἰς τὰ ἱερὰ αὐτὰ χώματα πατέρας καὶ προγόνους μας· ἀλλὰ καὶ εἰς τοὺς ἀπογόνους των· θὰ ἐρχώμεθα νὰ ποτίζωμεν τὸ δένδρον τῆς πίστεως καὶ νὰ λιβανίζωμεν τὰ ἐδῶ σεβάσματα τοῦ Γένους μας, συμμορφούμενοι πρὸς τοὺς σοφοὺς καὶ συγχρόνως νοσταλγικοὺς λαϊκοὺς στίχους διὰ τὸν Ἱερὸν Ναὸν τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου τῶν πλησιοχώρων Ἀλατσάτων: «Στ᾿ Ἀλάτσατα, στὴν Παναγιά, στ᾿ ἁγιόβημ᾿ ἀπὸ πίσω, ἔχω φυτέψει λεμονιά, καὶ πὰ νὰ τὴν ποτίσω. Ὦ Παναγιὰ Ἀλατσατιανή, Ἐσὲ Σοῦ πρέπει πένθος, γιατὶ δὲ λειτουργήθηκες στὴ Χάρη σου καὶ φέτος» (Μ.Κορομηλᾶ, Θ. Κοντάρας, «Ἐρυθαία», Ἀθήνα 1997, σελ. 192).

Θὰ ἐρχώμεθα, λοιπόν, πατέρες, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, μετὰ Μωϋσ έως καὶ Ἀαρὼν καὶ πάντων τῶν Προφητῶν, μετὰ τῶν Ἁγίων Ἀποστό λωνκαὶ τῶν εὐαγγελιστῶν καὶ τῶν ἐγκρατευτῶν καὶ τῶν ἁγίων καὶ δ ικαὶων, εἰς τούς ἱερούς τούτους τόπους, λύοντες πάντοτε τὸν ἱμάντα τῶνὑποδημάτων καὶ τῶν καρδιῶν μας ἐνώπιον τοῦ «ἀρρήτου μυστηρ ίου» τῆς Θείας Προνοίας. Θὰ ἐρχώμεθα, διὰ νὰ ποτίζωμεν τὶς λεμονι ὲς καὶ τὶςμυρτιὲς ποὺ εἶναι φυτεμένες ἀπὸ τοὺς προγόνους μας ὀπίσ ω ἀπὸ τὶς Ἐκκλησιὲς τῆς Σμύρνης, τοῦ Τσεσμέ, τοῦ Κιρκιντζέ, τῶν Ἀλ ατσάτων. Θὰἐρχώμεθα, τέλος, διὰ νὰ τραγουδοῦμε νοσταλγικὰ μετὰ πάντων, ζώντων καὶ τεθνεώτων, τὸν «ὕμνο τῶν Τσεσμελήδων» τοῦ Κρηναίου ἰατροῦ,μουσουργοῦ καὶ ποιητοῦ Δημητρίου Ἀρχιγένους «Π ατρίδα μου Τσεσμέ»: «Λιμάνι τοῦ Αἰγαίου, σμαράγδι Ἰωνικό· τὴ Χίο π᾿ ἀντικρύζεις μὲτρόπ ο μυστικό· προσμένεις νὰ γυρίσουν ὀπίσω τὰ παιδιά σου· μὲς τὴν ἀγκ αλιά σου, στὸ χῶμα τὸ πατρικό… Ἐκεῖ στὴν Ἐρυθραία βασίλευεςἐσύ· πατρίδα τῶν προγόνων μας, Τσεσμέ, θὰ σὲ κρατῶ· παντοτινὰ μὲς τὴ ν καρδιὰ σὰν τίμιο φυλακτό». Τῷ δὲ χορηγῷ πάντων τῶν ἀγαθῶν Θεῷ Χάρις. Ἀμήν.

