ΟΜΙΛΙΑ ΕΙΣ Ι.Ν. ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΝΕΑΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΙΝ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ
24 Μαΐου 2015
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα κε Κωνσταντίνε, σεβαστοί αδελφοί συλλειτουργοί, αξιότιμοι κυρίεςκαι κύριοι, εκπρόσωποι των τοπικών αρχών και φορέων, μέλη των τοπικών
Σήμερα,συγκεντρωθήκαμε ως μέλη της Εκκλησίας του Χριστού, για την Κυριακήν Θεία Λειτουργία, τη συμμετοχή μας δηλαδή στο Λόγο, το Πάθος, την Ανάσταση αλλά και την ουράνια Βασιλεία του Χριστού μας.Σήμερα επίσης, η ευλογημένη αυτή ενορία του αγίου Κοσμά, μας συγκέντρωσε ως Έλληνες,Ρωμιούς, ως γόνους του λαμπρού Βυζαντινού οικουμενικού κόσμου, για να εορτάσουμε την επέτειο της Άλωσης της Πόλης των πόλεων, αλλά και να τιμήσουμε τη μνήμη του τελευταίου αυτοκράτορά της Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και των υπερασπιστών του Γένους που έπεσαν στο πλευρό του.
Χωρίς να θέλω να επιφορτίσω με λόγια το υψηλό νόημα ουσίας των δύο γεγονότων, θα μου επιτρέψετε να μην ομιλήσει ο ομιλών σε εσάς με ιστορικές αναλύσεις, αλλά να ομιλήσουν οι δύο οικοδεσπότες που σήμερα εορτάζουν, ο Χριστός και ο Παλαιολόγος, κυρίως μέσα από τους τελευταίους λόγους, τις «δημόσιες διαθήκες» και παρακαταθήκες των.
Πάσχα έτους 33 μ.Χ. Από το 17ο κεφάλαιο του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου διαβάσαμε σήμερα μεταξύ των άλλων:
Στίχος 1. Πάτερ,ἐλήλυθεν ἡ ὥρα· δόξασόν σου τὸν υἱόν, ἵνα καὶ ὁ υἱὸς σου δοξάσῃ σε. 6. Ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις οὓς δέδωκάς μοι ἐκ τοῦ κόσμου. σοὶ ἦσαν καὶ ἐμοὶ αὐτοὺς δέδωκας, καὶ τὸν λόγον σου τετηρήκασι. 9-10 : ἐγὼ περὶ αὐτῶν ἐρωτῶ· οὐ περὶ τοῦ κόσμου ἐρωτῶ ἀλλὰ περὶ ὧν δέδωκάς μοι, ὅτι σοί εἰσι, καὶ τὰ ἐμὰ πάντα σά ἐστιν καὶ τὰ σὰ ἐμά, καὶ δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς. 13. νῦν δὲ πρὸς σὲ ἔρχομαι, καὶ ταῦτα λαλῶ ἐν τῷ κόσμῳ ἵνα ἔχωσι τὴν χαρὰν τὴν ἐμὴν πεπληρωμένην ἐν αὑτοῖς.
Βρισκόμαστε λίγο μετά το γεγονός του Μυστικού Δείπνου, βράδυ μεγάλης Πέμπτης. Ο Χριστός μας, ο Υιός του Θεού, ο μέγας επίγειος Βασιλεύς, με βαθιά ήρεμη φωνή, με πόνο μεν κατά τα ανθρώπινα, αλλά με τεράστια Θεία δύναμη απευθύνεται στον Ουράνιο Πατέρα του. Είναι η λεγόμενη Αρχιερατική Προσευχή του Ιησού.
Σε αυτό το υπέροχο χωρίο ο Χριστός, μας προσεύχεται εν αγωνία στο Θεό μας και Πατέρα Του και λέγει τα εξής: «Πατέρα μου, έφτασε η ώρα! Δόξασε τον Υιό σου (με το Πάθος) για να σε δοξάσει και ο Υιός σου (με το γεγονός του κηρύγματος του Πάθους και της Αναστάσεως). Με τη ζωή μου, έκανα γνωστό το όνομά σου στους ανθρώπους τους οποίους μου έδωσες. Δικά σου δημιουργήματα ήταν οι άνθρωποι και τους παρέδωσες σε μένα ως μαθητές και πλέον τηρούν το Λόγο και το Νόμο σου. Εγώ λοιπόν, αυτή την ώρα, δε σε παρακαλώ για τον κόσμο τον πολύ και άπιστο. Σε παρακαλώ ειδικά για τους μαθητές, οι οποίοι είναι μαθητές και κήρυκες δικοί σου. Εξ άλλου, όλα τα δικά μου είναι δικά σου και όλα τα δικά σου είναι δικά μου και μέσω εκείνων θα δοξασθεί το όνομά μου και θα γίνει γνωστό το μήνυμα της Βασιλείας σου. Εγώ λοιπόν τώρα έρχομαι προς τον ουρανό και τα λέγω αυτά ενώ βρίσκομαι ακόμη στον κόσμο, για να τα ακούσουν και οι ίδιοι, ώστε να έχουν την ιδικήν μου μεγάλη χαρά και την προσμονή για την επικείμενη δόξα πλήρη, ζωντανή και συνειδητοποιημένη μέσα τους.
