Νότια της Ιερουσαλήµ και σε απόσταση 9 χιλιοµέτρων περίπου, άνω σ' ένα λοφίσκο κατάφυτο α ό αµπέλια, συκιές και ελιές βρίσκεται η Βηθλεέµ, µιακωµόπολη της Παλαιστίνης.
Το όνοµά της σηµαίνει τόπος άρτων,τόπος γόνιµος.
Σήµερα οι Άραβες τη λένε Μ έιτ-Λαχµ,δηλαδή τό ος κρέατος, γιατί εκτρέφει πολλά πρόβατα.
Η Βηθλεέµ ήταν διάσηµη για τους Εβραίους, γιατί εκεί σταµάτησε ο Αβραάµ κατεβαίνοντας για τη Μεσοποταµία αλλά και γιατί εκεί γεννήθηκαν γνωστοί άνδρες της Παλιάς Διαθήκης, ό ως ο Ωβήδ, ο Ιεσσαί και ο σπουδαιότερος βασιλιάς του Ισραήλ, ο Δαβίδ.
Η µεγαλύτερη όµως δόξα της Βηθλεέµ είναι ότι εκεί σ' ένα σπήλαιο γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός.
Στο Ευαγγέλιο του Λουκά, το µέρος όπου τοποθετήθηκε ο Χριστός αµέσως µετά τη γέννησή του αναφέρεται ως φάτνη. Κατ' επέκταση, ο όρος φάτνη αποδίδεται σε ολόκληρο το στάβλο της γέννησης του Θεανθρώπου.
Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια το Σπήλαιο ήταν γνωστό και το τιµούσαν οι Χριστιανοί.
Στην εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, η µητέρα του, η Αγία Ελένη, το 327 µ.Χ. έχτισε µεγαλοπρεπή Ναό. Έχει σχήµα σταυρού και είναι ένα από τα σπουδαιότερα σωζόµενα µνηµεία Βυζαντινής Αρχιτεκτονικής.
Το Άγιο Σπήλαιο φωτίζεται µόνο από καντήλια.
Στο σηµείο που γεννήθηκε το Θείο Βρέφος υπάρχει ένα µεγάλο αστέρι από ασήµι και µάρµαρο, στο δάπεδο.
Πάνω από το σηµείο αυτό είναι η Αγία Τρπεζα των Ορθοδόξων. Σε άλλο σηµείο του Σπηλαίου βρίσκεται η Αγία Φάτνη, ου ανήκει στους Λατίνους.
Την εκκλησία αυτή αντικατέστησε ο Ιουστινιανός µε άλλη µεγαλύτερη, που υπάρχει και σήµερα.
Κάτω από αυτό το ναό βρίσκεται το Άγιο Σηήλαιο, που συνεχώς φωτίζεται.
Εκεί, σώζεται και ο χώρος της Φάτνης.
Εκεί, κάθε χρόνο στις 25 Δεκεµβρίου γίνεται µε συγκινητική µεγαλοπρέπεια ο
γιορτασµός της γέννησης του Ιησού, µε παρουσία
επισήµων, του Πατριάρχη και πολλών πιστών.
Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ
Τη παραμονή της Γεννήσεως του Χριστού χτυπούσαν οι καμπάνες του πανίερου ναού της Αναστάσεως περί την 9η ώρα και η πατριαρχική πομπή ξεκινούσε από το Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων για τη Βηθλεέμ. Της πομπής προηγούνταν 12 έφιπποι πολιτοφύλακες σε δύο σειρές και έξι ραβδούχοι του Πατριαρχείου με χρυσές στολές. Ακολουθούσε η άμαξα του Γέροντος Δραγουμάνου μαζί με τον Μέγα Αρχιδιάκονο, από πίσω η άμαξα του Πατριάρχη η οποία έφερε τα παράσημα του συνοδευόμενου από τον Γέροντα Αρχιγραμματέα. Στο τέλος έρχονταν οι άμαξες των συλλειτουργούντων Αρχιερέων και των λοιπών διακονητών. Η πομπή πορευόμενη με μεγαλοπρέπεια και επισημότητα έφτανε στη Μονή του Προφήτη Ηλία, όπου ο Ηγούμενος υποδέχονταν το Πατριάρχη και τη συνοδεία του σε σκηνή, για μια μικρή ανάπαυλα. Τότε προσέρχονταν οι προύχοντες της Βηθλεέμ και της Μπεντζαλά για να υποδεχθούν και να λάβουν την ευλογία του Πατριάρχη και όλοι μαζί εν πομπή συνέχιζαν το ταξίδι και έφταναν περί την 12η το μεσημέρι στην αυλή του ναού της Γεννήσεως. Ο Πατριάρχης συναντούνταν με τους κληρικούς της Βηθλεέμ οι οποίοι τον ανέμεναν προς υποδοχή ενδεδυμένοι με τις ιερατικές τους στολές. Κατόπιν, ο