Τιμόθεος Ηλιάκης : Τη νύχτα της μεγάλης κρίσης των Ιμίων στο Ωνάσειο

Ο Ανδρέας Παπανδρέου την περίοδο της λεγόμενης " κρίσης των Ιμίων " βρισκόταν στο Ωνάσειο και λίγες ημέρες πριν το αποκορύφωμα της είχε παραιτηθεί από Πρωθυπουργός της Χώρας με την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ να εκλέγει στη θέση του τον Κώστα Σημίτη . Τις εξελίξεις γύρω από το θέμα της κρίσης και των κυβερνητικών χειρισμών τις παρακολουθούσε από κοντά . Είχε και ενημέρωση από τους Κάρολο Παπούλια και τον Γεράσιμο Αρσένη. Τη βραδιά των γεγονότων έμεινε ξύπνιος μέχρι αργά παρακολουθώντας από την τηλεόραση τις δραματικές εξελίξεις. Κοντά του ήταν η σύζυγός του Δήμητρα και εγώ. Τον θυμάμαι καθισμένο στην πολυθρόνα να κοιτάει πολύ προσεκτικά τα διαδραματιζόμενα επαναλαμβάνοντας τη φράση " κάτι μου λείπει, κάτι δεν πάει καλά, μου λείπουν κομμάτια από το παζλ ". Τον είχε ενοχλήσει ότι ο νέος Πρωθυπουργός δεν ζήτησε και την άποψη του για τις εξελίξεις αν και του είχε υποσχεθεί πως ειδικά για τα Εθνικά θέματα θα είχαν στενή συνεργασία.Ένιωθε σαν λιοντάρι στο κλουβί, γιατί βρισκόταν σε εξέλιξη μια κρίση για την οποία ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητος και ανήσυχος χωρίς να μπορεί να συμμετάσχει ούτε άμεσα ούτε έμμεσα. Καθώς περνούσε η ώρα το ενδιαφέρον διαδεχόταν η λύπη και ο αρνητικός σχολιασμός. Πήγε να κοιμηθεί βαθιά ανήσυχος δίνοντας εντολή αν τηλεφωνούσε ο Σημίτης να τον ξυπνούσαν αμέσως, κάτι βέβαια που δεν έγινε. Το επόμενο πρωί ξύπνησε ανήσυχος και αμέσως ζήτησε να μάθει τις εξελίξεις, όταν έμαθε τι είχε συμβεί έκανε το εξής σχόλιο:
 "Ήταν τραγικό αυτό που συνέβη. Ποτέ δεν υποστέλλεις σημαία ". 
Τον ρωτούσαμε να μας πει την άποψη του, να μας εξηγήσει κάποια πράγματα. Του είχε προκαλέσει αρνητική έκπληξη η υποστολή της σημαίας. Τον είχε πειράξει, τον είχε ενοχλήσει ιδιαίτερα αυτό το σημείο. Έλεγε και ξανάλεγε διαρκώς, " Ποτέ δεν υποστέλλεις σημαία ". 
Στα στελέχη που άρχισαν να καταφθάνουν  επαναλάμβανε προς όλους: " Είμαι πολύ ανήσυχος για τις εξελίξεις μετά τα όσα συνέβησαν. Ποτέ δεν υποστέλλεις σημαία. Δεν έπρεπε να γίνει αυτό. Δώσαμε το δικαίωμα στην Τουρκία να αμφισβητήσει τα δικαιώματα μας . Φοβάμαι για το τι θα ακολουθήσει. Τι είναι αυτό που έγινε; Θα το πληρώσουμε ακριβά, Έγινε ένας  συμβιβασμός που δεν έπρεπε να γίνει. Στο εξής θα έχουμε μόνιμη αμφισβήτηση της Ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. Αναλάβετε όλοι τις ιστορικές σας ευθύνες".
 Όταν μετά από ώρες μείναμε μόνοι κρατώντας του το χέρι τον ρώτησα: "Θα φτάνετε μέχρι τον πόλεμο κ. Πρόεδρε; Mου απάντησε με τα λόγια του Νομπελίστα Ποιητή του Αιγαίου :"«Βαρύς ο κόσμος να τον ζήσεις, όμως για λίγη περηφάνια το άξιζε».