Τα χωρία αυτά της σημερινής ευαγγελικής Περικοπής, σε κάθε άνθρωπο που νιώθει στην ψυχή του τα ιερά λόγια του Ευαγγελίου του Χριστού, εγείρουν συγκίνηση,συμπάθεια και θαυμασμό. Κινούν κάθε ακροατή προς συμπόρευση στο Πάθος Του. Πάνω απ όλα όμως, βεβαιώνουν περί της δόξας του ανθρώπου, μετά τη νίκη του Χριστού μας επί του θανάτου.
Και έπειτα από αυτά τα Θεία λόγια, ξεκινάει η προδιαγεγραμμένη πορεία της Θεϊκής Θυσίας: η δίκη, το Πάθος, ο θάνατος, η ταφή, η εις Άδου Κάθοδος. Ξεκινάει όμως και η νέα ζωή όλων μας, στηριγμένη στο δρόμο προς την αιώνια ζωή που άνοιξε το Πάθος του για μας, ζωή δοξασμένη κι Αναστάσιμη με πορεία Αναλαμβανόμενη προς τα υψηλά. Ζωή κατά τα επίγεια μικρή και δύσκολη κατά τα υψηλά όμως αιώνια και Παραδείσια.
Τρίτη 22 Μαΐου 1453, ο Πορθητής καταβάλλει υστάτη προσπάθεια, να πείσει τον αυτοκράτορα να παραδώσει τήν Πόλη. Ο Παλαιολόγος απαντά, όπως σε ελεύθερη μετάφραση απέδωσε ο Νίκος Καζαντζάκης: «Πιο πάνω από τη ζωή είναι η τιμή τού ανθρώπου. Κι εμείς όλοι, κρατώντας το σταυρό και τ΄ άρματα στα χέρια, ομόγνωμα και λεύτερα απαντούμε: Δεν παραδίνουμε την Πόλη. Τη ζωή μας πήραμε απόφαση να δώσουμε, απροσκύνητα για λευτεριά στο χώμα ετούτο πολεμώντας. Καλός για το χατίρι της κι ο χάρος»
Δευτέρα, 28ην Μαΐου 1453, παραμονή της αλώσεως. Γέροντες και νέοι, άντρες και γυναίκες, προύχοντες κι ο απλός κόσμος, Ιερείς και Αρχιερείς περιοδεύουν λιτανευτικά την πόλη, ψάλλοντας τροπάρια και ανακράζοντας εκ βάθους καρδίας«Κύριε ἐλέησον».
Τοβράδυ της ίδιας μέρας, ο Δεσπότης της Πόλης, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δραγάσης Παλαιολόγος συνήγαγε τους άρχοντας και αρχηγούς του στρατού, Έλληνες και ξένους και τους αγωνιστές και τον υπόλοιπο λαό, προς αυτούς απηύθυνε την τελευταία δημηγορία του.