Πατριάρχης ενδύονταν τον πατριαρχικό μανδύα και ο Πατριαρχικός επίτροπος της Βηθλεέμ απάγγελε σύντομη προσφώνηση (στο περίβολο του ναού), ενώ με το τέλος της οι ψάλτες έψαλλαν το απολυτίκιο της Γεννήσεως. Εν συνεχεία η πομπή με αργό βήμα πλησίαζε προς το ναό και δύο διάκονοι θυμιάτιζαν κατά διαστήματα τον Μακαριότατο ο οποίος ευλογούσε το πιστό λαό. Η ιερά πομπή εισέρχονταν στο καθολικό του ναού της Γεννήσεως από τη μεγάλη πύλη και κατέβαινε στο Άγιο Σπήλαιο διαμέσου της νότιας θύρας, όπου θυμίαζε και προσκυνούσε ο Πατριάρχης και ανέμενε ώσπου να προσκυνήσουν και οι λοιποί Αρχιερείς. Απ΄ εκεί κατευθύνονταν στη παρακείμενη Φάτνη, την οποία θυμίαζε και προσκυνούσε. Μετά, από τη βόρεια θύρα του σπηλαίου, η πομπή ανέβαινε στο καθολικό, όπου ξεκινούσε η ακολουθία των Μεγάλων Ωρών. Ο Πατριάρχης διάβαζε το πρώτο Ευαγγέλιο και κατόπιν θυμίαζε το Άγιο Σπήλαιο, τη Βασιλική της Γεννήσεως και το εκκλησίασμα, όπως και οι Αρχιερείς. Στην ακολουθία των Μεγάλων Ωρών παρευρίσκονταν και οι πρόξενοι των Ορθοδόξων κρατών. Κατά την ακολουθία έως και της 4:30 μ.μ., οι προσκυνητές κατέβαιναν στο Άγιο Σπήλαιο για να προσκυνήσουν το τόπο της γέννησης του Χριστού. Την δεκάτη εσπερινή ώρα ο Πατριάρχης με τη συνοδεία του κατέρχονταν στη Βασιλική της Γεννήσεως του Χριστού, διαμέσου της πύλης δίπλα στη κτιστή κολυμβήθρα, και περιβαλλόμενος το μανδύα ενώπιον του κλήρου και των ψαλτών, εισέρχονταν στο θρόνο του καθολικού και άρχιζε με μεγαλοπρέπεια και επισημότητα ο όρθρος των Χριστουγέννων. Την ώρα που ψάλλονταν ο πολυέλαιος «Δούλοι Κύριον», το ιερατείο λάμβανε καιρό και ενδύονταν τις ιερατικές στολές. Κατόπιν, ενδύονταν ο Πατριάρχης και οι Αρχιερείς στο Άγιο Βήμα και μετά τη συμπλήρωση του πολυέλαιου οι ιερείς και οι διάκονοι τάσσονταν σε δύο σειρές από της Ωραίας πύλης έως της νότιας θύρας του σπηλαίου, κρατώντας λαμπάδες στα χέρια τους. Τότε εμφανίζονταν ο Πατριάρχης με τους Αρχιερείς και έψαλλαν αργά το «Δεύτε ίδωμεν πιστοί οι εγεννήθη ο Χριστός…..». Έτσι μετέβαιναν στο Άγιο Σπήλαιο για να δουν που γεννήθηκε ο Χριστός περί τα μεσάνυκτα, όπου ο Πατριάρχης θυμίαζε το Άγιο Σπήλαιο και τη Φάτνη και κατόπιν άρχιζαν να ψάλλουν τα μεγαλυνάρια : «Μεγαλυνομέν Σε, Ζωοδότα Χριστέ, και τιμώμεν την Αγίαν Σου Γέννησιν, δι΄ ης έσωσας ημάς εκ της φθοράς». «Μεγαλυνομέν Σε, Ιησού Βασιλεύ, εν τη φάτνη των αλόγων ανέκεισο, των ανθρώπων αλογίαν καταργών». «Μεγαλυνομέν Σε, Ιησού ο Θεός, εκ Παρθένου ως βροτός σάρκα είληφας, εν Σπηλαίω γεννηθείς ο Πλαστουργός». Στη συνέχεια ψάλλονταν οι αναβαθμοί του τετάρτου ήχου και διαβάζονταν το Ευαγγέλιο του όρθρου από το Πατριάρχη. Ακολουθούσε δέηση υπό του Πατριάρχη και μετά ψάλλωνταν αργά η Καταβασία των Χριστουγέννων «Χριστός γεννάται δοξάσαται…». Τότε η Πατριαρχική πομπή με τάξη εξέρχονταν από το Άγιο Σπήλαιο δια της βόρειας θύρας και έκαμε λιτανεία (τρις) στο καθολικό του ναού, ενώ στο κέντρο κάτω από το πολυέλαιο γίνονταν δέηση και συνεχίζονταν ο όρθρος και η Πατριαρχική Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων μετά των Αρχιερέων, εκ των οποίων ο τρίτος τελούσε την ιερουργία στο Άγιο Σπήλαιο.