Λίγες μέρες μετά το πέρασμα στην Ιστορία του μεγάλου ηγέτη Ανδρέα Παπανδρέου, που έφυγε ξημερώματα της 23ης Ιουνίου του 1996, πάνω στο κρεβάτι όπου κατέληξε, μαζί με την ελληνική σημαία, μαζί με τη σημαία της Κύπρου και του ΠΑΣΟΚ,  βρίσκονταν κι ένα μπουκαλάκι με νερό απ’ το Αιγαίο, μαζί με ένα μήνυμα ενός ανθρώπου του λαού: «Μια χούφτα θάλασσα απ’ το Αιγαίο, που αγάπησες, ταξίδεψες και υπερασπίστηκες, για συντροφιά στο στερνό σου ταξίδι…» 

π. Τιμόθεος Ηλιάκης 

Ἰωάννης Μ. Φουντούλης : Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι  Ἰωάννης Μ. Φουντούλης

Τὴν 30η Ἰανουαρίου ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησία τὴν μνήμη τῶν τριῶν μεγάλων Ἱεραρχῶν, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Δὲν πρόκειται περὶ «μνήμης» μὲ τὴν κυρία ἔννοια τῆς λέξεως, δηλαδὴ ἐπετείου τοῦ θανάτου τῶν Πατέρων αὐτῶν, ἀλλὰ περὶ κοινῆς ἑορτῆς, «συνάξεως» κατὰ τὴν λειτουργικὴ ὁρολογία. Ὁ Μέγας Βασίλειος ἀπέθανε τὴν 1η Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 379 μ.Χ. καὶ ἡ μνήμη τοῦ ἑορτάζεται, ὡς γνωστὸν , τὴν 1η Ἰανουαρίου. Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος τὴν 25η Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 389 μ.Χ, καὶ τὴν 25η Ἰανουαρίου ἐωρτάσαμε τὴν μνήμη του. Τέλος ὁ Χρυσόστομος ἀπέθανε στὴν ἐξορία τὴν 14η Σεπτεμβρίου τοῦ ἔτους 407 μ.Χ, κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑψώσεως τοῦ τιμίου Σταυροῦ, ἡ μνήμη τοῦ ὅμως μετετέθη, λόγω τοῦ ὕψους τῆς δεσποτικῆς ἑορτῆς τῆς ἡμέρας αὐτῆς, καὶ ἑορτάζεται τὴν 13ην Νοεμβρίου.
Ἡ ἑορτὴ τῆς 30ης Ἰανουαρίου εἶναι μεταγενεστέρα, γι’ αὐτὸ καὶ δὲν τὴν συναντοῦμε στὰ παλαιὰ ἑορτολόγια. Καθιερώθη κατὰ τὸν ΙΑ΄ αἰώνα ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ Ἀλεξίου Κομνηνοῦ (1081 -1118 μ.Χ). Τὴν αἰτία τῆς συστάσεως τῆς κοινῆς καὶ γιὰ τοὺς τρεῖς ἑορτῆς μᾶς ἀφηγεῖται ἐκτενῶς τὸ συναξάριο τῆς ἡμέρας. «Στάσις», διένεξις, ὑπῆρχε στὴν Κωνσταντινούπολι μεταξὺ «τῶν ἐλλογίμων καὶ ἐναρέτων ἀνδρῶν». Ἀπὸ τοὺς τρεῖς Ἱεράρχας ἄλλοι ἐθεωροῦσαν σπουδαιότερο τὸν Χρυσόστομο, ἄλλοι τὸν Βασίλειο, καὶ ἄλλοι τὸν Γρηγόριο, καὶ ὑποτιμοῦσαν τοὺς ἄλλους δύο. Ἔτσι δημιουργήθηκαν τρεῖς διαμαχόμενες παρατάξεις: τῶν Ἰωαννιτῶν, τῶν Βασιλειτῶν καὶ τῶν Γρηγοριτῶν.