Ο ακόλουθος του Κωνσταντίνου και μέγας ιστορικός της Αλώσεως Σφραντζής μας διαφυλάσσει την ομιλία του, από την οποία θέλω να κρατήσουμε τα εξής:
«καλῶς οἴδατε ὅτι ἔφθασεν ἡ ὥρα καί ὁ ἐχθρός τῆς πίστεως ἡμῶν βούλεται ἵνα μετά πάσης τέχνης καί μηχανῆς ἱσχνροτέρως στενοχωρήσῃ ἡμᾶς,… διά τοῦτο λέγω καί παρακαλῶ ὑμᾶς ἵνα στῆτε ἀνδρείως καί μετά γενναίας ψυχῆς, ὡς πάντοτε ἕως τοῦ νῦν ἐποιήσατε, κατά τῶν ἐχθρῶν τῆς πίστεως ἡμῶν. Παραδίδωμι δέ ὑμῖν τήν ἐκλαμπροτάτην καί περίφημον ταύτην πόλιν καί πατρίδα ἡμῶν καί βασιλεύουσαν τῶν πόλεων. Καλώς οὖν οἴδατε, ἀδελφοί, ὅτι διά τέσσαρα τίνα ὀφειλέται, κοινῶς ἐσμέν πάντες ἵνα προτιμήσωμεν ἀποθανεῖν μᾶλλον ἤ ζῆν, πρῶτον μέν ὑπέρ τῆς πίστεωςἡμῶν καί εὐσέβειας, δεύτερον δέ ὑπέρ τῆς πατρίδος, τρίτον δε ὑπέρ τοῦ βασιλέως ὡς χριστοῦ κυρίου, καί τέταρτον ὑπέρ συγγενών καί φίλων…. Ἡμεῖς πᾶσαν τήν ἐλπίδα εἰς τήν ἄμαχον δόξαν τοῦ θεοῦ ἀνεθέμεθα, οὖτοι ἐν ἅρμασι καί οὖτοι ἐν ἵπποις καί δυνάμει καί πλήθει, ἡμεῖς δε ἐν ὀνόματι κυρίου τοῦ Θεοῦ καί σωτῆροςἡμῶν πεποίθαμεν, δεύτερον δε καί ἐν ταῖς ἡμετέραις χερσί καί ρωμαλεότητι, ἥν ἐδωρήσατο ἡμῖν ἡ θεία δύναμις…. Διό, ὦ συστρατιῶται, γίνεσθε ἔτοιμοι καί στερεοί καί μεγαλόψυχοι διά τούς οἰκτιρμούς τοῦ Θεοῦ…. Λοιπόν, ἀδελφοί καί συστρατιῶται, κατά νοῦν ἐνθυμήθητε ἵνα τό μνημόσυνον ὑμῶν καί ἡ μνήμη καί ἡ φήμη καί ἡ ἐλευθερία αἰωνίως γενήσηται……Μόνον τό τεταπεινωμένον ἡμέτερον σκῆπτρον εἰς τάς ὑμῶν χείρας ἀνατίθημι, ἵνα αὐτό μετ' ἐννοίας φυλάξητε….Δεύτερον δε καί ὁ στέφανος ὁ ἀδαμάντινος ἐν οὐρανοῖς ἐναπόκειται ὑμῖν, καί μνήμη αἰώνιος καί ἄξιος ἐν τῷ κόσμῳ ἔσεται». [1]
Πόσο υπέροχο κείμενο! Πόσο βαθιά η Πίστη! Πόσο καρδιακή και ταπεινή η εξομολόγησητου αυτοκράτορα! Πόση η ελπίδα που διδάσκει!
Είναι η στιγμή της ιστορίας στην οποία η Βασιλίδα Πόλις έχει οδηγηθεί στην παρακμή και την κατάπτωση από εξαντλητικούς πολέμους αλλά και εσωτερικές έριδες. Η μοίρα της Πόλης είχε ήδη κριθεί και όπως ο ποιητής μας Κωστής Παλαμάς λέει : «Η άλλοτε κραταιά και υπερήφανος Πόλις, καρτέραγε τον Τούρκο να την πάρη» [2]
Στην έσχατη αυτή στιγμή που η ανασφάλεια και η απογοήτευση έχει κυριεύσει τους κατοίκους αλλά και τους συμμάχους που βρίσκονται εντός της Πόλης, ο Κωνσταντίνος γνωρίζει πως ο από ψυχής λόγος του είναι εκείνος που θα μπορούσε να τονώσει τον ψυχισμό των αμυνομένων.
Λέει λοιπόν ο Κωνσταντίνος ανά θεματολογία, για να ακουστεί στους Έλληνες διηνεκώς,μέχρι κι εμάς τους Έλληνες του 2015:
- Γνωρίζετε πως έφτασε η ώρα. Ο εχθρός μας θέλει να μας χτυπήσει και να μας καταπιεί σα λιοντάρι. Γι αυτό σας λέω και σας παρακαλώ να σταθείτε όρθιοι, ανδρειωμένοι και γενναίοι κατά των εχθρών της πίστης μας, όπως πάντοτε άλλωστε επράξατε.
-Οι αντίπαλοι έχουν στη διάθεσή τους άρματα ισχυρά, άλογα και πολυάριθμο στρατό.Εμείς όμως πρωτίστως προσδοκούμε στην άμαχη δόξα και ευλογία του Θεού μας και έπειτα στη δύναμη των χεριών και την αντρειοσύνη μας, τις οποίες μας δώρισε απλόχερα η Θεία δύναμη.