ΠΗΓΗ : ΤΙΜΟΘΕΟΥ Π. ΘΕΜΕΛΗ, ΑΝΑ ΤΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ, ΕΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΟΙΣ 1909, σελ. 113 - 115.
Κατά τήν διάρκεια της όμορφης τελετής του όρθρου των Χριστουγέννων ψάλλονται τα Μεγαλυνάρια που ακολουθούν.
Μεγαλύνομέν σε Ζωοδότα Χριστέ και τιμώμεν τήν αγίαν σου Γέννησιν , δι ής έσωσας ημάς εκ της φθοράς.
Μεγαλύνομέν σε Ιησού Βαιλεύ,εν τη φάτνη τών αλόγων ανέκειτο,τών ανθρώπων αλογίαν καταργών.
Μεγαλύνομέν σε Ιησού ο Θεός,εκ Παρθένου ως βροτός σάρκα είληφας,εν Σπηλαίω γεννηθείς ο πλαστουργός.
.jpg)
ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΑ Ηχος γ΄πρός τό , Ακατάλυπτον εστί .
΄Αγει νύν πάσα η γη , ουρανός τε Εορτήν ,Σ'υν ημίν αγάλλονται ,΄Αγγελοι καί Ουρανοί.
Βουληθείς ο Πλαστουργός , ίνα σώση τόν Αδάμ , Τίκτεται εν Βηθλεέμ, εκ Παρθένου της Αγνής.
Γένος άπαν τών βρωτών , συνευφράνθητε ημίν, τη γεννήσει τού Θεού , εν τή φάτνη ως βροτού.
Δεύρο δή πάσα η γη ,συνευφράνθητε πιστώς, ο ζωής ών χορηγός,βρέφος καθοράται νύν.
Εν τη φάτνη Ιησού, της ζωής ο γλυκασμός,πώς ως βρέφος εν αυτή , προσκυνάσαι λυτρωτά.
Η λαβίς η μυστική, η τόν άνθρακα Χριστόν,συλλαβούσα εν γαστρί,Σύ υπάρχεις Μαριάμ.
Κατελθόντα επί γής,τόν Δεσπότην τού παντός,προσεκύνησαν αυτόν, άγγελοι και γηγενείς.
Λάμπρυνόν μου τήν ψυχήν, καί τό φώς τό αισθητόν,όπως ίδω καθαρώς,τόν Δεσπότην εν σαρκί.
Μητροπάρθενε αγνή,η τροφός του Παντουργού,νύν ως βρέφος επί γής, τόν Δεσπότην γαλουχείς.
Νέον βρέφος επί γής,είδόν σε ω Πλαστουργέ, ίνα σώσεις τόν Αδάμ,εκ χειρός του πονηρού.
΄Ον οι άνω λειτουργοί,τρόμω λιτανεύουσι ,κάτω νυν οι γηγενείς,προσκυνούσιν ευσεβώς.
΄Η τη φύσει μεν μονάς,τοις προσώποις δε Τριάς,φύλαττε τούς δούλους σου,τούς πιστεύοντας εις Σέ.
Θεοτόκε η ελπίς πάντων των Χριστιανών , σκέπε φρούρει,φύλαττε,τους ελπίζοντας εις Σέ.
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ ΕΟΡΤΗΣ
Η Γέννησίς σου, Χριστέ ο Θεός ημών, ανέτειλε τω κόσμω το φως το της γνώσεως· εν αυτή γαρ οι τοις άστροις λατρεύοντες, υπό αστέρος εδιδάσκοντο, σε προσκυνείν, τον Ήλιον της δικαιοσύνης, και σε γινώσκειν εξ ύψους ανατολήν, Κύριε δόξα Σοι.