Στὴν ἔριδα ἔθεσε τέλος ὁ μητροπολίτης Εὐχαΐτων Ἰωάννης ὁ Μαυρόπους, λόγιος καὶ εὐλαβὴς κληρικός. Αὐτός, κατὰ τὴν διήγησι τοῦ συναξαριστοῦ, εἶδε σὲ ὀπτασία τοὺς τρεῖς ἁγίους, πρῶτα τὸν καθένα χωριστὰ καὶ ὕστερα καὶ τοὺς τρεῖς μαζί. Αὐτοὶ τοῦ εἶπαν μὲ ἕνα στόμα:«Ἡμεῖς οἱ τρεῖς εἴμεθα ἕνα, καθὼς βλέπεις, κοντὰ στὸν Θεὸ καὶ τίποτε δὲν ὑπάρχει ποὺ νὰ μᾶς χωρίζη ἢ νὰ μᾶς κάνη νὰ ἀντιδικοῦμε… Πρῶτος δὲν ὑπάρχει μεταξὺ μας οὔτε δεύτερος… Σήκω λοιπὸν καὶ εἰπὲ σ’ ἐκείνους ποὺ μαλώνουν, νὰ μὴ χωρίζωνται σὲ παρατάξεις γιὰ ἡμᾶς. Γιατί ἡμεῖς καὶ στὴν ζωή μας καὶ μετὰ τὸν θάνατό μας δὲν ἔχομε ἄλλη ἐπιθυμία, παρὰ νὰ εἰρηνεύη καὶ νὰ ὁμονοῆ ὅλος ὁ κόσμος». Σὰν σύμβολο καὶ ἔκφρασι τῆς ἑνότητος τῶν τοῦ συνέστησαν νὰ συστήση κοινὴ ἑορτὴ καὶ τῶν τριῶν. Ἔτσι ὁ Εὐχαΐτων ἀνέλαβε τὴν συμφιλίωσι τῶν διαμαχομένων μερίδων καὶ συνέστησε τὴν ἑορτὴ τῆς 30ης Ἰανουαρίου. Ἔκρινε τὸν Ἰανουάριο ὡς καταλληλότερο μήνα γιὰ τὸν ἑορτασμὸ των, ἀφοῦ κατ’ αὐτὸν ἑώρταζαν καὶ οἱ τρεῖς σὲ διάφορες ἡμέρες, τὴν 1η ὁ Βασίλειος, τὴν 25η ὁ Γρηγόριος καὶ τὴν 27η ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ Χρυσοστόμου.
Ἡ σύστασις τῆς ἑορτῆς ἐπέτυχε τοῦ σκοποῦ της. Ἀπετέλεσε τὸ ὁρατὸ σύμβολο τῆς ἰσότητος καὶ τῆς ἑνότητος τῶν μεγάλων διδασκάλων καὶ τῆς συμφιλιώσεως τῶν διισταμένων πρὶν μερίδων. Κοινὴ ἀκολουθία καὶ γιὰ τοὺς τρεῖς συνέθεσε ὁ Εὐχαΐτων, ἀνταξία τῶν τριῶν μεγάλων Πατέρων. Ἀπὸ τότε σὲ κοινὴ εἰκονογραφικὴ παράστασι περιλαμβάνονται καὶ οἱ τρεῖς, ντυμένοι τὰ ἀρχιερατικὰ τῶν ἄμφια, μὲ τὸ Ἱερὸ Εὐαγγέλιο στὸ ἕνα χέρι, εὐλογοῦν μὲ τὸ ἄλλο, σὰν νὰ παρευρίσκωνται ὄχι μόνον ἐν πνεύματι, ἀλλὰ καὶ ἐν σώματι μεταξύ μας. Καὶ εἶναι πράγματι οἱ αἰώνιοι καὶ ἀθάνατοι διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἐδίδαξαν μὲ τὸν ἅγιο βίο των, μὲ τὴν ἔξοχο δράσι των, μὲ τὰ σοφὰ των συγγράμματα. Σ’ αὐτοὺς ἐνεσαρκώθη τὸ τέλειο χριστιανικὸ ἰδεῶδες τοῦ «κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ» πλασμένου καὶ ἐν Χριστῷ ἀναγεννημένου ἀνθρώπου. Καὶ πρὸ πάντων στὰ πρόσωπα αὐτῶν τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν συνηντήθη ἡ παιδεία, ἡ μόρφωσις καὶ ἡ ἑλληνικὴ φιλοσοφικὴ κατάρτισις μὲ τὴν χριστιανικὴ ἀλήθεια. Ἦσαν οἱ σοφοὶ κατὰ κόσμον καὶ σοφοὶ κατὰ Θεόν. Ἁρμονικωτέρα σύζευξις ἑλληνισμοῦ καὶ χριστιανισμοῦ σ’ ὅλη τῶν τὴν τελειότητα δὲν παρουσιάσθηκε ποτὲ στὸν κόσμο. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἑορτὴ τῶν ἀπέβη ἑορτὴ τῆς ἑλληνοχριστιανικῆς παιδείας, τῆς ὁποίας διδάσκαλοι καὶ πρότυπα ὑπῆρξαν οἱ τρεῖς Ἱεράρχαι.