-Σας παραδίδω την ολόλαμπρη και περίφημη Πόλη μας. Παραδίδω το βασιλικό μου σκήπτρο και την εξουσία του Έθνους στα χέρια σας, για να το διαφυλάξετε με ιερή ευλάβεια (εννοεί ακόμα κι αν εγώ σκοτωθώ).
- Γνωρίζετε πολύ καλά, ότι για τέσσερα ιδανικά αξίζει να πολεμήσουμε και να προτιμήσουμε να πεθάνουμε, από το να ζούμε χωρίς αυτά. Πρώτον για την πίστη και την ευσέβειά μας. Δεύτερον για την Πατρίδα μας. Τρίτον για τον Βασιλέα μας, ως εκλεκτό από το Θεό φορέα του πολιτεύματος. Τέταρτον για τους οικείους, συγγενείς και φίλους μας.
-Αδέρφια συστρατιώτες, βάλτε την ψυχή στο νού σας και ας πολεμήσουμε έτσι (με την ψυχή μας και για την ψυχή μας) ώστε το μνημόσυνό μας και η μνήμη και η φήμη μας να είναι αιώνια.
-Μας περιμένει βέβαιο το αδαμάντινο στεφάνι της δόξας στους ουρανούς, η μνήμη μας θα ΄ναι επάξια αιώνια κι ένδοξη σ όλο τον κόσμο
Ο αυτοκράτορας, τελειώνοντας την ομιλία του μετέβη στην Αγιά Σοφιά, όπου τελείται η τελευταία Θεία Λειτουργία. Αναπέμπει τις τελευταίες ικεσίες προς το θεό,ζητάει συγνώμη από όλους, κοινωνεί των Αχράντων Μυστηρίων από τα χέρια του Πατριάρχη Ισιδώρου, χαιρετίζει τους πιστούς συνεργάτες του και αποχωρεί. «απήρχετο την οδόν του μαρτυρίου την άγουσαν προς τον Γολγοθάν, την τιμήν και την δόξαν» [3]
Στο ακροατήριο του Κωνσταντίνου, την απογοήτευση διαδέχτηκε η αποφασιστικότητα.Όπως μας λέει το κείμενο, η καρδιά τους έγινε δυνατή σαν λιονταριού και ενισχύθηκε η ψυχή τους από τους λόγους του Βασιλέως, από τη Θεία Λειτουργία,όπως επίσης από τον ασπασμό και την αλληλοσυγχώρεση που επακολούθησε. Τίποτα πια δεν είχε θέση στο μυαλό τους, εκτός από την υπεράσπιση των ιδανικών τους.Κι έτσι όλοι, με αγνή και καθάρια ψυχή επέστρεψαν στο πόστο της σκοπιάς, να φυλάττουν τις πόρτες και τύχες της Πόλης, της οικογένειας, του ήθους, της Πίστης, του Βυζαντίου, του Γένους ολόκληρου.
Ποιος αναγνώστης ή ακροατής, στ αλήθεια δε θα βρει ομοιότητες στην Αρχιερατική προσευχή του Χριστού και στην τελευταία δημηγορία του Παλαιολόγου; Ποιος δε βλέπει την ίδια σημειολογική παρουσία των δύο λόγων προ του πάθους αμφοτέρων των οικοδεσποτών που τιμούμε σήμερα; Ο Υιός του Θεού σαν πρόβατο θα οδηγηθεί στη Θυσία ο ίδιος, για να απαλλάξει από τη θυσία το ανθρώπινο γένος και να ανοίξει με την Ανάσταση το δρόμο του Παραδείσου.Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, παραδίδει ως ηγέτης τα σκήπτρα της πόλης Του όχι στον αντίπαλο, αλλά στα χέρια και στις καρδιές του λαού του. Και θα κατέβει να πολεμήσει μαζί του, για τα κοινά ιδανικά και όχι για τα προσωπικά του συμφέροντα, ως απλός στρατιώτης, μπροστάρης στη μάχη τότε, αλλά και έκτοτε ως διηνεκής σημαιοφόρος της θυσίας των Βυζαντινών.
Τη επαύριον, ήτις εστίν η Τρίτη, 29η του μηνός Μαΐου του έτους 1453, με τη βοήθεια ενός ή μερικών συνώνυμων του Ιούδα ή του Εφιάλτη, η πόλη πέφτει στα χέρια των βαρβάρων. Οι προδότες μπορεί να μην άφησαν ανοιχτή την πρόσβαση στη γνωστή Κερκόπορτα της Πόλης. Σίγουρα όμως, ήταν εκείνοι που πρόδωσαν τα ιδανικά του Γένους καιρό πριν και, όχι μόνο δεν πολέμησαν να τα υπερασπιστούν στη δύσκολη στιγμή, αλλά διεκήρυτταν με λόγια, με τον εν γένει βίο τους, αλλά το χειρότερο προσπαθώντας να επιβάλλουν τη γνώμη τους στο σύνολο, πως κανένα ιδανικό δεν έχει ανάγκη ο άνθρωπος ή το Έθνος για να κρατηθεί ζωντανό ή όρθιο, ανόθευτο, ή λεύτερο.
Με το φιλί της προδοσίας των ιδανικών κάποιων Βυζαντινών έπεσε λοιπόν το Βυζάντιο!Και μπήκε στην Πόλη ο Σουλτάν Μεχμέτ και στρατός μεγάλος, κάπου 70-80.000, με βοές κι αλαλαγμούς. Κατευθύνθηκαν στο Παλάτι για να το καταλάβουν, όπου έγινε μεγάλη μάχη. Στη μάχη εκείνη, ντυμένος με τη λαμπρή αυτοκρατορική του φορεσιά,μα, παλεύοντας σαν στρατός ολόκληρος μονάχος του, σύμφωνα πάντα με τα Ιστορικώς παραδεδομένα έπεσε και ο Παλαιολόγος! Κι ο Φώτης Κόντογλου βάζει στο στόμα του λαβωμένου αυτοκράτορα τη φράση: «Δεν υπάρχει ένας χριστιανός να πάρει την κεφαλή μου!». [4] Μετά από σκληρή αντίσταση των Βυζαντινών που είχαν ψυχή και μετά από μάχες τριών ημερών έπεσε στα χέρια των απίστων και η Αγιά Σοφιά.
Της προδοσίας το φιλί από μερίδα Βυζαντινών, μαζί με το θάνατο του αυτοκράτορα ακολουθεί το πάθος και ο πόνος του συνόλου: Όλα προσφορά ως θυσία στο βωμό του λυσσαλέου μίσους και της βαρβαρικής ασπλαχνίας. Συμβαίνουν τα γνωστά: Σκοτωμοί, καταλήστευση των περιουσιών, ατιμάσεις των παρθένων και των γυναικών, δουλεία, παντοειδής βεβήλωση των ιερών, εξαφάνιση του Ελληνικού Πνεύματος...
Κι έμελε ο Μάης, ο μήνας της γιορτής του Πάσχα, ο μήνας της μυρωδιάς της Πασχαλιάς, ο μήνας κατά τον οποίο έγιναν τα εγκαίνια της Κωνσταντινουπόλεως, να επιτευχθεί και η υποδούλωση του Βυζαντίου…
Αδέλφια μου, δεν έχει σημασία αν ο Παλαιολόγος απέθανε όπως μας λέγουν οι Ιστορικοί, Βυζαντινοί και ξένοι. Δεν έχει σημασία αν ετάφη στο Γαλατά ή το κεφάλι του μόνο κάτω απ την αγία Τράπεζα της Αγιάς Σοφιάς. Λίγη είναι και η σημασία του Θρύλου που λέει ότι τη στιγμή που ο βασιλιάς περικυκλώθηκε από τους Τούρκους, άγγελος Κυρίου τον άρπαξε και τον έκρυψε σε μια σπηλιά, αφού πρώτα τον μαρμάρωσε, [5]όπως και δεκάδων άλλων θρύλων που ενδύουν το μεγάλο όνομά του. Ούτε είναι μείζονος σημασίας αν είναι ή όχι άγιος της Πίστης μας!
Ποία η σημασία των θρύλων στην πραγματικότητα; Ήταν και είναι μηδαμινή για τους Ιστορικούς. Ποια η έννοια της τιμής του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου; Ουδεμία, σύμφωνα με τους ορθολογιστές. Τι μαζευτήκαμε ακριβώς να κάνουμε σήμερα εδώ; Να κάνουμε μια σύναξη εθνικιστική, μια σύναξη ενάντια στη συμφιλίωση των λαών, είμαστε νοσταλγοί άλλων πολιτειακών καταστάσεων, είμαστε ρομαντικοί, είμαστε γραφικοί, είμαστε ανόητοι, είμαστε… θα πουν κάποιοι συμπατριώτες μας που δεν πιστεύουν σε ιδανικά και κοινωνική συνοχή, δικαιοσύνη και ελευθερία της γνώμης ή της πίστης των άλλων.