Καὶ τῆς χριστιανικῆς ὅμως λατρείας ὑπῆρξαν δημιουργικὰ στοιχεῖα οἱ τρεῖς Ἱεράρχαι. Ὄχι μόνο τὴν ἐτέλεσαν, ὡς ἱερεῖς καὶ ἀρχιερεῖς, ἀλλὰ καὶ συνέβαλαν στὴν διαμόρφωσι καὶ ἐξέλιξί της. Δὲν εἶναι χωρὶς σημασία τὸ γεγονός, ὅτι μὲ τὰ ὀνόματα καὶ τῶν τριῶν ἡ ἐκκλησιαστικὴ παράδοσις συνέδεσε τὴν συγγραφὴ τριῶν λειτουργιῶν: τῶν δύο γνωστῶν βυζαντινῶν λειτουργιῶν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καὶ τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καὶ μίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλεξανδρείας ποὺ φέρεται ὑπὸ τὸ ὄνομα τοῦ Γρηγορίου. Ἐξ ἄλλου καὶ στοὺς τρεῖς, καὶ ἰδιαιτέρως στὸν Μέγα Βασίλειο, ἀποδίδονται σειρὲς ὁλόκληρες εὐχῶν, ποὺ κοσμοῦν τὰ λειτουργικά μας βιβλία. Εἶναι γνωστὴ καὶ ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς πηγὲς ἡ συμβολὴ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου στὴν διαμόρφωσι τῶν «εὐκοσμιῶν τοῦ βήματος» καὶ τῶν διατάξεων τῶν εὐχῶν, καθὼς καὶ ἡ προσπάθεια τοῦ Χρυσοστόμου γιὰ τὴν ἀναζωογόνησι τῆς λειτουργικῆς ζωῆς μεταξύ τοῦ ποιμνίου του στὴν Κωνσταντινούπολι. Ὁ Γρηγόριος ἦταν καὶ ποιητὴς καὶ οἱ ὕμνοι του, ἂν καὶ δὲν ἔχουν εἰσαχθῆ στὴν λατρεία μας, μποροῦν νὰ καταταγοῦν μεταξὺ τῶν καλλιτέρων καὶ ὡραιοτέρων προϊόντων τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ποιήσεως.
Μπορεῖτε νὰ ἰδῆτε στοὺς βυζαντινούς μας ναοὺς νὰ εἰκονίζωνται οἱ τρεῖς ἱεράρχαι στὴν κόγχη τοῦ ἁγίου βήματος, μὲ τὰ εἰλητάρια τῆς Θείας Λειτουργίας στὰ χέρια, νὰ περιβάλλουν τὸ θυσιαστήριο σὰν νὰ λειτουργοῦν ἀδιαλείπτως, ὄχι μόνο στὸ ὑπερουράνιο, ἀλλὰ καὶ στὸ ἐπίγειο θυσιαστήριο τοῦ Θεοῦ, μαζὶ μὲ τοὺς ἱερεῖς ποὺ τελοῦν τὰ μυστήρια σήμερα. Σὰν νὰ παρακάθηνται μαζὶ μὲ ἡμᾶς στὴν ἴδια κοινὴ ἱερὰ τράπεζα καὶ νὰ μετέχουν τῆς ἰδίας πνευματικῆς τροφῆς.
Καὶ σὲ μία ἄλλη εἰκονογραφικὴ παράστασι θὰ συναντήσετε τοὺς τρεῖς Ἱεράρχας. Στὴν μεγάλη ἐξεικόνησι τῆς δευτέρας παρουσίας τοῦ Κυρίου, ποὺ ζωγραφεῖται ἀπὸ τοὺς βυζαντινοὺς ζωγράφους στοὺς νάρθηκας τῶν ναῶν ἐπάνω καὶ γύρω ἀπὸ τὴν κυρία πύλη τοῦ ναοῦ. Στὴν ὁμάδα τῶν σεσωσμένων, ποὺ εἰσέρχονται στὸν Παράδεισο τοῦ Θεοῦ, θὰ διακρίνετε εὔκολα τὶς τρεῖς σεβάσμιες μορφὲς των, ὅπως μᾶς τὶς διέσωσε ἡ εἰκονογραφικὴ παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ὅπως περιγράφονται στὸ συναξάριο τῆς ἑορτῆς των: «Ἦσαν δὲ τὴν θέσιν τοῦ σώματος καὶ τὴν μορφὴν οἱ ἅγιοι οὗτοι, ἔχοντες