Μαζευτήκαμε λοιπόν σήμερα σε αυτήν την όμορφη Εκκλησιά που έφτιαξαν οι προπάτορές σας για να πάρουμε πρώτα απ όλα τη χάρη του Θεού σε μια ακόμα δύσκολη εβδομάδα μας στον αγώνα της καθημερινότητας. Έπειτα,και με εξίσου ευλαβική υποχρέωση, τελούμε τη μνήμη του Αυτοκράτορα και των πεσόντων στην Άλωση της Πόλης. Και τέλος, επεξεργαζόμαστε ξανά μέσα μας τα λόγια που ακούσαμε πρωτύτερα από τα χείλη του Παλαιολόγου, να αναπτερωθεί το ηθικό μας:
Για τα ιδανικά μας, αξίζει να αποθάνουμε, διότι ζωή χωρίς τα ιδανικά μας, είναι αδιανόητο να υπάρξει. Πώς να ζήσει ο Ορθόδοξος Έλληνας χωρίς Χριστό; Πώς να ζήσει ο Έλληνας λεύτερος κι ευτυχής μακριά από την πατρογονική εστία του; Πώς να επιβιώσει ο Ελληνισμός κυρίαρχος στη χώρα μας, αν τύχει και γίνει υπόδουλος άλλων εθνών; Συνεπώς….
Ποιος δικαιούται να τολμά να κρίνει τα πιστεύω ή τα ιδανικά των προγόνων σας, τον προγόνων μας, όλων ημών που σήμερα είμαστε ευλαβικά εδώ; Ποιος έχει το δικαίωμα να σπιλώνει την τιμή ενός Γένους και μιαςσημαίας; ΚΑΝΕΙΣ. Όχι επειδή το λέει ο ομιλών ή εσείς. Επειδή η Ιστορία αποδεικνύει πως ο αυτοκράτωρ είχε απόλυτο δίκιο. Πού το λέει η Ιστορία; Πολλές φορές στις αιματογραμμένες χρυσές της σελίδες.
Όσες φορές χρειάστηκε, οι πρόγονοί μας, ιστορικά αληθινά και όχι σημειολογικά ρομαντικά, πήραν ανά χείρας τη σημαία του Βυζαντίου την οποία ο εκάστοτε Πατριάρχης του Γένους μας κρατάει όρθια στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, μαζί με τη σημαία της Αναστάσεως του Χριστού μας, και τις ύψωσαν πεποικιλμένες με τα ίδια ιδανικά που ακούσαμε από τον Παλαιολόγο.Κι από αυτήν την εξύψωση κατάφεραν φαινομενικά τη λευτεριά, κατάφεραν να ζήσουν αν και πάντα ανίσχυροι.
Είναι τα ίδια ιδανικά που ενέπνευσαν τον άγιο Πατρο-Κοσμά, το Ρήγα Φεραίο, τους αγωνιστές του 21 για να αποτινάξουν τονΤουρκικό ζυγό.
Είναι τα ίδια ιδανικά που ενέπνευσαν τους ήρωες μας στη διάρκεια της φοβερής Γερμανοιταλικής κατοχής.
Είναι τα ίδια ιδανικά που ενέπνευσαν το Γένος των Ελλήνων σε κάθε δύσκολη στιγμή της πολύπαθης ιστορίας του.
Και εν κατακλείδι αδελφοί μου. Είστε η πλειονότητά σας σε αυτές την ευλογημένες περιοχές απόγονοι των αρχόντων Μικρασιατών, αμέσων κληρονόμων του Βυζαντινού πολιτισμού και Γένους. Έχετε ζήσει βαθιά μέσα σας τον πόνο του ξεριζωμού όπως και κάποιοι από εσάς την ταμπέλα που γράφει Ρωμιός ή πρόσφυγας. Η σοφία των πατέρων σας, φτωχών (επί τω πλείστον) και καθώς κι οι νουθεσίες των μανάδων σας, ωσάν μουσική υπόκρουση από τη στιγμή κιόλας που σας πότιζαν με το μητρικό γάλα, μεταλαμπάδευσαν στην ψυχή σας,από πολύ έως πλήρως με τους λόγους που ακούσαμε νωρίτερα από το στόμα του Παλαιολόγου.