οὕτως: Ὁ μὲν θεῖος Χρυσόστομος, τὴν ἰδέαν τοῦ σώματος ἦν βραχὺς πάνυ τὴν ἡλικίαν, μεγάλην κεφαλὴν τοῖς ὤμοις αἰωρῶν, ἰσχνὸς εἰς τὸ ἀκριβέστατον, ἐπίρρινος, εὐρύς τούς μυκτήρας, ὠχρότατος μετὰ τοῦ λευκοῦ, κοίλους τούς κόχλους τῶν ὀφθαλμῶν ἔχων καὶ βολβοῖς τούτων κεχρημένος μεγάλοις, ἐφ’ οἷς καὶ συνέβαινε, χαριέστερον, ταῖς ὄψεσιν ἀποστίλβειν, εἰ καὶ τῷ λοιπῷ χαρακτήρι τὸν ἀχθόμενον παρεδήλου· ψιλὸς καὶ μέγας τὸ μέτωπον καὶ πολλαῖς ταῖς βολίσι κεχαραγμένος· ὦτα περικείμενος μεγάλα καὶ τὸ γένειον μικρὸν καὶ ἀραιότατον, ὑποπολιαῖς ταῖς θριξὶν ἐξανθῶν, τὰς σιαγόνας πεπιεσμένας εἴσω ἔχων τῇ νηστείᾳ εἰς τὸν ἀκρότατον… Ὁ δὲ μέγας Βασίλειος ἦν τὴν θέσιν τοῦ σώματος εἰς πολὺ μῆκος ἐπὶ τοῦ ὀρθίου σχήματος ἀναδραμῶν· ξηρὸς καὶ λιπόσαρκος, μέλας τὸ χρῶμα, ὠχρότητι τὸ πρόσωπον σύγκρατος· ἐπίρρινος, εἰς κύκλον τὰς ὀφρὺς περιηγμένος· τὸ ἐπισκύνιον συνεσπακῶς, φροντιστικῷ ἐοικῶς, ὀλίγαις τὸ πρόσωπον ἁμαρυγαῖς ρυτιδούμενος· ἐπιμήκης τὰς παρειᾶς· κοῖλος τούς κροτάφους, ἠρέμα ἔχων ἐν χρῷ κουρίας· τὴν ὑπήνην ἀρκούντως καθειμένος καὶ μεσαιπόλιος… Ὁ δὲ γὲ ἱερὸς Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, κατὰ τὸν τύπον τῆς ἡλικίας τοῦ σώματος ἐτύγχανε μέτριος· ὑπωχρὸς βραχὺ μετὰ τοῦ χαρίεντος· σιμός, ἐπ’ εὐθείας τὰς ὀφρὺς ἔχων· ἥμερον βλέπων καὶ προσηνὲς θάτερον, τῶν ὀφθαλμῶν, ὃς ἦν δεξιός, στυγνότερον κεκτημένος,ὅν καὶ οὐλὴ κατὰ τὸν κανθὸν συνῆγε· τὸν πώγωνα οὐ βαθύς, δασὺς δὲ ἐπ’ εὐθείας, ἱκανῶς φαλακρὸς ταῖς θριξί, τὰ ἄκρα τῆς γενειάδος ὡς περικεκαπνισμένα ὑποφαίνων».
Ἔτσι ἀκριβῶς μᾶς παρουσιάζει ἡ Ἐκκλησία μας τὰ τρία μεγάλα αὐτὰ τέκνα της. Σοφοὺς διδασκάλους καὶ Πατέρας, ποὺ μᾶς ἐδίδαξαν καὶ μᾶς διδάσκουν διαρκῶς μὲ τὴν θεία σοφία τῶν λόγων καὶ τῶν παραδειγμάτων τῶν· ἱερουργοὺς ἐνθέους τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας μας, συλλειτουργοῦντας μαζί μας καὶ συνδοξολογοῦντας τὸν Θεό· πολίτας τοῦ οὐρανοῦ καὶ οἰκήτορας τοῦ Παραδείσου τῆς τρυφῆς. Καὶ πρὸς τὸν σκοπὸ αὐτὸν ὑπηρετοῦν ὅλα τὰ στοιχεῖα τῆς λατρείας μας. Τὸ ἑορτολόγιο, ποὺ φέρνει στὴν μνήμη μας τὰ ἱερὰ αὐτὰ πρόσωπα κατ’ ἔτος. Ἡ ὑμνογραφία, ποὺ μὲ τοὺς ὕμνους τῆς ἐγκωμιάζει τοὺς ἀγώνας καὶ τὴν δόξαν των. Τὰ συναξάρια, ποὺ μᾶς περιγράφουν τὸν βίο καὶ τὰς ἀρετᾶς των. Ἡ εἰκονογραφία ποὺ ἀνιστορεῖ τὶς ἱερὲς μορφὲς των καὶ μᾶς δίδει τὴν δυνατότητα νὰ βλέπωμε σὰν ζωντανὰ τὰ πνευματικὰ αὐτὰ ἀναστήματα.