Σείς, όλοι εμείς, ήμασταν και θα είμαστε η Ελλάδα.Οι μακρινοί απόγονοι του αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος. Οι φορείς του πολιτιστικού πνεύματος του Μεγαλέξανδρου. Οι συνδαιτυμόνες των Καππαδοκών και Ιώνων αγίων πατέρων των Οικουμενικών Συνόδων. Οι θεματοφύλακες του Βυζαντίου, της ιδέας, ακόμα και των θρύλων του ως τέκνα πνευματικά του Οικουμενικού Θρόνου. Οι φορείς της ελευθερίας την οποία οφείλουμε στους αγωνιστές του 21,του 40. Τα πολύπαθα τέκνα της γενιάς των γενοκτονιών και του Μικρασιατικού ξεριζωμού. Η Ελλάδα αυτή, που σήμερα βρίσκεται σε δυσβάστακτη οικονομική πια πολιορκία.
Στο θησαυροφυλάκιο της Πατρίδας μας έχουμε δυό σακιά. Το ένα σακί είναι γεμάτο χρυσάφι. Το άλλο σακί έχει μέσα τα ιδανικά μας.Την Πίστη, την Πατρίδα, την Παράδοση, την οικογένειά μας. Αν θέλαμε να ξοφλήσουμε το χρέος μας άμεσα, άπαξ δια παντός, πολλοί λένε, πως ανά τον κόσμο όλο, δε θα μας ζητούσαν να τους παραδώσουμε το χρυσάφι μας. Θα ζητούσαν να τους δώσουμε τα ιδανικά μας. Κι όλα καλά! Αυτό τι σημαίνει; Ότι ο μεγαλύτερος πλούτος μας είναι αυτός, τα ιδανικά μας.!
Σεβασμιώτατε κ. Κωνσταντίνε, επι πολλά έτη εποιμάνατε ευάνδρως και συνεχίζετε να ευλογείτε την θεόσωστη προσφυγική επαρχία αύτή. Εύχομαι στη διακονία του διαδόχου σας, σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κυρίου Γαβριήλ,να απολαμβάνετε επαυξανομένους τους πνευματικούς καρπούς σας και άσβεστη τη λαμπάδα της ένδοξης ιστορία αυτής .
Σεβαστέ μου πατέρα Τιμόθεε, δε θα σας ευχαριστήσω τόσο για την τιμητική πρόσκληση να ομιλήσω στη σημερινή σύναξη. Θα σας συγχαρώ και θα σας ευχαριστήσω όμως, διότι διοργανώνετε κάθε χρόνο πέραν των εκκλησιαστικών συνάξεων, όλες τις συνάξεις τιμής στην ιστορική μνήμη.
Κύριε δήμαρχε, σεβαστά μέλη του δημοτικού συμβουλίου,(απόντες) τοπικοί φορείς και πολιτιστικοί σύλλογοι, στα χέρια σας είναι πλέον επι τω πλείστον ο πυρσός της μεταλαμπαδεύσεως των Ιδανικών του τόπου αυτού, οι μνήμες, οι θρύλοι, η Ιστορία,η Παράδοση, ο Πολιτισμός του. «Ἄρα οὖν, ἀδελφοί, στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις» που παραλάβατε από τους ανθρώπους που σας εμπιστεύτηκαν τη διοίκησή τους, αλλά και την ιστορία του. Αυτή η αλυσίδα μας με το παρελθόν εξ άλλου, θα μας κρατήσει όρθιους στην αλυσίδα του μέλλοντος.
Αδέλφια μου αγαπητά, ότι κι αν μας επιφυλάσσει η Ιστορία του μέλλοντος ως ανθρωπότητα, ως Γένος, ως Έθνος, με πίστη, αγάπη,ομόνοια, αλληλεγγύη και συνοχή, μόνο νικητές θα βγούμε!
Ως χριστιανοί είμαστε πεπεισμένοι από τη διαθήκη του Χριστού μας πως η αγάπη η ενότητα κι η αλληλεγγύη θα αποδώσουν να κερδίσουμε τη Ανάσταση εκ των δεινών και την αιώνια δόξα όπως ο Χριστός κι οι άγιοι.
Ως Έλληνες επίσης είμαστε πεπεισμένοι από την ένδοξη ιστορία μας πως η Ελλάδα, ποτέ δεν πεθαίνει και πάντα προς τη δόξα τραβά.
Ως άνθρωποι διακρινόμαστε από αισιοδοξία και ελπίδα, στηριγμένοι στη δύναμη που κατέχει ο άνθρωπος από τη βοήθεια της χάριτος του Θεού.