Αὐτὸ εἶναι τὸ νόημα καὶ ὁ σκοπὸς τῆς τιμῆς τῶν ἁγίων στὴν Ἐκκλησία μας. Νὰ δείξη αὐτὴ τὴν ἀδιάλειπτο καὶ ἀδιάσπαστο κοινωνία τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Κοινωνία ζώντων ἐν Χριστῷ πιστῶν, εἴτε στὴ γῆ αὐτὴ εἴτε στὴν μακαρία κατάστασι τοῦ οὐρανοῦ. Κοινωνία γιὰ τὴν ὁποία δὲν ὑπάρχουν νεκροί, ἀλλὰ μόνο ζῶντες, ἐφ’ ὅσον ὅλοι ὅσοι ἀποτελοῦν μέλη τῆς ἡνώθησαν διὰ τῶν μυστηρίων μὲ τὸν αἰώνιο καὶ ἀθάνατο χορηγό τῆς ζωῆς, τὸν Χριστό. Ὅλοι μαζὶ συνδοξολογοῦν καὶ συνυμνοῦν τὸν Θεὸ καὶ δέονται οἱ ζῶντες γιὰ τοὺς κεκοιμημένους καὶ οἱ κεκοιμημένοι γιὰ τοὺς ζώντας. Ὅλοι εἶναι πολίται τῆς Βασιλείας, μὲ τὴν σφραγίδα τῆς ἀθανασίας, μὲ τὰ ὀνόματα τῶν γραμμένα στὸ βιβλίο τῆς ζωῆς.
Ἡ ἀκολουθία τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν ἀποδίδεται ἀπὸ τὸν συντάκτη τοῦ συναξαρίου τῆς ἑορτῆς τῶν στὸν Ἰωάννη τὸν Μαυρόποδα, μητροπολίτη Εὐχαΐτων, ποὺ «τὴν ἑορτὴν ταύτην παρέδωκε τὴ Ἐκκλησία ἑορτάζειν Θεῷ» καὶ συνέταξε γι’ αὐτὴν κανόνες, τροπάρια καὶ ἐγκώμια. Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὸν Μαυρόποδα συνέβαλαν καὶ ἄλλοι ὑμνογράφοι στὴν ὁλοκλήρωσι τῆς ὑμνογραφίας τῆς ἑορτῆς. Τὰ ἰδιόμελα τῆς λιτῆς καὶ τὰ στιχηρὰ τῶν ἀποστίχων τοῦ ἑσπερινοῦ ἀποδίδονται στὸν Νεῖλο Ξανθόπουλο, τὸ δὲ ἰδιόμελο στὸ «Καὶ νῦν» τῶν ἀποστίχων εἶναι ποίημα τοῦ πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γερμανοῦ. Ρητῶς στὸν Ἰωάννη ἀποδίδονται οἱ τρεῖς κανόνες. Θὰ παρατεθοῦν τὸ πρῶτο στιχηρὸ τοῦ ἑσπερινοῦ του δ΄ ἤχου, προσόμιό του «Ὡς γενναῖον ἐν μάρτυσι», «Τὰ τῆς χάριτος ὄργανα…». Τὸ πρῶτο τῶν ἀποστίχων τοῦ πλ. Α΄ ἤχου, προσόμοιό του «Χαίροις ἀσκητικῶν», «Χαίροις Ἱεραρχῶν ἡ τριάς…». Τὸ πρῶτο τῶν στιχηρῶν τῶν αἴνων τοῦ β΄ ἤχου, προσόμοιό του «Ποίοις εὐφημιῶν», «Ποίοις εὐφημιῶν στέμμασι στεφανώσωμεν τοὺς διδασκάλους…» καὶ τὸ δοξαστικὸ τῶν στιχηρῶν τοῦ ἑσπερινοῦ, ἰδιόμελο τοῦ πλ. Α΄ ἤχου, «Σαλπίσωμεν ἐν σάλπιγγι ἀσμάτων…». Εἶναι ἀπὸ τὰ πιὸ χαρακτηριστικὰ τροπάρια τῆς ἑορτῆς.