Τέλος, ως Έλληνες της Πίστης, του Πολιτισμού, της Ιστορίας, του ηρωισμού, του ρομαντισμού, της νοσταλγίας, της τιμής, του θάρρους και της καλώς νοουμένης «τρέλας» κι αποφασιστικότητας που μας διακρίνει ως Γένος, κάπως έτσι δρούμε σε ανάλογα περιστατικά, όπως έχει γραφτεί για την Άλωση: «Οἱ ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι μάχονται ἐπί τῶν ἠρειπωμένων ἐπάλξεων…Γνωρίζουν ὅτι ἡ εὐγενής καί ἄσκοπος θυσία των - εὐγενεστέρα ακριβώς, διότι εἶναι ἄσκοπος - ἀποτελεῖ χρέος ἀπαράβατον πρός τόν ὄγκον τοῦ παρελθόντος. Γνωρίζουν ὅτι, γράφοντες τήν ἡρωϊκήν τελευταίαν σελίδα, δημιουργούν τάς προϋποθέσεις καί τά σύμβολα τῆς ἀναγεννήσεως. Ἡ ἀνθρωπίνη ἱστορία εἶναι ἡ ἱστορία ὡρισμένων στιγμῶν. Ἀπό αὐτάς ἐξαρτᾶται πολλάκις ἡ μακρά πορεία τῶν αἰώνων. Καί ἡ ὑπέρτατη θυσία τοῦΚωνσταντίνου τοῦ ΙΑ' καί τῶν περί αὐτόν ἀγωνιστῶν κατηύθυνε πράγματι τῶν αἰώνωντάς τύχας» [6]
Αυτήν την Ελληνική ψυχή έχουμε ως όπλο, αυτή την Ελληνική ψυχή κρατάμε ως ασπίδα,αυτή την Ελληνική ψυχή, με το «Κύριε Ελέησον» και το «βοήθα Παναγιά μου» έτρεμαν και τρέμουν πολλοί στον κόσμο.
Σε λίγο θα ψάλουμε εγκάρδια και συνειδητά το Αιωνία η μνήμη για τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο και τους συν αυτώ πεσόντες. Θα ήταν προκλητικό να εγείρει η ομιλία αξιώσεις,ότι «πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ναι», γεγονός το οποίο δε γνωρίζω αν αξίζουμε. Ζητούμενο όμως του ομιλούντος ως απλού Κληρικού της Πατρίδας μας είναι να διατηρήσουμε την Παράδοσή μας ζωντανή΄ (ακόμα κι αν είναι ρομαντική ή άτοπη, η Παράδοσή μας είναι)! Γι αυτό, ας μου επιτραπεί ως μήνυμα προς την Ιστορία του παρελθόντος, αλλά και την Ιστορία του μέλλοντος, μια παράφραση του Επιτυμβίου στίχου του μνημείου των πεσόντων ηρώων στις Θερμοπύλες: «Ώ Κύριε, αγγέλλειν Παλαιολόγω, ότι αδούλωτος ίσταται η Πόλις και άσβεστα τα ιδανικά εν ταις καρδίαις ημών, τοις κείνου ρήμασι και προτροπές πειθόμενοι».
[1] Σφραντζής, σελ. 271-279.Παρά Ν. Β. Τωμαδάκη, ενθ. αν., σελ. 187-190
[2] Κ. Παλαμά, Ο Δωδεκάλογοςτοΰ Γύφτου).
[3] (Βλ. και Γ. Θ. Ζώρα, Η άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως (κατά τον Βαρβερινόν ελληνικόν κώδικα 111),Ελληνική Δημιουργία, 1 Ιουνίου 19 50, σελ. 851-862., Του αυτού, Αι τελευταίαι στιγμαί του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (κατά τον Βαρβερινόν έλληνικόν κώδικα111), Ελληνική Δημιουργία, 1 Αυγούστου 1951, σελ. 202-204. Του αυτού, Αιπρο και μετά την άλωσιν διαμορφωθείσαι ιδεολογικαί και πολιτικαί κατευθύνσεις,Αθήναι 1953, Του αυτού, Πόνοι καί ελπίδες των υποδούλων, Ελληνική Δημιουργία,25 Μαρτίου-20 Απριλίου 1949, σελ. 415-419, 472-476 και 619-621.).
[4] Φ. Κόντογλου, Νέα Εστία
[5] Γεώργιος Βιζυηνός «Οτελευταίος παλαιολόγος» Τον είδες γαγιά τον βασιλέα;
[6] Δ. Ζακυθηνού, Η άλωσις τηςΚωνσταντινουπόλεως και η τουρκοκρατία, ενθ. αν., σελ. 6-7.
ΑΘΗΝΑ, 24 ΜΑΙΟΥ 2015, ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Α ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ.
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗΣ
